Statik proje yapının çelik, yığma veya betonarme olma özelliğine göre binanın taşıyıcı sistemlerinin nasıl yapılacağını gösteren, bodrum kat da dahil olmak üzere tüm kat ve çatı planları, iskele sistemi ile bunların kesitleri ve detaylarını içeren planlama ve hesap işlemlerinin tümünü kapsar. Statik projelerin kapsamlı bir hazırlık süreci vardır. Bu hazırlık sürecinde göz önünde bulundurulması gereken pek çok asgari koşul söz konusudur. Bu yazıda bu asgari koşullar ve statik-proje yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde duracağız.
Statik-Betonarme Projelerde Olması Gereken Asgari Koşullar
- Statik projede, yapıya etkiyen yatay yüklerin emniyetli bir şekilde karşılanması bakımından yapının her iki doğrultusunda çerçeveler oluşturulması, yapının taşıyıcı sisteminin tasarımı sürecinde, mutlaka dikkat edilmesi gereken hususlardandır.
- Düşey doğrultuda bir anda gerçekleşen rijitlik değişiminin önlenmesi için, düşey taşıyıcı elemanların zeminden yapı üst kotuna kadar sürekli bir şekilde devam etmesi oldukça önemli bir konudur.
- Tasarımında zeminin özelliklerine bağlı olan değişkenleri göz önüne alınarak belirlenmesi gereken en önemli yapı elemanı temellerdir. Bu yüzden temel çeşidine bağlı olarak temel dizaynında baş vurulan temel bağ kirişleri gereken koşulları sağlamalıdır.
- Statik projede, her iki doğrultudaki deprem zorlamasının uyumlu olarak taşınması için kolon ve perde kesitlerinin, taşıyıcı sistemin iki doğrultudaki rijitliğini birbirine yakınlaştıracak şekilde belirlenmesiyle sağlanabilir. Bu sebepten dolayı taşıyıcı sistemde özellikle düşey taşıyıcıların rijitliklerinin planda her iki aksta eşit yada eşite yakın tasarlanmalıdır.
- Statik projede, burulma tesirlerinin en aza indirgenmesi açısından taşıyıcı sistemin planda simetrik olarak düzenlenmesi çok önemlidir, bu şekilde deprem etkisiyle oluşacak tesirlerin gereksiz yere artmasının önüne geçilmiş olur. Dolayısıyla, planda simetrik yada simetriye yakın tasarımlar yapılmasına çalışılmalıdır
- Statik projede, yapının planda burulma rijitliğini arttırarak deprem tesirlerinin buna bağlı olarak düşük kalmasını sağlamada etkisi olan durum; burulma rijitliğinin yükseltmektir, bu durumu sağlamak için düşey taşıyıcı perdelerin, planda dış cephelerde düzenlenmesi işlemi yapılmalıdır.
- Yatay yüklere karşı rijitlik oluşturmak için betonarme perdelerin kullanılması, kirişsiz döşemeye sahip yapılarda, gerekli bir çözümdür.
Statik- Betonarme Proje Yapılırken Dikkat Edilecek Noktalar
Mimarı Projeler: Tehlikeli durumlara yol açacak düzensizlikler varsa yetkili mimar ile görüşülmeli, yeniden düzeltmeler yapılmasını sağlamalıyız. Detaylı gözlemler yapılmalı, hatalı kot veya ölçü var mı? Bakılmalı. Özellikle merdiven, giriş, parapet, çıkma, balkon, bölümlerini atlamamalıyız.
Zemin: Yer altı su seviyesi dolgu, eğim, komşu yapılar açısından incelemeliyiz. Zemin ve temel etüdü koşullarına uyacak şekilde projemizi hazırlamalıyız.
Taşıyıcı sistem: Yüksek yapılarda kesinlikle perde kullanmalıyız. Statik projede, az katlı (1-2 kat) yapılarda yalnız çerçeve sistem olabilir.
Malzeme: Statik projede tasarım yaparken deprem yönetmeliği referans alınacak kılavuzdur. C25’ten daha düşük beton kullanılmayacak, C80’den daha yüksek beton kullanılmayacak. B420C ve B500C nervürlü donatı kullanılacak.
Döşemeler: Statik proje tasarımında, kirişli plak döşemeyi tercih etmeliyiz. Kirişsiz, dişli ve asmolen döşemeden kaçınmalıyız.
Duvarlar: Malzeme olarak hafif fakat mukavemeti yüksek malzeme tercih etmeliyiz. Çerçeve düzleminde olması konusuna dikkat etmeliyiz, yanal devrilmeyi önlemeliyiz.
Kirişler: En az 250x 400 mm kesitli, elden geldiğince sürekli olmalı. Kesit her açıklıkta aynı olmalı, saplama kiriş çeşidinden kaçınılmalıdır. Kolonları kirişler ile bağlamalıyız.
Kolonlar: Statik proje tasarımında kolon kesitleri, dikdörtgen kesitli kolonların en küçük en kesit boyutu 30cm ve dairesel kolonların en küçük çapı 35cm olacak seçilmelidir. Kolonların yaklaşık yarısı bir, diğer yarısı diğer deprem yönünde olmalı. rijitlik ve kütle merkezlerini birbirine yaklaştırmaya çalışalım.
Sonuç olarak statik proje aşaması, yapı inşa sürecindeki en önemli adımdır. Bu yüzden proje aşamasında yukarıdaki asgari koşulların sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmeli ve sonrasında, yapı inşa edilme sürecinde de gerekli denetimler yapılmalıdır. Aksi takdirde aşağıdaki videoda görüldüğü üzere; tek ve büyük açıklıklara maliyeti düşürmek amaçlı veya mimari kaygılardan dolayı, temel olarak yukarıda bahsedilen statik proje asgari koşulları gözetilmeden inşa edilen yapılarda, bu tarz istenmeyen durumlar ortaya çıkmaktadır.
https://youtu.be/5T32SCDwRr0
Kaynaklar / References
https://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/18030_09_37.pdf
https://olayinkolayi.com/
