Bu içerikte Tünel Kalıp uygulamasıyla ilgili tüm detayların yer aldığı kapsamlı bir içeriği sizinle paylaşıyoruz. İçeriği oluşturan ve okuyucularımızla paylaşmamızı sağlayan Ali Nedim TÖRÜYENLER’e teşekkür ediyoruz.

DEMİR

Hazırlık Sahasında Hazırlanan Kolon Demirleri

Perde başlarında ya da tali ilave olarak kullanılacak “kolon demiri” olarak adlandırılan imalatın hazırlık sahasında montajının yapılarak kule vinç ile yerine yerleştirilmesi şartnamesi.

İmalatın Belirlenmesi

• Projede belirtilmiş olan katın “kat numarası,(örneğin; 100 katı… 300 katı…1000 katı gibi) ilgili katın kotu, (örneğin; -3,40… ±0,00… +12,40 gibi) kat adı (örneğin 3. Bodrum… zemin kat… 8. Normal kat gibi)” projesinde belirtilen varsa ilgili kata ait detay projelerinde belirtilmiş tüm bilgileri alınmalıdır. Kolon filizlerin demir çapları. 2. Kolon filizlerinin demir uzunlukları. 3.Etriye demir çapları. 4.Etriye demir uzunlukları. 5. Çiroz demiri çapları. 6. Çiroz demiri boyları.
• Projede belirtilen temel bilgiler tespit edildikten sonra uygulamanın nasıl yapılacağı belirlenmelidir. Kolon filizlerinin etriye içindeki yerleşimi. 2.Etriye ara ölçüleri ve sıklaştırmalarının yerleşimi. 3.Etriye büküm ve kanca şekillerinin belirlenmesi. 4. Çiroz büküm ve kanca şekillerinin belirlenmesi. 5. Kolon hazırlığı içindeki kata ait çirozların birim alan yoğunluğunun ve uygulama şeklinin belirlenmesi. 6. Kolon hazırlığı içindeki bağ teli uygulamasının belirlenmesi.
• Projede belirtilen tüm bilgiler hazırlık sahasında hazırlanan her kolon için ayrı ayrı projelendirilmelidir. Birbirine benzer kolonlar sınıflandırılarak kolonlara ana proje haricinde “Kolon Tali Projesi” hazırlanmalı ve her uygulamaya “tali proje numarası”

Denetim

• “İmalatın belirlenmesi” kriterlerine uygun olmak kaydı ile yapılan kolon demiri imalatı her biri yerine monte edilmeden önce Hazırlık sahasında kontrol edilir. Numaralandırılan her kolonun üzerinde “Tali proje numarası plakaları” olmalıdır. Ayrı ayrı projelendirilen ve Tali Proje Numarası verilen kolonlar hazırlık sahasında teslim alındıktan sonra üzerindeki plakalara kontrol eden teknik personelin parafı olduğu halde yerine monte edilmeye hak kazanır. Bu imalat her bir Tünel Kalıp Kurumu için takımlanarak teslim tutanağı formatı ile ayrıca imza altına alınır.
• Hazır kolon demiri tüm elemanları istisnasız bağ teli ile bağlanmalıdır.
• Hazırlık sahasında montajı tamamlanan kolon demirinin kule vinç ile yerine montajı sırsında montaj formunu koruması için gerekirse montaj aparatı üretilmelidir. Her hazır kolonda yerine montajı tamamlandıktan sonra sökülmek kaydı ile çapraz tali demirle takviye yapılmalıdır. Montaj sahasında istif sırasında bozulmayı engellemek için kolonun kısa kenarına “Z” demiri konulmalıdır. Hazır kolon demiri etriye montajında kanca yerleri aynı hizada olmamalı, şaşırtma prensibi tali projede belirtilmelidir.
• Montaj sahasında kolon demirlerinin teslim alınması, imalatın nihai olarak teslim alınması manasına gelmez. Hazır kolon demiri imalat formunu koruyacak şekilde “yerine montaj” yapılmalıdır.
• Hazır kolon demiri yerine montajında teslim alınacak hususlar şunlardır. Hazır kolon demiri perde başlarından ve perde uzun kenarından yeterli pas payı mesafesini koruyor olmalıdır. Alt kattan gelen filiz donatıları asla “S” yaparak yada kırarak hazır kolon demiri içerisine sokulmamalıdır.2. Hazır kolon demiri perdenin dikey yönünde şakül yada terazi tutularak monte edilmelidir. 3. Bir üst katta monte edilecek hazır kolon demiri imalatının tekniğine uyun yapılabilmesi için son etriyeden sonra formunu koruması için klavuz etriye bağlanmalıdır. Klavuz etriye standart etriye uzun kenarından yeteri kadar kısa olmalı, hazır kolon filiz kısmını betondan sonra bir üst hazır kolona girecek şekilde pas payı ölçüsü kadar daraltmalıdır. 4. Bir alt kattan gelen hazır kolon demiri filizleri ile montajı yapılacak hazır kolon demiri filizleri birbirlerini karşılamalı ve en az 3 yerinden bağlanmalıdır. Kolon filizleri asla bağımsız çalışmamalıdır. Kat yükseldikçe kolon ölçülerinde, filiz çaplarında ve filiz adetlerinde değişiklikler söz konusu ise her kolon için hazırlanan “tali projeler” statik müellifinin de onayı alınarak dizayn edilmeli, ve bu projeye göre montajı yapılmalıdır. Tali proje hazırlama şekli filizlerin aynı hizaya gelme prensibine göre hazırlanmalıdır. 5. Montaj sırasında deformasyon olmasını engellemek için alttan gelen filiz boyu mesafesi kadar hazır kolon demirine çiroz bağlanmaz. Bu çirozlar hazır kolon demiri filiz bağlantısı yapıldıktan sonra bağlanmalıdır. 6. Çiroz demiri bağlanması çirozun formuna göre en az 3 noktadan yapılmalıdır. Çirozun 135° kısmından, 90° kısmından ve düz bölümünden olmak kaydı ile en az 3 tane bağlama noktası olmalıdır.

Tünel Kalıp Sistemi Nedir? Avantajları Nelerdir?

