Merdiven, düzgün aralıklı basamaklarla oluşturulan ve dikey yükseklikleri yatay bir yol ile bağlayan yapı elemanıdır. Bu yapı elemanı, binalarda farklı katlara geçişi sağlamak için kullanılır. Merdivenlerin tasarımı ve inşası, hem güvenlik hem de estetik açıdan önemlidir. Şimdi, merdiveni oluşturan temel elemanları ve bu elemanların tasarım kurallarını detaylı bir şekilde inceleyelim.
İçindekiler
1. RIHT
İki basamak arasındaki dik yüzeye denir. Rıht yüksekliği (a), merdiven ( kat ) yüksekliğine göre hesaplanır. Merdiven yüksekliği (H) ve rıht sayısı (an) olarak;
Rıht yüksekliği: a=H/an , Rıht sayısı: an=H/a formülü kullanılır.
PLANLI ALANLAR İMAR YÖNETMELİĞİ MADDE 32-2. (a)’ ya göre Asansörü olmayan binalarda basamak yüksekliği 0.16 metreden, asansörlü binalarda 0.18 metreden fazla olamaz.
2. BASAMAK
Merdivende ayağın bastığı yüzeye basamak denir. Basamak genişliği (b)
2a+b=60 / 64 , b= (60-64 cm)-2a formülü kullanılarak hesaplanır.
Buradaki 60-64 cm, düz zeminde yürüyen bir insanın adım boyudur. Basamak genişliği merdivenin çıkış hattı üzerindeki hiçbir yerde 27 cm’den az olamaz. Dönüşlü ve döner merdivenlerde de en dar kenar 10 cm, orta kısım ise yine 27 cm’den az olamaz. Basamak sayısı daima rıht sayısından bir eksiktir. Sahanlık varsa basamak sayısı, sahanlık adeti kadar da eksik olur. Aşağıdaki resimde görüldüğü üzere 18 adet rıht vardır ve 1 adette sahanlık vardır. Böylelikle rıhtın bir eksiği ve sahanlık adeti kadar eksiği basamak sayısını verir. ( 18-2=16 adet basamak sayısı.)
Kat yüksekliği ve rıht sayısına göre rıht yüksekliği bulunmuş olur. Bunun doğrultusunda rıht yüksekliğinden yararlınalar basamak genişliği bulunur. En son adım ise 60-64 aralığına uygunluğu kontrol edilir. Eğer uygun değilse rıht yüksekliğinde veya basamak genişliğinde değişiklik yapılır.
3. MERDİVEN KOLU
En az üç basamaktan oluşan merdiven boyuna denir.
3.1 Merdiven Kol Genişliği (G)
Merdiven kol genişliği dörtten fazla dairesi bulunan apartmanlarda 120 cm, diğer binalarda 110 cm’ az olmamalıdır. Tek aileli evlerde 100 cm’ye, bodrum karı, çatı arası ve servis merdivenlerinde 70 cm’ ye kadar indirilebilir.
3.2 Merdiven Kol Boyu (L)
Projelerde merdiven boşluğu boyutunun belirlenmesi için kol boyu hesaplanması yapılır.
Yarım dönüşlü merdivenlerin kol boyları, birbirine eşit olmasına göre hesaplanır.
4. SAHANLIK
Yüksek merdivenlerde genellikle merdivenin ortasına yada eşit parçalarına denk gelecek şekilde yapılan düz bölümdür. Merdivene her 3-4 basamakta bir sahanlık koyulmasında sakınca yoktur. Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nde de belirtildiği üzere konutlarda 120 cm’den az olamaz. Çatıya ve bodrum kata ulaşan merdiven sahanlıklarında da bu geçerlidir.
5. ÇIKIŞ HATTI
Merdivende üzerinde yürünen doğrultudur. Düz merdivenlerde ve genişliği 120 cm’den az olan dönüşlü merdivenlerde tam orta kısmı çıkış hattıdır. Çıkış hattı çizgisinin gösterilmesi gereklidir. Başlangıç yerine işaret konur ve çıkış yönünün sonunu belirtilen yere ise bir ok işareti konulur. Hat çizgisinin üzerine rıht yüksekliği, rıht sayısı, basamak sayısı ve basamak genişliği yazılarak belirtilir.
6. MERDİVEN YÜKSEKLİĞİ
Binalarda kat yüksekliği yani döşemeden döşemeye olan mesafe merdiven yüksekliğidir. Üst üste gelen merdiven hattının arasındaki boşluğa da baş yüksekliği denir ve yüksekliği 180 cm’den az olmamalıdır.
7. MERDİVEN KOVASI
Planda bulunan merdiven kollarının arasında kalan boşluktur ve en az 20 cm olmalıdır.
8. LİMONLUK
Basamakta yapılan çıkıntıya denir. Yapılma amacı ayağın kaymaması veya temizlik malzemelerin aşağı akmamasıdır. Limonluk 5-10 cm genişliğinde ve 5-15 cm derinliğinde olmalıdır.
9. KORKULUK VE KÜPEŞTE
Korkuluk ve küpeşte merdivende emniyeti sağlamak amacıyla yapılır. Kullanılan malzeme kırılmaz veya kırıldığında dağılmayıp zarar vermeyen malzeme olmalıdır. Basamak ucundan küpeşteye olan uzunluk 90 cm’dir. Küpeşte genellikle 5-10 cm arası ahşap, sert plastikten vs. yapılır. Okul veya hastane gibi geniş merdivenlerde duvar kısmına hem destek hem de estetik amaçlı küpeşte eklenebilir.
Daha detaylı bilgiler için Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğine bakınız.
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/yonetmelik/7.5.23722.pdf
Ayrıca aşağıdaki yazımızı da inceleyebilirsiniz:
