Bu yazımızda, düzensizlik durumlarından olan taşıyıcı sistem akslarının paralel olmama durumunu ele alacağız.
Taşıyıcı Sistem Akslarının Paralel Olmaması Durumu en son 2007 Deprem Yönetmeliği’nde A4 Düzensizliği olarak tanımlanmıştır. Ancak bu konuya, 2018 TBDY’de yer verilmemiştir.
Planda düzensizlik durumuna aşağıdaki örnekleri verebiliriz:
- A-1 Burulma Düzensizliği
- A-2 Döşeme Süreksizlik Düzensizliği
- A-3 Planda Çıkıntılar Bulunması Düzensizliği
Taşıyıcı Eleman Eksenlerinin Paralel Olmama Durumu
Bina tipi yapılarda taşıyıcı sistemler ortogonal akslar üzerinde düzenlenmiştir. Taşıyıcı sistemin düşey elemanlarının plandaki asal eksenlerinin, göz önüne alınan birbirine dik yatay deprem doğrultularına paralel olmaması durumu olarak tanımlanır.
Genellikle binalar, taşıyıcı sistem elemanları birbirine dik doğrultularda yerleştirilerek ortogonal taşıyıcı sistemler düzenlenir. Deprem kuvvetlerinin iki asal doğrultuda birbirinden bağımsız olarak etkidiği kabul edilerek çözüm yapılır. Bu durumda döşeme ve kiriş gibi elemanlar sürekli olduklarından, kesme kuvveti ve eğilme momenti gibi kesit dengeli bir şekilde dağılır. Taşıyıcı elemanlarda ek burulma etkileri önemli değerlere ulaşmaz.
Taşıyıcı sistemde birbirine dik iki asal eksenin bulunmaması bir düzensizliğe sebep olmaktadır, bunun sonucunda ise deprem etkisinde taşıyıcı elemanlarda asal doğrultuda etkileri artar. Ek burulma meydana gelirken, ikinci doğrultuda kesme ve eğilme momenti oluşumu gözlenir. Deprem etkisinde seçilen x ve y doğrultuları ayrı ayrı hesaplanır.
Taşıyıcı Eleman Eksenlerinin Paralel Olmama Durumu Hasarları
Taşıyıcı Sistem Akslarının Paralel Olmaması Durumu İçin Önemli Yapıların İncelenmesi
Marina 101 Binası
Birleşik Arap Emirlikleri’nde yer alan 425 metre yüksekliğindeki 101 katlı bir yapıdır.
Yapı, basit ve simetrik bir halde tasarlanmıştır. Taşıyıcı eleman eksenleri birbirlerine paralel olarak konumlandığından, yapıda ortogonal olmama düzensizliği görülmemektedir.
Mahanakhon (King Power) Binası
Tayland’da yer alan 314,2 metre yüksekliğindeki 75 katlı bir yapıdır.
Yapı, basit geometrik ve simetrik bir halde kullanılarak tasarlanmıştır. Taşıyıcı eleman eksenleri birbirlerine paralel olarak konumlanmıştır. Böylelikle yapıda ortogonal olmama düzensizliği görülmemektedir.
Damac Heights Binası
Birleşik Arap Emirlikleri’nde yer alan 335,1 metre yüksekliğindeki 88 katlı bir yapıdır.
Yapı,basit geometrik ve simetrik bir halde tasarlanmamıştır.Taşıyıcı eleman eksenlerinde paralellik görülmememekte, bu durum ortogonal olmama düzensizliğini meydana getirmektedir.
Durumu özetleyecek olursak; seçilen betonarme yüksek yapılarının erişibilen kat planları ve geometrileri incelenerek depreme karşı planda oluşulabilecek düzensizlikleri incelemek mümkündür. Yapının basit düzenlenmesi depreme karşı daha güvenli olmasını sağlar. Planda ve taşıyıcı sistemde simetri gözlenmesi ve yapının iki doğrultusunda da rijitlik göstermesi beklenir. Örneğin; T, H, L, Y gibi yapılar deprem açısından değerlendirildiğinde olumsuz etkilere sebep olmaktadır.