Hazırlık Sahasında Hazırlanan Bant Demirleri

Tünel kalıp uygulamalarında prensip olarak sarkık kiriş yerine yatık kiriş imalatının hazırlık sahasında montajının yapılarak kule vinç ile yerine yerleştirilmesi şartnamesi.

İmalatın Belirlenmesi

• Projede belirtilmiş olan katın “kat numarası, (örneğin; 100 katı… 300 katı… 1000 katı gibi) ilgili katın kotu, (örneğin; -3,40… ±0,00… +12,40 gibi) kat adı (örneğin 3. Bodrum… zemin kat… 8. Normal kat gibi)” projesinde belirtilen varsa ilgili kata ait detay projelerinde belirtilmiş tüm bilgileri alınmalıdır. BANT demir çapları. 2.BANT demir uzunlukları. 3.Etriye demir çapları. 4.Etriye demir uzunlukları.
• Projede belirtilen temel bilgiler tespit edildikten sonra uygulamanın nasıl yapılacağı belirlenmelidir. BANT demirlerinin etriye içindeki yerleşimi. 2.Etriye ara ölçüleri ve sıklaştırmalarının yerleşimi. 3.Etriye büküm ve kanca şekillerinin belirlenmesi. 4.BANT hazırlığı içindeki bağ teli uygulamasının belirlenmesi. 5.BANT demirlerinin etriye dışında kalan kısımlarının ölçülerinin belirlenmesi. 6.BANT demiri perde bitimlerinde ise gönyelerin uzunluğu, şekli ve yönünün belirlenmesi.
• Hazırlık sahasında montajı tamamlanan BANT demirinin kule vinç ile yerine montajı sırsında montaj formunu koruması için gerekirse montaj aparatı üretilmelidir. Her hazır BANT’ta yerine montajı tamamlandıktan sonra sökülmek kaydı ile çapraz tali demirle takviye yapılmalıdır. Montaj sahasında istif sırasında bozulmayı engellemek için BANT’ın kısa kenarına “Z” demiri konulmalıdır. Birbirine benzer bantlar (Yatay kirişler) sınıflandırılarak bantlara ana proje haricinde “Bant (Yatay Kriş) Tali Projesi” hazırlanmalı ve her uygulamaya “tali proje numarası”

Denetim

• “İmalatın belirlenmesi” kriterlerine uygun olmak kaydı ile yapılan BANT demiri imalatı her biri yerine monte edilmeden önce Hazırlık sahasında kontrol edilir. Numaralandırılan her BANT’ın üzerinde “Tali proje numarası plakaları” olmalıdır. Ayrı ayrı projelendirilen ve Tali Proje Numarası verilen BANTlarhazırlık sahasında teslim alındıktan sonra üzerindeki plakalara kontrol eden teknik personelin parafı olduğu halde yerine monte edilmeye hak kazanır. Bu imalat her bir Tünel Kalıp Kurumu için takımlanarak teslim tutanağı formatı ile ayrıca imza altına alınır.
• Hazırlık sahasında montajı tamamlanan BANT demirinin kule vinç ile yerine montajı sırsında montaj formunu koruması için gerekirse montaj aparatı üretilmelidir. Her hazır kolonda yerine montajı tamamlandıktan sonra sökülmek kaydı ile çapraz tali demirle takviye yapılmalıdır. Montaj sahasında istif sırasında bozulmayı engellemek için kolonun kısa kenarına “Z” demiri konulmalıdır.
• Montaj sahasında BANT demirlerinin teslim alınması, imalatın nihai olarak teslim alınması manasına gelmez. Hazır BANT demiri imalat formunu koruyacak şekilde “yerine montaj” yapılmalıdır.
• Hazır BANT demiri yerine montajında teslim alınacak hususlar şunlardır. Hazır BANT demiri projesine göre döşeme bloklarına basma mesafeleri doğru olmalıdır. 2. Hazır BANT demiri perde bitim noktalarında hazır KOLON demirleri ile uymlu olmalıdır. 3.Hazır BANT demirleri gönyeleri detayına uygun olmalıdır.4.Hazır BANT demirleri alt ve üst donatı hasır çelik birleşimleri ile uyumlu olmalıdır.

Perde Demirleri

Hasır Çelik

Perdede imalat kolaylığı sağlayan hasır çeliğin uygulama ve projelendirme şartnamesi

İmalatın Belirlenmesi

Perdede hasır çelik uygulamasına esas proje aşamasında detaylı çalışma yapılmalıdır. Perdeler hasır çeliğin tip ve ölçüleri değişen her katta daha önce “Hazır Kolon Demiri Tali Projelerine ” uygun olmak kaydı ile ayrı ayrı projelendirilmelidir. Her perde hasır çelik yerleşimi plandan ve görünüşten olacak şekilde detaylandırılmalıdır. Hasır çelik tip ve ölçüleri, ağırlıkları ve kaynak programı bu projeye işlenmelidir. Bu projeler “Perde Hasır Çelik Tali Projesi” olarak adlandırılır. Her perde için ayrı ayrı çizilen Perde Hasır Çelik Tali Projesi katlar arasında farklılık gösteren yerleşim planları göz önüne alınarak planlanmalıdır. Yükseklikleri farklı olan ve son katların dizaynı dikkate alınmalıdır.

Denetim

• Perdede uygulanan her bir hasır çelik Hazır Kolon Demiri bağlantısı ile sorgulanır. Hasır çelik donatısı ana taşıyıcı olan kolon demirlerine bağlantısı Perde Hasır Çelik Tali Projesi’nde belirtilen esaslara uygun olarak; hasır çeliğin kolona kaç göz – hangi ölçüde bineceği kontrol edilmelidir. Hasır çelik kendi içinde de bini mesafeleri – kaç göz bineceği kontrol edilmelidir. Gerek hazır kolon demiri ile bağlantısı gerekse hasırların kendi arasında olan bağlama mesafeleri statik müellifi ile istişare edilerek prensibe bağlanmalıdır.
• Alt kattan gelen hasır çelik dikey filizleri montajı yapılan tüm dikey çubuklarla bağlantısı yapılmalıdır. Beton dökümü sırasında perde hasır çelik filizleri formu korunmalıdır. Kalite kontrol ekibi perdede hasır çelik filiz formu (pas payları mesafeleri, iki hasır çelik arası mesafesi ve filizlerin istikametinin doğruluğu) kontrol edilmelidir.
• Perde Hasır Çelik Tali Projesinde belirtilen birim alana düşen çiroz sayıları dikkate alınarak perde kendi içinde montaj formuna uygun olarak sayıları ve yerleşimi kontrol edilmelidir.
• Çiroz montaj şekli hazır kolon çiroz uygulama detaylı ile aynı prensipte uygulanır.
• Perdede uygulanacak pas payı miktar ve dağılımı statik projeye göre yapılmalı ve kontrol edilmelidir. Bu uygulama gerçekleştirilirken Hazır Kolon Demiri alınlarında gerekli pas payı mesafesini sağlamak çok önemlidir. Hasır kolon demiri kısa kenarında perde alnına yeteri kadar pas payı konulmalı gerektiği yerde perde pas payı farklı formda seçilmeli ve sabitlenmelidir.

