Taşıyıcı bir elemana hangi şartlar da sünek deriz ona bakalım. Sünek eleman bir tesir altında eğilip bükülüyorsa, ama yine de kapasitesi kadar moment taşıma özelliği devam ediyorsa, bu elemana sünek deriz. Yani sünek tasarım yapan inşaat mühendisleri bilsin ki, eleman eğilsin bükülsün ama göçmesin, moment taşısın diyorlar. Anlaşılacağı üzere sünekliğin de mertebeleri vardır.
Kimi elemanlar az buçuk eğilerek moment taşımaya devam ederler, kimi elemanlar da büyük miktarlar da eğilip bükülmelerine rağmen, moment taşımaya devam ederler. Mühendislerin tercihi ise, eleman fazla eğilip bükülse de moment taşısın. Yani fazla sünek olsun, yüksek sünek olsun.
Sünek elrman nedir?
Sünekliğin momentsel bir durum olduğunu hatırlarsak, sünekliğin en büyük düşmanının kesme kuvveti olduğunu hatırlarsak, yüksek sünek birşeyler rahatça tasarlayabiliriz. Sünekliğin en büyük düşmanı, kesme kuvvetidir dedik. Neden? Çünkü kesme kuvveti eğip bükmez, direk göçürür, keser atar. O halde kesme kuvvetini kontrol altına alırsak yüksek sünek tasarım yapabiliriz.
Yüksek sünek bir eleman tasarlamak için elinizde iki yol var. Birincisi, eleman moment aldığı müddetçe kesme kuvveti kapasitesine ulaşmamali. Yani moment olusacak eleman egilecek, moment artacak eleman daha fazla eğilecek, ama kesme kuvvetinden dolayi eleman bir tarafindan kopmayacak. O halde elemanın maximum moment kapasitesini hesaplasam, bu macimum moment kapasitesinin olusturacaği kesme kuvvetini hesaplasam ve bu hesapladigim kesme kuvvetinden bir tık daha üstün eleman dizayn etsem yüksek sunek bir eleman ortaya cikarmış olurum.
Gelelim ikinci yol’a. Elemanin moment kapasitesiyle falan ilgilenmesem, her halukarda ortaya çikabilecek en büyük maximum kesme kuvvetini hesaplasam ve elemani buna gore dizayn etsem, yine yuksek sunek tasarim yapmiş olurum. Cünkü zaten benim hesapladıgim kesme kuvveti zaten en büyük olani.Bunu gecmek mümkün degil. Anlaması basit olsun diye bir örnek vereyim. Bir elemani yada sistemi R=1 alarak kesmeye gore dizayn etmek, olusabilecek en büyük kesme kuvvetini dikkate almak demektir.R=1 durumunda oluşacak kesme kuvvetinden daha büyük bir kesme kuvveti olusması mümkünmüdür? Değildir.
O halde yüksek sünek bir eleman tasarimi yukarıda anlattığım iki yolla dizayn edilebilir. Kesme kuvvetine karşi gerekli önlemleri almak demek, sünek tasarım yapmak demektir…
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
