Öncelikle sistemlerin tanımını açıkça yapalım:
ÇERÇEVELİ SİSTEM: Deprem etkilerinin tamamının çerçeveler tarafından(kolon-kiriş) karşılandığı sistem.
PERDELİ SİSTEM: Deprem etkilerinin tamamının perdeler tarafından karşılandığı sistem(kolonlar karşılamayacak)
PERDELİ/ÇERÇEVELİ SİSTEM: Deprem etkilerinin bir kısmının perdeler tarafından, bir kısminin çerçeveler tarafından(kolon/kiriş) karşılandığı sistem.
Bu yazıda esas olarak, TBDY2018’in yüksek sünek ve sınırlı sünek perdeli/çerçeveli sistemlere bakisini/farkını ele aldım.
Yüksek sünek bir tasarım yapıyorsanız, hem perdeler hem çerçeveler(kolonlar) yüksek sünek olmak zorunda. Ancak perdeler yapıda ne kadar fazla ise rijitlik o denli büyük olduğundan, sistemin deplasman kapasitesinde o denli düşük olur. Yani perdesi fazla olan yapıda DAHA COK DEPREM KUVVETİ OLUŞUR. TBDY2018 de bunu düşünmüş. Eğer siz yüksek sünek perdeli/çerçeveli bir sistem oluşturacaksanız perdelerin tabanındaki devrilme momentleri toplamının, toplam devrilme momentine oranı 0.40 ile 0.75 arasında olmalı. Bu durumda betonarme bir sistem(boşluklu perdeli) için A15 seçip R=7 alabilirsiniz. Eğer moment oranı 0.75 ten fazla ise artık deprem etkilerinin tamamının perdelerce taşındığını kabul edeceksiniz. Yüksek sünek taşıyıcı sistemlerde perdeli/çerçeveli durum bu.
Gelelim sınırlı sünek perdeli/çerçeveli sistemlere. TBDY2018 sınırlı sünek sistemlere hiç iyi bakmıyor. Eğer siz sınırlı sünek perdeli/çerçeveli bir sistem yapacaksanız, yüksek sünekte olduğu gibi moment oranının 0.40 ile 0.75 arasında olması gerekmiyor. Sınırlı sünekte, her halukarda perdelerin tabanındaki devrilme momentinin, toplam devrilme momentine oranı 0.75’ten büyük olacak. Yani ΣMDEV ≥ 0.75Mo
Yönetmelik sinirli sünek perdeli/çerçeveli sistemde her halukarda momentin %75’ini perdelerce taşınmasını istiyor. Böyle durumda da R=4 (betonarme) alabilirsiniz. Yönetmelik sınırlı süneğe güvenmiyor. Aradaki farka dikkat edin. Yüksek sünek bir perdeli/çerçeveli sistemde moment oranı 0.40 ile 0.75 arasında olabilirken, sistem sinirli sünek olduğunda mutlaka perde moment oranı 0.75’ten büyük olmak zorunda. Peki sinirli sünek yaptınız perde taban devrilme moment oranı 0.74 te kaldı. Ne yapacaksınız. Artık sisteminizi sadece çerçeve kabul edeceksiniz ve A31(betonarme) seçeceksiniz.
Dikkat ederseniz, TBDY2018’in perdeli/çerçeveli yüksek sünek sisteme bakışı ile, perdeli/çerçeveli sınırlı sünek sisteme bakışı çok farklı. Adeta birbirine zıt…
Ahmet ÇELİKKOLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
05454019515
