Özellikle Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018’de yer alan yükseklik sınırı nedeniyle projelerde tercih edilme oranlarının düştüğü asmolen döşemeli taşıyıcı sistemler yerine fiktif kirişli, mantar, tünel kalıp vb. kirişsiz döşeme sistemleri kullanılmaya başlanmıştır.
Ancak bu tip sistemlerin şantiye ortamındaki imalatı gibi tasarım ve projelendirme aşamaları da dikkatle yapılmalıdır. Bu yazımda bazı kontrol memuru meslektaşlarımın yanlışlarını engellemeyi ve diğer meslektaşlarıma da daha basit örneklerle nasıl ön çalışma yapılması gerektiğini aktarmayı amaçlamaktayım.
İlk olarak dikkat edilmesi gereken husus davranış katsayısı ve yükseklik sınırı için bina taşıyıcı sistemini belirlemektir. Bu sebeple yapılacak betonarme yapılar; A12, A13 ve A32 olmak üzere 3 sınıfta yer almaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere bu tip sistemler süneklik düzeyi karma taşıyıcı sistemler olarak tasarlanamaz. Bazı meslektaşlarımın iddia ettiği gibi, Madde 4.3.4.6 (∑M_dev ≥ 0,75 M_o) kontrolü yapılmaz, gerek de olmayacaktır. Sebebi ise aşağıdaki maddelerin 1.’sinde yer almaktadır.
Bu tip yapılarda Madde 4.3.4.4’e göre deprem etkilerinin tamamı perdeler tarafından karşılanacaktır. Bu sistemlerin hesabı 2 aşamada olmalıdır:
1. Hesap sırasında kolonlar alttan ve üstten mafasallı kabul edilecektir. Buradaki amaç kolonların deprem etkisi altında moment almamasını sağlamaktır. Gerçek durumda bu oluşmayacaktır ancak olası bir kolon plastikleşmede yapının ayakta durması garanti altına alınmaktadır. Yani yapı hasar görebilir ancak toptan göçme gerçekleşmeyecektir. Bu hesabı yaptığımız için ∑M_dev ≥ 0,75 M_o hesabı gereksiz duruma gelmektedir. Çünkü zaten bu hesaba göre perdeler depremde oluşan momentlerin tamamını alacaktır.
2. Çerçeve kolonların bağlantıları monolitik modellenecektir.
En son olarak da bu iki hesabın en elverişsizine göre tasarım yapılacaktır.
Perdesiz kirişsiz döşemeli taşıyıcı sistem tasarımı yapılabilir mi?
Hiçbir zaman perdesiz kirişsiz döşeme tasarımı yapılamaz. Çünkü hesap yaklaşımımızdan biri olan, alttan ve üstten mafsallı kolon sisteminin ayakta kalması beklenemez.
İnş. Müh. Engin KIRMIZIGÜL
Tel: 0 (505) 284 96 21