Yırtık Donatıları

Perdede pencere, kapı ve diğer boşlukların demir donatı uygulama şartnamesi

İmalatın Belirlenmesi

Perde hasır çelik tali projesinde ana unsur olan hasır çeliğin dışında kapı boşlukları, pencere boşlukları ve diğer tüm boşlukların yırtık donatıları işlenmelidir.

Denetim

• Perdede kapı boşluklarının üzerinde kalan sarkık kiriş demir donatısı klasik kiriş donatısı mantığı ile kontrol edilmelidir.
• Kapı boşluklarının dışında kalan tüm yırtıklar statik projede belirtilen esaslara göre uygulanmalıdır.
• Tüm yırtıklarda çapraz donatıların durumları Tünel kalıp ile uygulama yapılması durumunda önemlidir. Çapraz donatıların etriye içinde çalışması gerekir. Demir donatısının yoğunluğuna göre demir çapları yada sayıları revize edilmeli olası segregasyon ve boşluk olması engellenmelidir.

Döşeme Donatıları

Hasır Çelik

Döşemede uygulamanın pratikliği için kullanılan hasır çelik uygulamasının teknik şartnamesi.

İmalatın Belirlenmesi

Döşemede alt ve üst donatıda uygulaması belirtilen projede detaylandırılmalıdır. Hasır çelik alt ve üst donatının statik projede ön görülen Q – TR – R tiplerinin uygulama yön ve şekilleri projede belirli olmalıdır. Hasır çeliğin kendi içinde uygulama detayları çizilmeli, alt donatıda taşıyıcı çubukların altta, üst donatıda ise üstte kalacak şekilde detay projeleri çizilmelidir. Hasır çelik tiplemeleri her biri ayrı ayrı olmak kaydı ile kaynak programı tablosu, kaynak projeleri ve ağırlık tabloları çıkarılmalıdır. Hasır çeliğin sahaya indiği andan başlayarak denetlenmesi gerekir. Çubuk çapları, tiplemeleri (Q – TR – R), balya formları ve ağırlıkları sahaya indiğinde tespit edilmeli ve standart dışı imalat belirlenmelidir. Hasır çelik imalat firmasından her hasır çelik tipi ve balyası için plaka istenmeli, plaka bilgileri içinde kontrol edilmesi gereken tüm hususlar mevcut olmalıdır. Stok sahsının durumuna göre malzemenin düzenli ve tiplere göre ayrı ayrı stoklanması önemlidir. Stok sahasında istenildiğinde her tipe ulaşılabilir olması denetimin kalitesi açısından önemlidir.

Denetim

• Hasır çelik denetimi malzeme her bir tip için ayrı ayrı stok sahasında başlar. Hasır çeliğin uygulama alanına çıkmadan stok sahasında doğru takımlandığı kontrol edilmelidir.
• Stok sahasında hazırlanan tüm imalatlarda olduğu gibi üretilen hazır imalatın temizliği özene kontrol edilmelidir. Çamur, pas ve yabancı maddelerden arındırılmış hazır malzeme uygulama alanına taşınmalıdır.
• Hasır çelik kule vinç yada diğer vinçler ile taşınmasında malzemenin formunun bozulmadan taşınması sağlanmalıdır. Gerekli olduğunda taşıma aparatları yardımıyla yatay yada düşey taşıma yapılmalıdır.
• Hasır çelik daha öce imalatı yapılmış olan perde donatılarına uygun olarak kendinden önce yapılan imalat formlarını bozmadan uygulanmalıdır.
• Perde ve yırtık donatısı olarak hasır çelikte gönye gerektiren imalat var ise bu imalat hazırlık sahasında afgan yardımı ile yapılmalıdır. Uygulama sahasında gönye kesinlikle yapılmamalıdır.
• Alt donatı hasır çelik uygulamasında Tali projelerde detayına uygun olarak taşıyıcı çubuklar altta kalacak şekilde yerleştirilmelidir.
• Alt donatı hasır çeliğin perdelere basan mesafeleri eşit olmalıdır. Çubuklar perde filizlerine bağlanmalıdır.
• Alt donatı hasır çeliklerde projede belirtilen bini mesafeleri göz adedi yada mesafe belirlenmişse buna uygun olarak hassasiyetle kontrol edilmelidir. Binileri hassasiyetle ayarlanmış hasır çeliğin birbirine bağlanması sıklıkla yapılmalıdır.
• Alt donatı hasır çelik uygulamasında pas payı uygulaması hasır çeliğe uygun özel malzeme ile yapılmalıdır. Hasır çeliğin en az iki çubuğuna da sabitlenen plastik hasır çelik pas payı kullanılmalıdır. Pas payı uygulaması birim alanda belli bir prensiple yapılmalı esnemelerden kaynaklanan deformasyon ihtimali dikkate alınmaldır.
• Elektrik boş borusu hasır çelik alt donatısından önce döşenmemelidir.
• Hasır çelik üst donatısı taşıyıcı çubukları üstte olacak şekilde uygulanmalıdır.
• Hasır çeliğin tüm çubukları ve karelajları proje kaynak programına göre kontrol edilmelidir.
• Hasır çelik üst donatı (şapo) demirleri, alt donatıda olduğu gibi binileri kontrol edilmeli ve montaj akabinde perde filizlerine bağlanmalıdır.
• Projede yerleşimi belirtilemeyen sehpalık hasır çelik için uygulama planı çizilmelidir.
• Statik müellifinin hasır çelik sehpası ile ilgili detayına uygun olmak kaydı ile sehpanın en az 4 bükümlü olması gerekir. Sehpalık hasır çelikler üst donatıyı taşıyacak şekilde dengeli ve rijit olarak yerleştirilmelidir. Sehpalık hasır çelik statik olarak TAŞIYICI özellik ihtiva eder. Alt ve üst donatıya yeteri kadar bağlanmalıdır. Hasır çelik sehpalık demiri çubuk çapı ve özellik olarak yeterli derecede mukavim olmalıdır.
• Hasır çelik sehpalık demirin döşeme kalınlığına etki eden ölçüsü gerekli pas payı mesafeleri dikkate alınarak hesaplanarak üretilmelidir.
• Hasır çelik uygulama detaylarında gönye var ise hasır imalatı buna göre dizayn edilmeli ve uygulamada gönye ölçüleri ve derecesi kontrol edilmelidir.

