Insertion point (CARDINAL POINT) özelliği; yapı elemanlarının konumlandırılmasında, elemanın tarafsız eksenine göre farklı yönlere kaydırılmasını sağlayan bir işleçtir. Hem SAP2000, hem de ETABS üst menülerinde Assign>Frame>Insertion Point butonlarına tıklanıldığında, aşağıdaki görselde bulunan ileti kutucuğu açılacaktır:
Öncelikle bu özelliğin neyi ifade ettiğine değinelim, daha sonra da bu pencereyi nasıl kullanırız sorusunu cevaplayalım.
SAP2000 ve ETABS yazılımlarında herhangi bir eleman oluşturduğumuzda, bu elemanın önemli noktaları, aşağıdaki görselde olduğu gibi ifade edilir:
Bu kesite karşıdan baktığımızda, örneğin 1 numaralı “Bottom left” noktası Türkçe olarak “Alt Sol uç” şeklinde isimlendirilebilir. Şekil 2’nin sağ tarafında bulunan isimlendirmelere bakmadan sadece şekle bakarak, mesela “4 numaralı noktayı tanımla” dersek; bu noktayı “Sol Orta uç” şeklinde tanımlayabiliriz. Şekil 2’de bulunan 4 numara tanımlaması da (Middle Left), bize aynı şeyi söyler.
Şu anda bu noktaları biliyor olarak konuşacak olursak, böyle bir I kesiti herhangi bir kirişe veya kolona atadığımızda bu eleman, “Ağırlık Merkezi” olarak bildiğimiz “Centroid” noktasından geçen bir çizgi üzerinde oluşturulur. Bu örneği Şekil 3’te görebiliriz:
Bu noktada STA4CAD, IDECAD gibi paket program kullanıcıları yapı elemanını (kolon veya kirişi), tam olarak mimari projedeki gibi ilgili aks üzerine yaslanacak şekilde çekmeye çalışırlar. Yani Şekil 3’teki kolonu, aşağıda göreceğiniz Şekil 4’te olduğu gibi yerleştirmeye çalışırlar:
Bu yapılan değişiklik, paket programların aksine SAP2000 ve ETABS yazılımlarında ekstra farklı etkiler oluşturmaktadır. Bu farklı etkileri bir görsel ile anlatmak gerekirse, Şekil 5’e dikkatlice göz atmamız yeterli olacaktır:
Yukarıdaki görselde 4 satır ve 2 sütun bulunmaktadır ve oluşturulan bir kirişte insertion point özelliği incelenmektedir.
Peki bu görsel bize ne anlatmaktadır?
1. satır 1. sütunda bulunan kiriş (en sol üstte), varsayılan (default) olarak oluşturulan bir kirişin SAP2000’de (veya ETABS’te) konumlanmasını gösterir. Hemen altında bulunan görsel, bu elemanın analiz modelindeki yerini (yani matematiksel hesap sırasındaki konumunu) göstermektedir. Bu görselinde altında bulunan (3. satır 1. sütun) görsel, üniform yüklemedeki şekil değiştirmeyi ve en altta bulunan şekil de, bu yükleme altındaki moment diyagramını ifade eder.
Benzer şekilde 1. satır 2. sütunda, insertion point’i değiştirilmiş bir kiriş eleman görülmektedir. Bu görselin hemen altındaki görsele bakıldığında ise, bu değişikliğin analiz modelinde ekstra iç kısıtlamalar oluşturduğu görülmektedir. Bu iç kısıtlamalar sağdan 3. görselde ifade edildiği gibi; sağdan 4. görselde de moment diyagramının değişimi apaçık görülmektedir.
İlk durumda pozitif moment oluşan kısımlarda; ikinci durumda ise negatif moment oluşmaktadır. Dolayısıyla bakıldığında eleman aynı eleman, kesit aynı kesit, mesnet aynı mesnettir fakat etki aynı etki değildir.
Bu bağlamda insertion point özelliğinin nasıl farklılıklara yol açtığı tam olarak bilinmeden kullanılması çok doğru olmayacaktır.
Başlangıç ve orta düzey kullanıcıların, default ayarlarla işlemlerine devam etmeleri daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Yani mimari projede olduğu gibi kolon-kiriş konumlanmasına göre değil de, örneğin çubuk kolon eleman centroidi (ağırlık merkezi), döşeme kenarına gelecek şekilde yerleştirilmelidir.
Bu makalenin Yazarı İnş.Yük.Müh.Öner Yeleğen‘in Sanal Şantiye için özel indirimli olarak sunduğu diğer UDEMY eğitimlerini inceledin mi?
