Schmidt çekici(Schmidt Hammer),betonun basınç dayanımını yaklaşık olarak bulmada kullanılan tahribatsız bir yöntemdir. Karot alma işleminin pahalı ve zaman alıcı olması, beton basınç dayanımı bulunacak yapı elemanlarının çok sayıda olması gibi sebeplerden dolayı daha pratik bir yöntem olan Schmidt çekici yöntemine başvurulmaktadır. Schmidt çekici yöntemi bize yeterli yaklaşıkta bir beton basınç dayanımı sonucu vermektedir.
Bu yöntem malzemelerin yüzey sertliğinden yola çıkarak, basınç dayanımlarının bulunması esasına göre çalışmaktadır. Betonun basınç dayanımı ve Schmidt çekicinin içerisindeki yayın geri sıçraması değerleri arasında bir korelasyon bulunmaktadır.
Bu korelasyonlarda, Schmidt çekicinin, beton elemana vuruş yönü de önemli olmaktadır. Bu test metodunun doğruluğu % 60 ile % 70 arasında değişmektedir.
Schmidt çekici, gövde, zımba, yay, çekiç ve mandal olmak üzere toplam 5 kısımdan oluşmaktadır. Schmidt çekici, test edilecek beton eleman üzerine bastırılmakta ve zımbanın en dip kısmında, yayın sıkışmasından dolayı zımba kuvvetle beton eleman üzerine çarpmaktadır. Bu çarpma neticesinde, ekrandaki gösterge geri sıçramakta ve kadran üzerinden vuruş değeri okunmaktadır. Schmidt çekicinin kullanma prensipleri ASTM C805′de detaylı olarak verilmektedir.
Schmidt Çekici Deneyinin Uygulanması
- Deney; yatay, dikey, yukarıya doğru, aşağıya doğru veya yatayla herhangi bir açıdaki beton yüzeyine uygulanabilir.
- Beton yüzeyinde yaklaşık 20x20cm’lik alandaki sıva kazılır ve zımpara taşı ile yüzey düzeltilerek temizlenir.
- Deney öncesi hafifçe basınç uygulayarak beton çekicinin darbe çubuğu serbest bırakılır.
- Beton çekici test yüzeyine dik bir şekilde yerleştirilir.
- Darbe tetikleninceye kadar çekiç ile test yüzeyine yavaşça bastırılır.
- Tetiklenmeden sonra alt tarafta bulunan düğmeye basarak darbe çubuğu kilitlenir.
- Cihaz üzerindeki göstergeden geri tepme sayısı (R) okunur. Her test yüzeyi için en az 10 ayrı noktada vuruş yapılır.
- Bulunan R değeri dönüşüm eğrisinde yerine konularak R değerine karşılık gelen beton basınç dayanımı bulunur.
- Elde edilen dayanım, beton yaşına göre elde edilen zaman faktörü ile düzeltilmek suretiyle yüzey sertliğine bağlı olarak yaklaşık beton basınç dayanımı elde edilir.
Örnek Schmidt Çekici Uygulaması
Bir beton test çekici sonucunda elde edilen veriler aşağıdaki gibi olsun:
30,31,30,31,30,30,30,29,28,12,29,29,29,30,31,31,31,31,29,41,42,19,30,30,29,28,27,27,27,28,28,29,30,31,31
- Aritmetik ortalama (∑n/n)=29,37 bulunur.
- Biz bulduğumuz bu değerin ±5 değerine tekabül eden değerler üzerinden tekrar bir ortalama hesaplarız. Yani 24,37 ila 34,37 arası değerleri dikkate alacağız.
- Yeni aritmetik ortalama (∑n/n)=(914/31)=29,48 o da yaklaşık olarak 29 diyebiliriz.
- Geri Tepme Katsayısı – Silindir Basınç Dayanımı(N/mm²) cinsinden aşağıdaki tablodan bulunur. Elbette test çekici uygulamasını hangi yönde yaptığımızın da önemi vardır. Açı faktörü de önemlidir. Biz bu hesaplamayı yaparken döşemeye bu testi uyguladığımızı varsayarak 19,5 (N/mm²) silindir basınç dayanımına ulaştık.
R=29 değerine tekabül eden Silindir Basınç Dayanımı(N/mm2) cinsinden
Schmidt Çekici Deney Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Sonuçları değerlendirirken öncelikle Beton Test Çekici sonuçlarına etki eden faktörleri sıralayıp ardından gereken yerlerde kısa açıklamalar yapılacaktır.
- Betonun Yüzey Durumu
- Yerel Farklılıklar
- Yüzeydeki Karbonatlaşma
- Yüzeydeki Nem Oranı
- Çekiç Vuruş Açışı
- Çekiç Kalibrasyonu
- Betonun Yaşı
- Yüzey Sertleştiriciler
- Çelik Donatının Bulunması vb.
Öncelikle hesaplama yaparken kullandığımız değerler arasında bir 12 değeri bulunmaktaydı. Bu değerin muhtemel sebebi beton test çekici uyguladığımız yerin arkasında boşluk bulunmasıdır.
- 41,42 değerlerinin sebebi ise yüksek ihtimal test çekicinin hassasiyetinin uygulama yapılan betondaki donatıya yada iri agregaya denk gelmesidir.
- ±5 ibaresi, Doç.Dr. Osman Şimşek hocamızın “Beton ve Beton Teknolojisi” kitabından alınmıştır. Farklı algoritmalarla da “Schmidt Çekici” yöntemi bulunabilir. Mesela; En az 10 okuma yapıldıktan sonra en büyük ve en küçük değerler çıkarılarak kalan okumaların aritmetik ortalaması alınır. Böylece o test yüzeyini temsil eden Schmidt değeri (R) elde edilmiş olur.
Uygulama yapacağınız yere göre uygun “Schmidt Çekici” seçilmesi gerekir.
- N tipi → Vuruş enerjisi 0.225 kgm (binalar, köprüler ve diğer yapılardaki normal ağırlıklı betonlar için)
- L Tipi → Vuruş enerjisi 0.075 kgm (hafif betonlar ve yapay taşlar için)
- M Tipi → Vuruş enerjisi 3 kgm (kütle betonlar, yol, havaalanı pistleri gibi yapılardaki betonlar için)
SONUÇLAR
- Beton Test Çekici uygulama kolaylığı ve ekonomikliği nedeniyle tercih edilir. Fakat güvenilirliği tartışılan bir yöntemdir. Amaç basınç dayanımını net olarak bulmak değil tahmin etmektir.
- Betonun üniform olarak dağılıp dağılmadığını ve betonun yüzeysel özellikleri ile ilgili olan performansını belirlemek maksatlı da kullanımı vardır.
- Ultrasonik Dalga Hızı Yönteminden elde edilen veriler ve test çekici sonuçlarının kullanıldığı “Sonreb Metodu” da kullanılan yöntemlerden bazılarıdır.
Kaynaklar / Sources
- Prof. Dr. Selçuk TÜRKEL, İleri Beton Teknolojisi Ders Notları
- Osman Şimşek “Beton ve Beton Teknolojisi”
- Tahribatsız Test Yöntemleri ve Ultrasonik Hız Ölçümleri(Ferhat Özçep, Savaş Karabulut, Belgin Özgüven, Onur Sanlı)
Ayrıca aşağıdaki videoları izlemenizi tavsiye ediyorum.