Tünel Kalıp

Temel Betonu Üzerinde Hazırlanan Aks Betonu

Binanın üzerine oturacağı temelin üzerinde hazırlanması gereken şablon aks betonu imalat şartnamesi

İmalatın Belirlenmesi

Bina temeli üzerine dökülecek aks betonu tüm binanın şablonunu oluşturacağından imalat kalitesi üst düzeyde olması gereken iş kalemidir. Tünel kalıp ile ilgili tüm imalatlarda harita ekibi ile çalışılması gerekir. Binanın temel üstü için hazırlanmış perde aplikasyon projesi üzerinden mevcut akslar eksiksiz olarak işlenmelidir. Bu aşamada iki türlü aks betonu imalatı için rehber oluşturulabilir; 1. Projede mevcut olan perde ortasından yada referans verilen istikametten geçen aks çizgileri için iki nokta çakarak, aks ipleri ile imalat oturtulabilir. 2. Perdelerden belli bir uzaklıkta ofset verilerek noktalar arası aks ipi çekilerek istikametler oluşturabilir. Bu iki metodun her ikisi de aynı anda uygulanabilir. Amaç perde dış sınırını aks köşebentini yerleştirmede en sağlıklı yöntemle yerleştirmek olmalıdır. Aks istikameti verilmesi yöntemi dışında koordinat verilerek de sınırlar belirlenebilir. Yöntem her bir perdenin dış sınırlarını belirleyecek köşe noktalarını koordinat olarak belirleyerek verilir. Aks köşebentleri her ne teknik uygulanırsa uygulansın SIFIR HATA ile uygulanmalı ve kontrol edilmelidir. Aks köşebentlerinin montaj yöntemi kaynak kullanarak olmamalıdır. Bu yöntem hem aks köşebentlerini hem de filiz demiri donatısını deforme eder. Tünel kalıp üretici firmasının tavsiye edeceği sabitleme yöntemi uygulanabilir. Köşebentlerin zemine sabitlenmesi sağlanabilir. Diğer bir yöntem ise perdenin her iki tarafındaki köşebentleri birbirine alttan bağlayacak plaka sac olmalıdır. Tünel kalıpta dış cephelere gelen kısımların aks köşebenti üretimi de yaptırılmalıdır. Bu kısımlar için tali çözümler üretilememelidir.

