İçindekiler
Radye Temel Nedir?
Radye temel veya radye jeneral temel kelime anlamı itibariyle “bir yapıyı yer sularının çalışmasına karşı koruyan kaplama” anlamına gelmektedir. Yapı ağırlığının fazla oluşu, zemin taşıma kapasitesinin düşüklüğü sebebiyle bütün yapının altını alttan tek taban (plak), hatta mümkünse bunu üstyapı sınırlarından dışarı taşırmak yoluna gidilir. Bunu gerçekleştirerek taşıma kapasitesi düşük olan zemin birim gerilmesine daha az yük verilmiş ve böylece mümkün olduğu kadar oturmaların önüne geçilmiş olur.
Radye temel, gerçek adıyla radye jeneral temel, yükün zemine düzgün bir şekilde dağılmasını sağlar. Radye temelin depreme karşı büyük bir avantaj sağladığı bilinmektedir. Radye temel deprem anında yapıyla birlikte hareket eder ve yapıda hasar oluşmasını büyük ölçüde engeller. Önceki yıllarda emniyet gerilmesinin çok düşük olduğu zeminlerde veya yükün çok fazla olduğu yapılarda kullanılırdı. Ancak günümüzde her türlü zeminde kullanılıyor.
Yapının oturduğu zemin tabakasının fazla oturma yapabilmesi, yapı temeli olarak tekil ve sürekli temel türlerinin elverişsiz hale gelmesine yol açar. Böyle yapılarda temel seçiminde radye temel kullanımına gidilir. Radye temel, yapı temelini bir bütün olarak örten bir sistemdir. Bu nedenle yapı zeminin her yerine yükünü aynı şekilde aktararak üniform oturma yapmasını sağlar. Bu sistemin adı radye jeneral temel sistemi olarak isimlendirilir.
Radye Temel Hangi Durumlarda Tercih Edilir?
- Yapıya etkiyen yüklerin çok fazla olması durumu
- Zemin taşıma kapasitesinin düşüklüğü
- Yapı yüklerinin zeminde üniform yayılmaması durumu
- Temel zeminin kendi içerisinde farklılık göstermesi
Radye Temel Nasıl Uygulanır?
- Radye temeline kazı işlemi ile başlanır.
- Daha sonra 10-15 cm kalınlığında grobeton dökülür.
- Grobeton üzerine temel kalıbı çakılır veya radye temel yüksekliğine göre tuğla duvar örülür.
- Yer altı sularının donatılara ulaşmasını engellemek için grobeton üzerine izolasyon yapılır. İzolasyonda genellikle su yalıtım membranı denilen malzeme kullanılır.
- Daha sonra radye temel donatı imalatı yapılırken izolasyona zarar vermesini engellemek için 5-6 cm kalınlığında koruyucu beton dökülür.
- Beton prizini aldıktan sonra projesinde belirtilen miktarda ve çapta temel donatısının imalatı gerçekleştirilir.
- İnşaat süresince en fazla donatı radye temelde kullanılır. Kolon filizleri bırakılarak yapılan bu işlem inşaatın en önemli evrelerinden biridir.
- Donatı imalatı tamamlandıktan sonra kalıp projede belirtilen beton sınıfına uygun olarak dökülür. Döküm sırasında vibratör işinin ehli kişiler tarafından kullanılır ve betonda yeteri kadar sıkıştırma işlemi yapılır.
Radye Temel Depreme Dayanıklı mıdır?
Radye temel; özellikle 1999 depremlerinden sonra mühendislerin gündemine yaygın olarak girmiştir. Radye temellerin özellikle farklı mesnet çökmelerini engelleme, farklı oturmalar açısından son derece yararlı bir temel olduğu söylenebilir.
Son yıllarda deprem felaketleri sebebiyle özellikle yapı-zemin ilişkisi daha çok ön plana çıkmıştır. Bu bağlamda radye temel sistemi deprem bölgelerinde çok kullanılan bir sistem haline gelmiştir. Bunda depremin dışında, hızla artan nüfusun kentlerde yoğunlaşmasının, yeterli olmayan arsa sorunları nedeniyle çok katlı yüksek ve ağır binaların yapılmasının da etkisi bulunmaktadır.
Radye Temel Kalınlığı (Yüksekliği) Ne Kadar Olmalı?
Genellikle minimum 30 cm olarak uygulanır. Radye temel kalınlığı bina kat sayısı, zemin özellikleri vb. durumlara göre değişkenlik gösterir. Kabaca kat sayısı x 10 olarak ön görülebilir. Yani 6 katlı bir binada yaklaşık 60 cm. yüksekliğinde imal edilir.
Radye Temel Çeşitleri Nelerdir? | Kaç Çeşit Radye Temel Vardır?
Radye temelin kullanılacağı yapılara ve zeminlere göre farklı çeşitleri vardır.
Kirişsiz Radye Temel
En kolay radye temel türü olan kirişsiz radye temelin kolonlarının veya duvarlarının altında kiriş yoktur. Maliyet, zaman ve işçilik konusunda çok büyük avantajlar sağlayan bu temel, zemin taşıma gücü düşük olan yerlerde uygulanmakta ve bodrum kat kullanımı açısından kolaylık sağlamaktadır.
Kirişli Radye Temel
Uygulamada en çok tercih edilen radye temel türüdür. Uygulanan kiriş nedeniyle plak kalınlığında azalmaya gidilmesi ekonomik olmaktadır. Ancak yine de kalıp, dolgu ve kirişler arasında yapılacak tesviye betonu masraflarını da dikkate almak gerekmektedir.
Mantar Şeklinde Radye Temel
Eğer yararlı yük ve yapı yükü temel plağına kolonlar aracılığıyla iletiliyorsa, temel plağını mantar plak şeklinde yapabiliriz. Özellikle yapılan bu başlıklar sayesinde kolonların temelde meydana getirebilecekleri zımbalamaya karşı da önlem alınmış olunur. Eğer bodrumdan faydalanmak isteniyorsa bu başlıklar ters olarak da uygulanabilir.
Ters Kemer Şeklinde Radye Temel
Yükü fazla olan yapılarda veya yeraltı sularının fazla olduğu yerlerde kullanılır. Ancak uygulamadaki zorluğu ve yüksek hata payı ihtimalinden dolayı pek tercih edilmeyen bir temel türüdür.
