TBDY2016 taslak halindeki yeni deprem yönetmeliği, TDY2007 ise halihazırda kullandığımız deprem yönetmeliği. Bu yazıda iki yönetmeliği bilgilerim doğrultusunda kıyaslayacağım. Bazen kendi fikirlerimi de yazıda göreceksiniz.
Bir kere TBDY2016 hacim olarak TDY2007 den çok fazla. TDY2007, 7 bölümden oluşurken, bu taslak yönetmelik 17 bölümden oluşuyor. Tabi bu 17 bölümün tamamı yeniden yazılmamış. Bazı bölümler iyileştirilmiş bazı bölümler ise yönetmeliğimizde ilk kez yer almakta.
Bir deprem yönetmeliği incelenirken ilk nereye bakılır ? Adından da belli olduğu üzere deprem tanımı nasıl yapılmış, hangi depremlerden bahsedilmiş onlara bakılır. Bende onlara bakacağım.
TBDY2016 da dört adet depremden bahsediliyor. Yeni yapıların tasarımında da, mevcut yapıların değerlendirmesinde de bu dört depremden yararlanılıyor. Şu anki yönetmeliğimizde ise biliyorsunuz sadece tasarım depremi denen bir deprem vardı. Yapınızı bu tasarım depremine göre dizayn ediyordunuz. TBDY2016 da bahsedilen bu dört deprem en büyük depremden en küçük depreme doğru olmak üzere şunlar: DD1, DD2,DD3 ve DD4 depremleri. Burada DD2 dediğimiz deprem şu an kullandığımız tasarım depreminin muadili. Yeni yapı dizaynında kullanılan diğer depremler ise ilk kez bu bölümde. DD1 depremi tasarım depreminden de büyük. Yönetmelikte yer alan en büyük deprem DD1 depremi. Bu depremlerin tekrarlanma sürelerini yazarsam belki depremlerin büyüklükleri kafanızda daha iyi yer oluşturabilir:
DD1 depremi tekrarlanma periyodu 2475 yıl. Yani bu deprem ancak 2475 yılda bir olacak(olma ihtimali). DD2 depremi tekrarlanma periyodu 475 yıl. DD3 depremi tekrarlanma periyodu 72 yıl. DD4 depremi tekrarlanma periyodu 43 yıl. DD4 depremine dikkat edin, tekrarlanma periyotuna bakın, 43 yıl , yani yapınız çok büyük ihtimal bu depremi bir kez yasayacak. Öyle görünüyor. Tabi DD4 depremi yönetmelikte bahsedilen en küçük deprem. Her ne kadar TBDY2016 da dört deprem tanımı varsa hesap ağırlığı DD2 dediğimiz tasarım depremi üzerine kurulu.
2007 yönetmeliğinde kullandığımız ki halen de kullanıyoruz deprem bölgesi haritaları artık olmayacak. Bunun yerine deprem tehlike haritaları olacak. Bu haritalarda yukarıda bahsettiğimiz dört deprem düzeyi içinde spektral ivme katsayıları yer alacak. Sizin yapıyı yapacağınız yerin koordinatlarını yazılıma girmeniz yeterli, bu koordinatlara göre karşınızda deprem düzeylerine göre kullanmanız gereken spektral ivme katsayıları belirecek.
Su anki yönetmelikte biliyorsunuz taşıyıcı sistemler sünekliklerine göre 3’e ayrılmıştı. Yüksek, normal ve karma. TBDY2016 da ise aynı durum korunmuş normal sünek sistemin adı sınırlı sünek olarak değiştirilmiş. Taşıyıcı sistem davranış katsayısı R nin yanında ayrıca D dediğimiz bir katsayıda eklenmiş. TBDY2016 da Taşıyıcı sistemi kararından sonra R katsayısının yanında ayrıca birde D katsayısına bakacaksınız. D katsayısı dediğimiz şey, deprem etkileri büyütme katsayısı. Herhangi bir elemanı kesme kuvvetine göre dizayn edecekseniz(mesela etriye hesabi, mesela zımbalama hesabi) kesme kuvvetini bu D katsayısı ile çarpıp dizayn kuvvetinizi bulacaksınız. Bu ne demek, daha kalın kirişsiz radye demek.