Denetim

• Aks köşebentleri temel betonu üzerine sabitlenirken asla kaynak kullanılmamalıdır. Kaynak kullanılması hem köşebentin formunu bozar hem de sabitleme yapılan temel filizlerin deforme olmasına neden olur. Sabitleme “İmalatın belirlenmesi” başlığı altında tarif edilen yöntemlerden biri ile yapılmalıdır.
• Aks köşebentleri, her bir odanın yada perdeyi oluşturan köşelerin koordinatları belirlenerek topoğrafik cihazlarla teslim alınmalıdır. Eğer bu imkan yok ise bina aks noktaları – ofset aksları – köşe koordinatları gibi önceden verilen doneler üzerinden kontrol edilmelidir.
• Tüm ölçüler SIFIR HATA ile teslim alınmalı perde ve oda ölçüleri statik proje mimari proje ile süperpoze edilerek kontrol edilmelidir.
• Perde ölçülerinin hassasiyeti aks köşebenti yardımcı malzemelerinin doğru kullanılması ile doğru orantılıdır. Kancalar üretici firmanın projelendirdiği sıklıkta kullanılmalıdır. Kalıp yedekleme yapılarak imalata girmiş olsa dahi üretici firmadan bu konuda proje istenmelidir. Aks köşebenti ayağı bu aşamada kullanılmamalıdır. Bunun yerine perdede kullanılan konikler uygulanmalı bunun sıklığı ise kancalarla doğru orantıda olmalıdır.
• Aks köşebentlerinin kotunda olması önemlidir. Bunu sağlamak için temel betonunun da tam kotunda olması gerekir. Aks köşebentleri uygulaması yapılmadan önce harita grubu temelin kot rölevesini çıkarmalıdır. Rölevede tespit edilen olası kot farklılıkları teknik ekip tarafından tespit edilerek gerekli tedbiri almalıdır. Aks köşebentleri uygulaması tamamlandıktan sonra tüm köşebentlerin üzerinden kot alınarak röleve çıkarılmalıdır. Bu işlem Tünel Kalıbın ilk teslim alma aşamasıdır. Bu işlem için teslim formatı düzenlenerek imza altına alınır. Teslim formatında kat planı üzerinde aks köşebentleri işlenmiş olarak her bir noktada okuması belirtilmiş olmalıdır.
• Perdede oluşturulacak kapı boşlukları, boy geçiş boşlukları ve perde alınları ölçüleri sıfır hata prensibine göre kontrol edilmelidir. Rezervasyon uygulanacak boşluklarda montaj için pay bırakılmalıdır. Perde yada boy geçiş rezervasyonu montaj boşluğu 3 cm yi geçmemelidir. Dolayısı ile kapı yada geçiş için bırakılacak rezervasyonların boşlukları her iki yanda 3’er cm, toplamda 6 cm büyük olmalıdır. Bu montaj boşluğu kalıp teslimatı sırasında kontrol edilmeli doğruluğu denetlenmelidir.
• Perde alını ölçü kontrolü sıfır hata ile yapılmalıdır.
• Temel üstü aks köşebenti ikinci teslim formatı beton için düzenlenir.
• Beton döküm tekniklerine uygun olarak temelden gelen filizlerin formu bozulmadan beton dökülmelidir. Vibratör uygulama sıklığı 30 cm mertebesinde olmalıdır. Beton dökümü sırasında kalıp formu bozulmamalıdır. TEMEL ÜSTÜ AKS KÖŞEBENTİ KALIBI TESLİM ALINMIŞ OLMASI BETONUN TESLİM ALINMIŞ OLMASI MANASINA GELMEZ. Uygulayıcı taşeron kalıbın beton dökülmesi esnasında formunun bozulmamasından sorumludur. Bu prensip işin sonuna kadar yapılan tüm teslimatlar için geçerlidir.
• Kalıbın uygun kalıp yağı ile yağlanması önemlidir. Sac yüzeyli kalıplar için üretilen yoğunluğu optimum derecede uygun kalıp yağının uygulanması gerekir. Kalıp yağı beton ayırıcı özelliği olan, beton üzerinde olumsuz etkisi olmayan, berrak, kolay uygulanır olması gerekir. Konsantre kalıp yağlarının inceltilmesi sırasında kullanılacak malzemenin de kalitesinin yüksek olması gerekir. Kalıp yağı uygulamada seri olarak kullanılmadan önce deneme yapılması gerekir. Malzeme bu aşamadan sonra teknik personel tarafından onaylandıktan sonra uygulamaya alınır.
• Kalıp yağı uygulaması yeterli miktarda uygulandığına fayda sağlar. Gereğinden fazla kalıp yağı kullanılması sakıncalıdır. Aks köşebentlerinin üzerine fırça ile uygulanabilir. Ancak kalıp yüzeylerine rulo ile uygulanmalıdır.
• Temel üzeri ya da katlarda aks köşebenti uygulaması sırasında yağlama işlemi köşebentin beton görmeyen yüzeylere de uygulanır.
• Kalıp yağı uygulamasında gerek aks köşebentleri gerekse tünel kalıp olsun asla betona ve açıkta olan donatı demirlerine temas etmemelidir. Bu konuda gerekli tüm önlemler alınmalıdır.
• Beton dökümü aks köşebentinin üst seviyesine kadar olmalıdır. Beton seviyesinin az olması yada fazla olması; Tünel kalıp montajı sırasında sistem hatalarına neden olur.
• Beton dökümü tamamlandıktan ve seviye belirlendikten sonra betonun üzerinde optimum aderans sağlanması için pürüzlendirme yapılmalıdır.
• Beton dökülmeden önce temel üzerinde kalan tüm yabancı maddeler temizlenmeli, tozdan ve betonun özelliğini bozacak maddelerden arındırılmalıdır. Bu yöntem tazyikli su yada kompresör ile yapılmaldır.
• Daha sonraki aşamalarda da tüm kalıp materyallerinin betondan önce yada beton döküm sırasında temizlenmesi gerekir. Kalıbın beton artıkları ve kalıp yağı fazlalıklarından arındırılması gerekir. Bu husus daha sonra yapılacak imalat aşamalarındaki kaliteyi önemli derecede etkiler.

Tünel Kalıp Uygulaması

Topografik İşlemler

AKS KOTU VERİLMESİ

Aks betonu tünel kalıp uygulamasında standart olarak 100-120 mm yüksekliğinde oluşur. Tünel kalıp döşeme panosu (yatay pano) kesit yüksekliği 63 mm dir. Aks üzerine verilecek kot bir alt kat döşeme beton kotu üzerinden 67 mm yukarıda olmalıdır. İmalatı yapılacak kat döşeme altı mesafesinden, kalıbın kurulduğu kat döşeme seviyesi üzeri arasındaki mesafe o katın döşeme kalınlığı düşülmüş kat yüksekliğini verir. Buna “İç Kat Yüksekliği” diyelim. İç kat yüksekliğinden yatay pano kesit yüksekliğini (63 mm) ve kalıp alt seviyesi yüksekliğini (67 mm) çıkardığımızda İç Dik Pano kesit yüksekliğini elde ederiz.

Temel üzerinde ilk kotun verilmesinde aks betonu üst kotları rölevesi dikkate alınarak temel üstü kotu ±0,00 kabul edilmeli ve 67 mm yükseklikte kot verilmelidir. Teknik ekip her odanın yada perdenin tünel kalıp parçalarına göre yeterli yer ve sayıda kot verilecek yerleri belirlemelidir. Harita grubu uygun teknikle bu kotları aks betonu üzerine verir. Ayrıca bu kot yerleri zemine de uygun yöntemle işlenmelidir. Teknik ekip kalıp kurulduktan sonra kotların hangi noktaya verildiğini bu zemine işlenen işaretlerden takip eder.

Katlar arasındaki ölçünün hassas olabilmesi için aks üzerine verilen kot baz alınarak taşıma yapılmalıdır. Taşımanın sağlıklı ve kontrol edilebilir olması için aks üzerine verilen kot perde alnına en az iki noktadan işaretlenmeli, bu kot katlar arasında kat yüksekliği ölçüsünde bir üst kata taşınmalıdır. Bu yöntem kat yüksekliğinin hassas olmasını sağlar. Harita grubu bu işlemi uygun cihazlarla her kat kontrolünü yapar.

KOT TARAMASI YAPILMASI

Tünel kalıbın kurulması için aks üzerine verilen kot kalıbın kotunda olduğu anlamına gelmez. Kalıp kurulup tüm alt saplamalar sıkıldıktan sonra harita ekibi kalıbın üstten taramasını yapar. Bu işlemdeki hassasiyet ± 2 mm mertebesinde olmalıdır. Kot taraması kalıp teslim alma aşamalarından bir tanesidir. Teslimat düzenlenen formatla imza altına alınır.

Her odada bulunan yarım tünel kalıp köşe noktası taranmalıdır. Sistem kendi içinde perde ve arkalık düzlemlerinde kotunda olmalıdır.

