İçindekiler
Travers Nedir?
Travers; demiryolu ulaşımında raylara dik yönde belirli aralıklarla döşenen, üzerine gelen yükleri daha geniş alana yayarak balastlar aracılığıyla alt kısma ileten ve raylarla birlikte platformu oluşturan parçalardır.
Raylı sistemlerde kullanılan traversler, bir nevi hatıl görevini görmektedir. Nasıl ki kâgir yapılarda düşey doğrultudaki yükleri daha geniş alana yaymak için hatıl yapılıyorsa, raylı sistemlerde kullanılan traversler de aynı amaçla kullanılıyor diyebiliriz. Traversler, dingil ağırlığına, proje hızına, tren- römork türüne ve maliyete göre farklılık göstermektedir. Üzerine gelen yükleri daha geniş alana yayarak balastlar aracılığıyla taşıyan traversler, demiryolu projesinin üstyapı elamanlarındandır.
Travers Kullanım Amaçları
- Raylardan gelen yükleri daha geniş alana yayarak balasta aktarmak
- İki ray ile oluşturulan platform genişliğini muhafaza etmek
- Rayların içe doğru eğimli olmalarını sağlamak
- Yol ekseninin kaymasını önlemek ve demiryolunun eksende kalmasını sağlamak(aks görevi)
- İki çelik ray arasında elektrik yalıtımını sağlamak
Traverslerin Taşıması Gereken Özellikler
- Aşınmaya karşı mukavemet, dolayısıyla sert olması
- Elastikiyet, kırılma ve ezilmeye karşı mukavemet gösterebilmesi
- Rayların montajına elverişli olması
- Dış etkilere karşı mukavemet gösterebilmesi
- Üstyapının stabilitesi bakımından çok hafif olmaması
- İki işçinin taşıyamayacağı kadar da çok ağır olmaması
- Maliyetinin uygun olması
- Gürültü ve sademeyi azaltabilir olması (Sademe: yatay kurplarda yani virajlarda meydana gelen enine ivmenin birim zamandaki değişimi)
- İzolasyona elverişli olması
- Hararete ve rutubete dayanıklı olması
- Yeterli genişlikte ve uzunlukta olması
- Balast ile aderansın sağlanabilmesi için gerekli sürtünmeye sahip olması
Travers Çeşitleri
Dingil ağırlığı, proje hızı, maliyet gibi nedenlerle farklı türde imal edilen traversler şunlardır:
- Ahşap Traversler
- Betonarme Traversler
- Çelik Traversler
- Plastik(Poliüretan) Traversler
Birbirlerine göre avantaj ve dezavantajı olan travers türleri, maliyet, iklim şartları, coğrafya, hizmet amacı vb. etkilere göre tercih edilmektedir.
Ahşap Traversler
Ahşabın yapısı gereği esnek olması, dolayısıyla üzerine gelecek kuvveti esneyerek karşılayabilmesi, hafif olması, bakımının masrafsız olması, yalıtkan olması, gürültüsüz seyahat sağlaması gibi nedenlerle tercih edilirken, yanıcı malzeme olması, rutubetten çok etkilenmesi, ömürlerinin az olması gibi nedenlerle de tercih edilmemektedir.
Çelik Traversler
Yanmaya karşı dayanıklı olması, ömürlerinin 45-50 yıl gibi uzun olması, hafif olmaları nedeniyle işçiliğinin kolay olması gibi nedenlerle tercih edilirken, rutubete dayanıksız olması(korozyon etkisi), bakımın masraflı olması, yüksek hız ve ağır yük taşımasına uygun olmaması gibi nedenlerle de tercih edilmemektedir.
Betonarme Traversler
Betonun basınca çeliğin ise çekmeye karşı direnç göstermesi nedeniyle daha dayanıklı olması, rutubetten az etkilenmesi, az gürültü yapması, yanmaya karşı dayanıklı olması gibi nedenlerle tercih edilirken, bakımının zor olması, balasta zarar vermesi, esnek olmaması gibi nedenlerle de tercih edilmemektedir. (Not: Ağır yük taşınması ve yüksek hız ile ulaşım ancak betonarme traversler ile mümkündür.)
Plastik(Poliüretan) Traversler
Oldukça hafif olması, uzun ömürlü olması, ısıya ve rutubete dayanıklı olması, gürültü ve sarsıntıyı azaltması gibi nedenlerle tercih edilirken, maliyetlerinin yüksek olması, basınca karşı dayanıksız olması, yüksek hız ve ağır yük taşımasına uygun olmaması gibi nedenlerle de tercih edilmemektedir. Balastlı ve balastsız demiryollarında, tünel içinde, metrolarda, köprüde ve viyadüklerde kullanılırlar.(Viyadük: Akarsu veya vadi geçişlerinde kullanılan, köprüye göre daha yüksek ve uzun yapılan yol, köprüyol)
Kaynaklar / References
- Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı/Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü
- TCDD Yol Dairesi Başkanlığı
