Mahmuz, kelime anlamı olarak “çıkıntı” demektir. Mühendislikte ise “kıyı şeridinde erozyonu önleyici ve koruyucu kumsal oluşturucu yapılar” olarak tanımlanabilir. Mahmuzlar dik ve dar inşa edilen yapılardır.
Kıyı şeridindeki yerleşkeler suyun zararlı etkisi altındadır, bu anlamda kıyıların korunmasında mahmuzların önemi ortaya çıkmaktadır.
İçindekiler
Mahmuz Sistemlerinin İnşa Edilme Amaçları
- Kıyılarda meydana gelen erozyonu önlemek ve yeni bir kıyı çizgisi veya koruyucu kumsal oluştururlar.
- Kıyı dengesini korumak ve yapay ve doğal olan kıyı alanları ile belirli bir kumsal alanını korurlar.
- Kıyı boyu sedimenti tutarak erozyonu önlerler.
- Kıyıda hareket halindeki malzemeyi tutarak mevcut plajı denge halinde tutarlar.
- Yüksek plajlarda, plajın ilk durumunu meydana getiren ince malzemelere göre daha kalın malzemelerin tutulup plajın yukarı kısımlarında biriktirilmesini sağlarlar.
- Memba tarafındaki malzeme hareketini azaltıp liman ve balıkçı barınaklarının dolmalarını önlerler.
- Etkin dalga kretleri üzerinde düzgün plajların meydana gelmesini sağlarlar.
Mahmuz Sistemlerinin Teknik Özellikleri
- Mahmuzların kıyıya bağlandığı kısma mahmuz kökü, suyun içindeki uç kısmına mahmuz başı, memba tarafına mahmuz önü, mansap tarafına arka yüz ve iki mahmuzun arasında kalan su yüzeyine mahmuz alanı denir.
- Mahmuzun tepe yüksekliği, genellikle ortalama su seviyesinde, bazı durumlarda ise minimum su seviyesinde seçilir.
- Mahmuzların uzunlukları ortalama 30-200 metre aralığında değişir.
- Mahmuzların ara mesafelerinin hesaplanırken iki formülden faydalanılır. Seçim yapılırken mühendisliğin ekonomi ilkesi göz önünde bulundurulur. Mesafenin fazla olması demek, daha az sayıda mahmuzun inşa edileceği anlamına gelir, bu yüzden fazla mesafe sonucunu veren formül, referans alınır.
- Düzenlenmemiş akarsuyun en derin yerinde yalnız mahmuz başı bulunur. Kıyıya yaklaştıkça mahmuzun yüksekliği, dolayısıyla hacmi azalır. Ayrıca mahmuz boyu iki mahmuzun arasındaki mesafeden daha küçüktür.
Mahmuzların Üstünlükleri
- Mahmuzlar yeni şartlara daha kolay ve ucuz adapte edilirler.
- Ekonomiktirler.
- Mahmuzların alanlarının dolması paralel yapılara göre daha çabuk ve emindir.
- Mahmuzların açık alanları alanları ideal balık yetiştirme yerleridir.
- Mahmuz alanlarından yapı malzemesi sağlanabilir.
Kıyıların korunmasında mahmuzların önemi yeterince açıktır, ama bazı durumlarda mahmuzların tasarımı sakıncalı olabilir.
Mahmuzların Sakıncaları
- Mahmuzların alanlarında çevrintiler ve ters akımlar oluşur. Özellikle yüksek su seviyelerinde su yüzeyi çalkantılıdır.
- Ulaşım yapılan akarsularda üzerinden su aşan mahmuzlar özel olarak işaretlenmemişse, gemiler için tehlikeli olurlar.
- Mahmuzlar akarsularda, paralel yapılarda olduğu gibi düzgün bir güzergah vermezler. Mahmuzların başlarındaki oyulmalar düzenleme profilinde düzensizliklere sebep olur.
- Mahmuzlar, yatağın fazla daraltılması durumunda taban erozyonuna sebep olur. Bu durumunda taban kaplamasına veya taban eşiklerine ihtiyaç vardır.