KOORDİNAT KONTROLÜ

İmalat tamamlanıp beton döküldükten sonra her katta binanın düşey ve yatay istikametlerinin doğruluğu uygun cihazlarla ölçülür. Bu işlem aynı zamanda KALİTE KONTROL biriminin harita ekibine düşen işlemidir.

Harita ekibi tarafından belirlenen referans noktaları her beton dökümünden sonra kontrol edilir. Binanın şakülünde olması da bu yöntemle kontrol edilir.

Kalıp Kurulması Aşamasındaki İşlemler

YARIM TÜNEL MONTAJI İŞLEMLERİ

Tünel kalıpta perde boşluk rezervasyonlarının işlem sırasına göre önceden yerleştirilen yarım tüneller, diğer yarım tünel kapatılmadan teslim alınır. Bu işlem hem demir hem de kalıp ile ilgilidir. Yarım tünellerin üzerindeki rezervasyonlar monte edildikten sonra 1. Perde demir donatısı formu denetimi yapılır. Daha önce perde demirleri teslim alınmış olsa da kalıp yerleştirilmesi sırasında deformasyon olup olmadığına bakılmalıdır. Aks betonu ile perde boşluk rezervasyonları arasında kalan montaj boşluğu harç ile doldurulmalıdır. Montaj boşluğu mesafesinin mukavemetini sağlaması için önemlidir. Harç olarak adlandırılan malzeme tercihen projede belirtilen beton cinsi ne ise o olmalıdır. Ancak imkan yok ise kalın daneli kumla çimento karışımı yada kalın daneli tamir harcı kullanılmalıdır. Perde boşluk rezervasyonları kenarlarının mukavim malzeme ile doldurulması beton dökülürken basınçtan dolayı bu noktadan beton kaçağının olmasını da engeller.

Bu aşamada elektrik ve mekanik projelerinde perdede rezervasyon bırakması gerekiyor ise bu imalatın projelendirilerek ilgili taşeronlar tarafından uygulanmasını sağlar.

Perdede saplama ve koniklere denk gelen noktalarda hazır kolon demiri yada hasır çeliklerde açılan boşlukların uygun şekilde kapatılması yada revize edilmesi gerekir. Özellikle hazır kolona denk gelen konik boşlukları kolon filizi yada etriyeye denk geliyor ise statik müellifinin onayı da alınarak Hazır Kolon Tali Projesinde gerekli değişiklik yapılmalıdır. Gerek Hazır Kolon Demirinde gerekse hasır çelik uygulamasında konik deliklerinden kaynaklanan deformasyon olmamalıdır.

Bu aşamada dikkat edilmesi gereken diğer husus ise perde boşluk rezervasyonları kenarındaki demir donatısının pas payı ölçülerinin denetlenmesidir. Rezervasyon ile donatı arasına mutlaka pas payı konulmalıdır.

Yarım tünel kalıbın yerine konulması sırasında pas payı eksilmeleri söz konusun olabilir. Bu eksiklik var ise tamamlanmalıdır.

Perde boşluk rezervasyonlarının kalıp üzerindeki montaj işlemleri sıfır hata ile yapılmalıdır. Beton basıncından kaynaklanan kaymalara ve deformasyona mahal vermemelidir. Kapı ve diğer boşluk rezervasyonlarının düşey ve yatay doğrultuları şakülünde ve ölçüsünde olmalıdır. Yarım tünellerin bu aşamada rijitliğinin sağlanması önemli ölçüde iç dik pano krikolarının boşluklarının alınmasına bağlıdır. Yarım tünel boyunca tüm krikoların boşluklarının alındığı kontrol edilir. Kalıp kotuna getirilmek için kullanılan krikoların taşıyıcı olması yeterli değildir. Bu husus aynı zamanda zemine gelen yükün eşit dağılmasına da engel olur. Altta kalan betonun sistemin gereği olan erken söküden kaynaklı taze olacağı göz önüne alındığında tüm krikoların yükü paylaştırması gerekir. Bu husus kalıbın tamamlanmasında diğer yarım tünel için de geçerlidir. Kalıbın nihai tesliminde bu kontrol her iki yarım tünel için kontrol edilir.

Perde alınlarının durumu rezervasyonlardan farklıdır. Perde alın panosu ile bir alt kattaki beton arasında hiç boşluk olmamalıdır. Bu aşamadaki en önemli kriter budur. Perde alın panosunun alt beton arasında boşluk olması yada betonun üzerine binmesi binanın kayması manasına gelebilir.

Bu aşamada kalıbın kotunda olması önemlidir. Kotunda olmayan kalıpta kaba ayar yapılması teslimatı yapılmış imalatın standartlarını bozar.

İmza altına alınacak diğer bir teslimat bu aşamada olur. Yukarda kriterleri belli olan teslimat yapıldıktan sonra kalıbın diğer yarım tünellerinin konulmasına izin verilir.

TÜNEL KALIP TESLİMATI HAKKINDA

Tünel kalıp teslimatının yapılma aşamaları şunlardır.

Tünel kalıp içinde yapılan kontroller:

