İnşaat mühendisliği, güvenilir ve sağlam yapıların aynı zamanda kullanışlı ve ekonomik olmalarını amaçlar. Ekonomi kriteri, inşaat sektörünün temel taşlarındandır. Bu kritere sorumluların her yönden dikkat etmesi gereken bir zaruriyettir. Bugünlerde ton fiyatı 4000 tl’nin üzerine çıkmasıyla iyiden iyiye dikkatleri üzerine çeken demir-çelik, yapı maliyetlerini oldukça yükseltmiştir. Bu nedenlerden dolayı demir-çelik sektörü üzerinde biraz bilgi sahibi olmak için bilgiler toplamak istedim.
Türkiye Rezervleri ve Kaynakları
Rezervlerimiz Sivas, Malatya, Bingöl, Adana, Kayseri bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Bu cevherlerin yanı sıra Ankara, Balıkesir ve Adapazarı bölgelerinde de değişik büyüklüklerde demir cevheri rezervleri mevcut olup, üretilen cevher çimento tesislerinde kullanılmaktadır. Rezervlerimiz bugünkü tüketim seviyesi ile entegre demir-çelik fabrikalarının gereksinimini uzun süre karşılayabilecek durumda değildir.
Nasıl Üretime Başladık ve Ne Durumdayız?
Türkiye de 26 Mart 1926 tarihli Resmi Gazete‘de yayınlanan “Demir Sanayinin Tesisine Dair 786 Sayılı Kanun” ile demir çelik sanayinin yapısal temeli atılmıştır. Bu yıllarda yapılan demir çelik üretimi entegre tesislerde yaklaşık olarak %24 üretilirken, geri kalan kısmı yarı entegre tesislerde üretilmektedir. Yılların verdiği birikimlerle Türkiye 2015 yılında 31,5 milyon tonluk ham çelik üretmeyi başarmıştır.
Dünyada ve Türkiye’de Üretim
2015 yılında dünyada 1 milyar 600 milyon ton ham çelik üretildi bu üretimi entegre tesislerde yaklaşık olarak %72 üretilirken, geriye kalan kısım yarı entegre tesislerde üretilmektedir. Dünyada ilk 10 demir çelik üreticisi ülkeler; Çin (804 mt), Japonya (105 mt), Hindistan (90 mt), ABD (79 mt), Rusya (71 mt), Güney Kore (70 mt), Almanya (43 mt), Brezilya (33 mt), Türkiye (31,5 mt) ve Ukrayna (27 mt)’dur.(mt=milyon ton)
Türkiye İçin İthalat ve Pazarları
Türkiye demir cevheri üretimi ihtiyacı karşılayamadığından dünyadan demir cevheri ithalatı yapmak zorunda kalmıştır. Brezilya(%50), Rusya(%18), İsveç(%14), Ukrayna(%9), Kanada(%5), Güney Afrika cumhuriyeti(%3) gibi ülkelerden ithalat yapılmaktadır. Yaklaşık olarak dünyada üretilen hurdanın %20’lik kısmını ithal eden Türkiye dünyanın en büyük hurda demiri ithalatçısıdır.
Gelişmiş Ülkelerde ve Türkiye’de Çeliğin Sektörlerdeki Payı
Gelişmiş ülkelerde çelik tüketimi yüzdelik dilimde payları; inşaat %35, otomotiv %22, metal ürünler %20, makine %11, elektrikli aletler %4, ev aletleri %3 ve diğer %5 civarlarındadır. Türkiye de ise inşaat %67, otomotiv %13, petrol ve doğalgaz %6, makine ekipman %6, tarım %2, elektronik%2, beyaz eşya %2, ambalaj %2 oranlarında dağılmıştır.
Dünyada Çeliğe Yön Veren Kuruluşlar
IISI: Uluslararası Demir-Çelik Enstitüsü
CISA: Çin Demir-Çelik Birliği
WSA: Dünya Çelik Birliği
World Steel: Dünya Çelik Derneği
EUROFER: Avrupa Çelik Derneği
WSD: World Steel Dynamics ( Dünya Çelik Dinamikleri )
Türkiye’de Çeliğe Yön Veren Kuruluşlar
Türkiye odalar ve borsalar birliği
Türkiye demir çelik üreticileri derneği
İstanbul maden ve metaller ihracatçı birliği
Dünyada Ticari Durum
Günümüzde dünya demir cevheri arzı üç büyük şirketin elinde bulunmaktadır. Vale, Rio Tinto ve BHP Billiton’dan oluşan bu şirketlerin küresel üretimden aldığı pay %35’i geçmektedir. 2009 yılına kadar, demir cevheri fiyatları, geleneksel olarak bu üç büyük demir cevheri üreticisi ile çelik üreticileri arasında yapılan görüşmelerle belirlenmekte ve taraflarca belirlenen fiyat, yıl boyunca geçerli olmaktaydı. Ancak, 2009 yılında fiyatların belirlenmesinde kullanılan bu sistem terk edilmiş ve büyük üreticilerle çelik üreticileri arasındaki anlaşma neticesinde, demir cevheri fiyatları üç aylık dönemleri kapsayan kontratlarla belirlenmeye başlanmıştır.
Sonuç: Türkiye demir-çelik piyasasında ithal eden bir ülkedir. Bu nedenle inşaat dahil tüm sektörlerde alternatif malzemelerin keşfi için AR-GE çalışmalarına devletin büyük destekler vermesi gerekmektedir. Mevcut rezervlerimizin kısa süre içinde tükenme tehlikesi yetkililerce kanıtlanmaktadır. Bu nedenle daha derin ve deha sistemli rezerv arama çalışmaları başlatılması gerekmektedir.
Cihat ÇETİN
İnşaat mühendisi
KAYNAKLAR:
*MTA, IMMC 2016, MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI, WORLD STEEL
