Kirişler, yapıya etkiyen düşey yüklerle birlikte deprem ve rüzgar yüklerini güvenli bir şekilde düşey taşıyıcılara ileten yapı elemanlarıdır. Bu elemanlarda yükleme altında oluşan normal gerilme ve kayma gerilmelerini karşılamak amacıyla farklı tiplerde donatılar kullanılmaktadır. Kullanılan donatı çeşitlerinden biri de, her iki gerilmeye karşı etkili olduğu düşünülen pilyelerdir.
Normal yükleme altındaki bir basit kirişte, mesnet bölgesindeki çekme kuvveti kirişin üst kısmında, açıklıkta kirişin alt kısmında oluşur. Kesme kuvvetinin en etkili olduğu bölge ise mesnetlerin çevresidir. Bu bilgileri dikkate alan mühendisler tek bir donatı tipiyle kirişi donatabilmek için pilyeyi geliştirmişlerdir.
Pilyenin Görevi Nedir?
Eğilme momenti, kirişin en çok orta bölgesini zorlamaktadır. Bu bölgelerde eğilme çatlakları alt uçta başlayıp yukarıya doğru gitmektedir. Pilye donatısı bu çatlakların daha da büyüyerek üst kısma ulaşmasını engellemeye yarar.
Kesme çatlakları ise kiriş kesitinde tarafsız eksenin bulunduğu kısımlarda oluşur. Kesme çatlakları mesnet çevrelerinde ve 45 derecelik açıyla oluşmaktadır. Çatlağa dik yerleştirilen donatı ile kesme çatlağına karşı en etkili pozisyon pilye ile oluşturulmuş olmaktadır.
Pilye Kullanımından Neden Vazgeçildi?
Geçmiş yıllarda hem çekme hem de kesme donatısı olarak kullanılan pilyeler, yeni yönetmeliklerle birlikte kesme donatısı olarak kullanılamamaktadır. Deprem esnasında oluşan yatay kuvvet tersinir olduğu için kesme çatlağı iki farklı yönde oluşabilir. Bu yüzden kesme çatlağını dik karşılayacak şekilde tasarlanan pilye donatısı, çatlak ters yönde oluştuğu takdirde görevini yerine getiremeyecektir.
Deprem yönetmeliğinde kesme donatısı olarak sadece etriye kabul edilip pilyenin etkisi hesaba katılmamaktadır. Etriyeleri düşey doğrultuda yerleştirildikleri için deprem esnasında her iki yönde oluşabilecek kesme çatlaklarına karşı aynı etkiyi gösterebilmektedir.