1. Şakül kontrolü; Tünel kalıp şakül kontrolü mıknatıslı şakül yada mıknatıslı su terazisi yardımı ile yapılır. Tünel kalıp odalarını oluşturan iki yarım tünel birleşimi bir sadece önü açık bir kutu gibi düşünülmelidir. Bu kutunun her bir dikey yüzeyi sıfır hata prensibine göre şakülünde olmalıdır. Şakül aparatı tünel kalıbın her yüzeyinde kontrol edilir. (perde başları, ortası, arkalıklar) Kutuya benzetilen birleşimin kotunda olması şakülün de doğru olması anlamına gelir. Şakül aparatı ile kontrol edilmeden önce harita grubunun aks üzerine verdiği kotlar, zemindeki tali işaretler yardımı ile kontrol edilir. Harita grubunun üstten yaptığı kot taraması da esas alınabilir. İç dik panoda yada arkalık panosunun omegalarının arasından şakül kontrolü yapılır. Kontrol mıknatısı şakül ile yapılyor ise mıknatıs ile şakül topuzunun arasındaki ip mümkün olan en uzun mesafede olmalıdır. Mesafenin uzunluğu kontrolün hassasiyetini belirler. Bu aşamada perde alın panolarının ve perde boşluk rezervasyonlarının temizliği etkilidir. Perde alın panolarının ve perde boşluk rezervasyonlarının kenarlarında kalacak beton artıkları istenilen perde kalınlığında etkili olacağından beton sonrası temizliğinin çok iyi yapılması ve yağlanması gerekir. Perde alın panosunun dışında kalan yani beton görmeyen bölgede kalıp saplama delikleri var ise bu saplama delikleri de çalıştırılmalıdır. Beton görmemesine rağmen bu noktalarda mutlaka konik kullanılmalıdır. Alt, orta ve üst olmak üzere her üç noktada da konikli saplama çalışması sağlanır. Bu husus perde başlarında beton kalite ve hassasiyetini etkiler.
2. Saplama kontrolü; Saplama çalıştırılan tüm deliklerde mutlaka konik kullanılmalıdır. Alt saplama hizasında yada rezervasyona denk gelen bölgelerde konik mutlaka kullanılmalıdır. Perde boşluk rezervasyonu boşluğuna denk gelen saplamalarda konik kullanılmaz ise sıkım sırasında esnemeler yada gevşemeler söz konusu olur. Koniksiz saplama çalıştırılmamalıdır. Saplamaların tümünün sağlama alındığı – sıkıldığı kontrol edilir. Bu kontrol kelebekli olan taraftan yapılır.
3. Kriko kontrolü; Tüm iç dik panoların krikolarının boşluğu alınmış ve zemine basmış olduğu kontrol edilir.
4. Tavan kancası kontrolü; Tünel kalıp yatay panolarının (döşeme panosu) birbirine montajını sağlayan tavan kancalarının tamamının birbirine bağlandığı ve sıkma aparatı ile sabitlendiği kontrol edilir.
5. Arkalık kancası kontrolü; birbirine monte edilen arkalıkların kancalarının her birinin birbiriyle montajının yapıldığını ve sıkma aparatı ile sabitlendiği kontrol edilir.

Tünel kalıp üstünde yapılan kontroller:

1. Kalıp Temizliği ve yağlanması; Tünel kalıbın tüm materyalleri bir önceki beton dökümünden kalan tüm artık ve beton bulaşıklarından temizlenmeli ve yağlanmalıdır. Kalıpta beton değmeyen kısımlar dahil olmak üzere temizlik titizlikle kontrol edilir. Perde alınları, döşeme alınları, boşluk rezervasyonları, aks köşebentleri ve aksesuarları, dış cephe ve kuyu kalıpları üzerleri, sahanlık ve boşluk platformları, çıkarma iskeleleri, dış cephe yürüme yolu plakaları ve burada adı yazılmayan tüm kalıp elemanları; kalıp montajı yapılan ilk gün gibi temiz olmalıdır. Kalıp temizliği imalat kalitesini doğrudan etkiler. Demir donatı döşenmeden önce döşeme yüzeyi uygun kalıp yağı ile yağlanmalıdır. Yağlama yüzeyde birikinti yapmadan uygulanmalıdır. Kalıp yağının fazla olması demir donatısına da zarar vereceğinden uygulama RULO ile yapılır. Döşeme üzerinde demir donatısı uygulaması başlamadan önce tüm rezervasyonlar işlenmeli ve yağlaması yapılmalıdır. Beton görmeyen yüzeylerde de yağlama yapılmalı (döşeme alnı dışı, rezervasyon içleri v.b.) beton temasından arındırılmalıdır.
2. Tabliye boşluk rezervasyon kontrolü; Tabliyede sadece tüm boşluk rezervasyonlarının işlendiği “Tabliye boşluk rezervasyon projesi” çizilerek tüm kontrol bu tali proje üzerinden yapılır.
3. Döşeme alın kontrolü; Döşeme alınları her iki yarım tünel üzerinde ayrı ayrı olduğundan birleşim noktalarında merkezleme elemanı olmalı, döşeme alnı betonunda diş olmamalıdır. “Tabliye boşluk rezervasyon projesi”nde döşeme alın mesafeleri kontrolü de yapılacak ölçüler olmalıdır. Katlar arasında farklılıklar söz konusu ise proje bu farklılıkları içeren katlar için ayrı ayrı düzenlenmelidir. Döşeme alın ölçüleri arkalık mesafelerinden de kontrol edilmelidir.
4. Sehim Kontrolü; erken sökü yapılan tünel kalıpta ters sehim verilerek sarkma engellenir. Sehim verilmesine esas kriter; oda açıklığının %0 5 idir (binde beş). Bu kriter hava şartlarının çok sıcak yada çok soğuk olmadığı zamanlar için geçeridir. Hava şartları standart dışında ise statik müellifine danışılarak bu oran revize edilir. Binde beşlik oran oda açıklığının döşeme alnı hizası için geçerlidir. Döşeme alnı ile arkalık panosu hizası arası mesafede arkalığa kadar azalarak devam eder, arkalık hizasında sıfırlanır.
5. Aks Köşebenti Kontrolü; Aks köşebenti ve tüm aksesuarları temiz be beton artıklarından temizlenmiş olmalıdır. Aks betonunu bir alt kat perde hizasında tutan ve taşıyıcı olan aks köşebenti ayağı perdeye yerleşimi sağlıklı olmalıdır. Aks köşebenti ayağı ölçüsel olarak montaj boşluğu içerir. Dolayısı ile aks köşebentini ayağın üzerine yerleştirmek aks köşebentinin bir alt kat hizasında olduğu anlamına gelmez. Temek üzerinde olduğu gibi her aks köşebenti ara mesafesi ölçüsü kontrol edilmelidir. Aks köşebenti ayak aralığı üretici firmanın projelendirdiği şekilde ve sayıda olmalıdır. Aks köşebenti kancaları yine üretici firmanın projelendirdiği şekil ve sıklıkta olmalıdır. Aks köşebenti kontrolünde perde rezervasyonlarının yer ve ölçüleri hayati önem taşır. Katlar arasındaki standart dikkate alınarak beton kesme yerlerinin işaretlenerek tespit edilmesi gerekir. Bu işaretler beton kesme elemanının hassasiyetini kontrol etme yöntemidir.
6. Beton döküldükten sonra kalıp çıkarılması sırasında her yarım tünel çıkarıldığında uygun aralıklarla betonun sehim vermemesi için teleskobik dikme ile desteklenmelidir. Her iki yarım tünel çıkarıldıktan sonra teleskobik dikme uygulaması yapılması bir anlam taşımaz. Beton altında destek olmadan istenilmeyen hareketi gerçekleştirebilir. Bu konudaki ilk yarım tünel söküldükten sonra uygulamanın yapılması gerekir.
7. Çıkartma iskelesi, Dış cephe iskelesi, Dış cephe panosu, Sahanlık ve kuyu platformu kontrolü; Kalıp sisteminin parçaları olan iskele sisteminin kontrolünün yapılması aşaması taşıyıcı elemanlardan başlanır. Çıkarma iskelesinde iki perde arasında yatay sıkıştırma borularının kontrolü yapılır. Çıkarma iskelesinin kat zeminine basan kısmında ve tavana sabitlenen bölümünde mutlaka ahşap malzeme kullanılmalıdır. Sürtünmeyi en aza indiren ahşap malzeme rijitliği sağlar. Çıkarma iskelesi filesi dik konuma getirilmeli gerekli sabitlemeler yapılmalıdır. İskele üzerinde tüm azman ve kalaslar eksiksiz olmalı zamanlar trifor vida ile kalaslar çivi ile sabitlenmiş ve sağlam olmalıdır. Dış cephe iskelesinde kurt ağzı bağlantı parçaları sabitlenmiş olmalıdır. Dış cephe iskelesinde tüm korkuluk elemanları yerli yerinde olmalıdır. Azman ve kalaslar çıkarma iskelesinde olduğu gibi sabitlenmiş olmalıdır. Sahanlık ve kuyu iskeleleri perdeye sabitleme elemanları üretici firma aksesuarları ile yapılmalıdır. Tilfir iskelesi mutlaka uygulanmalı, tilfir iskelesinin korunakları kontrol edilmelidir. Dış cephe panolarının üzerindeki yürüme yolları ve bunların korunakları kontrol edilmelidir. Bu sistemdeki tüm elemanların temiz olması önemlidir. Bu elemanlar her türlü pislik, beton artığı ve hurda demirden arındırılmalıdır.
8. İş güvenliği; Tünel kalıp ekipmanlarının en önemli iş güvenlik malzemesi iskele sistemleri ve çalışma platformlarıdır. Yukarıda belirtilmiş kontrolü ve teslimatı yapılan iskele ve platformların sıhhatli olması iş güvenliğini sağlayan etkendir. Bu teslimatın dışında kalan önlem ve işlemler iş güvenlik uzamanı tarafından belirlenmeli ve uygulayıcının sözleşmesinde geçen iş güvenlik tedbirleri ayrı bir teslimat tutanağı ile imza altına alınmalıdır.
9. Tünel kalıp taşıyıcı elemanların kontrolü; Tünel kalıp kaldırma üçgeni milinin üretim tekniğine bağlı olarak bir kullanım süresi vardır. Üretici firma tavsiyesine göre bu kullanım süresi dışında kalan zaman yada kullanım sayısı dışına çıkılmamalıdır. Malzemenin periyodik olarak kontrolü yapılmalı ve deformasyonlu yada kullanılamaz halde ise derhal değiştirilmelidir. Kaldırma malzemelerinden halatın zincir olması gerekir. Halat yada zincirlerin üretici tarafından gerekli uluslar arası yada ulusal standartların sertifika ve belgesi olması gerekir. Belgesi olmayan malzeme kullanılmamalıdır.
10. Kule vinç denetimi; Sistemin gereği kule vinç ile ilgili denetim ve kullanma kriterleri ilgili birimin denetimi altında olmalıdır. Gerekli tüm kontrol ve denetimler bu konu hakkında yetkilendirilen birim tarafından rutin olarak yapılmalıdır. Kule vinç kapasitesinin tünel kalıp parçalarının ağırlığına göre belirlenmesi gerekir. Bu planlama kalıp üretimi safhasında yapılmalıdır.
11. Beton dökümü; bu işlem üretimin en önemli kalemidir. Beton dökümü uygun ekip, uygun ekipman ve uygun beton üretimi organizasyonu ile gerçekleşir. Beton dökümü ehil teknik personel ile takip edilmelidir. Beton döküm koşulları; uygun hava şartları, uygun beton kalitesi ve üstün kalitede sıkıştırma ve betonu işlemeye elverişli olmalıdır. KALIP SİSTEMİ UYGULAMA KALİTESİNİN ÜSTÜN NİTELİKLERE SAHİP OLMASI BETONUN İSTENİLEN KALİTEDE OLMASI İLE DEĞER KAZANIR.

Kalite Kontrol

Topografik Kalite Kontrolü

Harita ekibi tünel kalıp uygulaması sırasında verdiği teknik desteğin doğru üretime ulaşmış olmasını kontrol eder.

Kot işlemleri kontrolü;

1. Kat yüksekliği doğrulaması yapılması.
2. Döşeme betonu alttan kot taraması yapılması.
3. Kat döşeme betonu üstü kotunun projeye uygunluğu kontrolü.

Koordinat kontrolü;

1. Bina dış noktalarının kontrolleri
2. Yatay ve dikey düzeç kontrolü.

İmalat Kalite Kontrolü

Teknik ekibin beton döküldükten sonra yapacağı kontrol;

1. Beton tesviyesi kontrolü yapılması.
2. Aks betonu kontrolü yapılması.
3. Beton prizi kontrolü yapılması.
4. Segregasyon kontrolü yapılması.

Teknik ekibin yapacağı diğer kontroller;

1. Yatayda ve düşeydeki tüm boşluk ve rezervasyonların ölçü kontrolü yapılması.
2. Perde ve döşeme alınlarının ölçüsünün kontrol edilmesi.
3. Hazırlanan tüm tali projeler üzerinden imalat kontrolü yapılması.
4. Mimari ve statik projeler üzerinden kat bazında kontrol yapılması.

Hazırlayan

Ali Nedim TÖRÜYENLER