Bu yazımızda, ölçme bilgisi vb. derslerde karşımıza çıkan teodolit aletini ve açı ölçmede kullandığımız bu aletin kullanım detaylarını sizlerle paylaşacağız.
İçindekiler
Teodolit Nedir?
Yatay ve düşey açılarla uzakların ölçülmesinde kullanılan alete “teodolit” adı verilir.
Doğrultu Ve Açı Kavramları
Teodolitle yapılan ölçmeler sonucu elde edilen ölçü değerleri “doğrultu” olarak adlandırılır. İki doğrultu arasındaki büyüklüğe ise “açı” adı verilir.
Yatay Açı
Teodolitlerde yatay düzlem, aletin yatay açı bölüm dairesinden geçen düzlemdir. Yatay açılar, noktaların yataydaki konumlarının belirlenmesinde kullanılır.
Düşey Açı
Noktalar arasındaki yükseklik farklarının hesaplanmasında ve eğik uzunlukların yatay uzunluklara dönüştürülmesinde kullanılırlar.
Teodolitin Önemli Parçaları
Dürbün
Teodolit ve nivolarda aletin hedefe yönlendirilmesini sağlar. Objektif adı verilen ve yakınsak mercek görevi yapan bir mercek sistemi ile, oküler denilen ve büyüteç görevi yapan bir diğer mercek sisteminden meydana gelir.
Sehpa
Teodolitin parçası olmamasına rağmen, kullanımı için gerekli bir parçadır. Sehpa, üst tarafında tarafında teodolitin bağlanabileceği sehpa başlığı ile bu başlığa bağlı üç ayaktan oluşmaktadır.
Küresel Düzeç
Aleti kabaca yataylamak için kullanılır. Küresel düzeçlerin içi küre şeklinde traş edilmiş ve eterle doldurulmuştur. Eterin içerisine, düzeç eksenini kontrol etmek için hava kabarcığı bırakılmıştır.
Silindirik Düzeç
Aleti hassas biçimde yataylamak için kullanılırlar. Aynı zamanda düşey bölüm dairesinin düzeçlenmesinde de kullanılırlar. İçlerinde küçük bir hava boşluğuna sahip olacak şekilde eter bulundururlar.
Düşey Açı Bölüm Dairesi
Dürbünün yatay eksen etrafındaki dönmesini ölçmeye yarayan, yatay eksene bağlı bir dairedir.
Yatay Açı Bölüm Dairesi
Dürbünün düşey eksen etrafındaki dönmesini ölçmeye yarayan, merkezi düşey eksen üzerinde bulunan bir dairedir.
Teodolitin Ölçüye Hazır Hale Getirilmesi
- Sehpa ayakları, sehpanın kolayca devrilmesini önlemek için açılarak göğüs hizasında kurulur. Sehpa başlığı mümkün olduğunca yatay olmalıdır.
- Teodolit, sehpa başlığı üzerine yerleştirilir ve sehpaya sıkıca vidalanır.
- Sehpa, iki ayağından tutularak alette yer alan çekül yardımıyla aletin düşey ekseni tam nokta üzerine getirilir.
- Teodolitin kabaca düzeçlenmesi küresel düzeç yardımıyla sehpa ayaklarını aşağı- yukarı hareket ettirerek yapılır.
- Hassas düzeçleme için üç ayak vidaları kullanılır. Silindirik düzeç, ilk olarak, üç ayak vidalarından herhangi ikisine paralel konuma getirilir. Düzeç kabarcığı ortaya gelinceye kadar vidalar çevrilir.