TBDY2016 da ayrica yeni binalarin tasariminda da dogrusal elastik olmayan hesaplar kullanilacak.TDY2007 de bu yoktu. Dogrusal elastik olmayan modelleme kurallari bu taslak yönetmelikde verilmiş. Bir tür ders kitabi gibi.Yani ayni zamanda bize ders veriyor. Bu tartışılır tabi. Yönetmelik bir ders kitabi gibi olmalı mı ? Bildigimiz dersleri zaten universitelerde aliyoruz degilmi ?
TBDY2016 da betonarme sistemlerde artık çatlamış rijitliklere tekabul eden etkin kesit rijitlikleri kullanilacak.Şu an biliyorsunuz brut kesit rijitligi neyse onu kullaniyorduk.egilme rijitliginde mesela Exbxh3/12 deyip geciyorduk.Artik bxh3/12 kullanamayacagiz. Yonetmelikde hangi elemanda hangi rijitligi kullanmamiz gerektigi belirtilmis. Bunun en buyuk yansimasini otelemelerde gorecegiz.Rijitlik azaldıgından biraz daha büyük otelemelerle çalışacaģız.
TBDY2016 da betonarme elemanlarda perde tanimıda degißecek uzunluk/en 7 den buyuk elemanlar perde kabul ediliyordu biliyorsunuz.Bu oran artik 5 yada 6 olacak.
Betonarmede kullanilacak en küçük beton sinıfıda C25 olarak taslak yönetmelik de belirtiliyor.Halihazirda C20 biliyorsunuz.Buda tabii gereksiz bir degisiklik olarak gorulebilir.C25 betonu üretmek o kadar kolay degil ve her ankara,istanbul degil…Bu beton kalitesi yukseltilmesi sanki gereksiz gibi.C80 e kadar beton kullanilabilecek.Tdy2007 de biliyorsunuz en fazla C50 kullanabiliyordunuz.
TBDY2016 taslakda kolonlarin alabilecegi maksimum normal kuvvette biraz daha düşüruldü.
Nd<=0.40 x Ac x fck oldu. Halen kullandigimiz yonetmelikde 0.40 katsayisi biliyorsunuz 0.50 idi.Sanirim buradada amac biraz daha sunek kolonlar.Ayrica taslak yonetmelikde artik perdeler icinde normal kuvvet kontrolu yapilacak.perde icin,
Nd<=0.35 x Ac xfck kontrolu zorunlu hale geldi.
TDY2007 de temelde zimbalama icin donati kullanamiyorduk.Kurtarmiyorsa beton kalinligini artiriyorduk. Yani kesme kuvvetinin tamamini betonun karsilamasi zorunlu idi.Artik TBDY2016 ile donati ile de temelde zimbalama etkisi alinabilecek.
TBDY2016 da zeminlerde 6 gruba ayrilmis durumda.A,B,C,D,E,F.. buda koklu degisikliklerden F grubu zemin Turkiyedeki en kotu zemini temsil etmekte.
Celikle ilgili kisimda da iki farklı tasarim metodundan bahsediliyor.GKT ve YDKT. YDKT Dedigimiz sistem tasima gucü yontemi.Muhendis istedigi yolu secebiliyor.Bunlarin hesap kombinasyonlari tabiki farkli.İşin ilgincide hangi metodu secerseniz secin birlesim bolgesi hesabini YDKT ye gore yapacaksiniz.(GKT..guvenlik katsayilarina gore tasarim ; YDKT..yuk ve dayanim katsayilari ile tasarim).
Bu yazida yonetmelige yeni giren bolumlerden pek ayrintili bahsetmedim.Insallah daha sonraki yazilarimda bilgi verecegim.
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
