Leed sertifikası nedir? Bir çoğumuzun ilk defa duyduğu bir kavram olduğunu düşündüğümüz Leed Sertifikası konusunu kısaca özetlemek için bir yazı derlemek istedik. Leed genel manada sürdürülebilir yapılar için oluşturulan kurallar bütününün sertifikalandırılmasıdır.
LEED, yani “Leadership in Energy and Environmental Design”, dünyada ve aynı zamanda Türkiye’de en çok tercih edilen yeşil bina sertifikasyon sistemlerinin başında gelmektedir. Türkçe’ye “Enerji ve Çevre Dostu Tasarımlarda İlerleme” olarak çevrilmiştir. Binaların yapılarını çevre dostu seviyelerine göre değerlendiren sistem; enerji kullanımı, çevreye etkisi, içinde bulunan insanların konforu gibi kriterlere dayanarak binaları derecelendirir ve sertifikalandırır.
Neden Yeşil Bina?
Çevre dostu binalar sadece enerji ve su tasarrufu sağlamamaktadır. Bina sakinlerinin sağlığına ve konforuna da büyük önem verilmektedir. Çevre dostu binalar tasarlanırken iç mekân hava kalitesi, doğal aydınlatma, sıcaklık ve nem kontrolü, atık yönetimi gibi insan sağlığını direk etkileyen unsurlar planlanmakta, ayrıca inşaatında kullanılan yöntemler ile son kullanıcıya daha temiz bir ortam bırakılması hedeflenmektedir. Bazı yurt dışı kaynaklı araştırmalara göre, çevre dostu binalarda çalışan veya yaşayanların diğer binalardakilere göre daha az hastalandıkları ve çalışma performanslarının daha yüksek olduğu görülmektedir.
Geleneksel yöntemler ile inşa edilen binalar, enerji ve malzemenin %70’ini, suyun %17’sini, ormanların %25’ni tüketirler ve %33 CO2 emisyonunu artırırlar. Geleneksel binalarda sadece %5 oranında geri dönüşümlü malzeme kullanılmaktadır.
Yeşil Binalar ile; başta enerji ve su tasarrufu olmak üzere, atıkların azaltılması, iç mekân hava kalitesinin artırılması, bina kullanıcısının rahatının ve veriminin artırılması ile çalışanların sağlık giderlerinin azaltılması, düşük işletme ve bakım maliyetleri mümkün olmaktadır. Ortalama olarak Yeşil Binalar, klasik binalara göre %30 civarında daha az enerji tüketirler. Yeşil Binaların su tüketimi de oldukça düşüktür; susuz pisuarlar, verimli rezervuar, lavabo ve duş bataryaları kullanarak %50’ye yakın su tasarrufu sağlanabilmektedir. Yeşil projelerde peyzaj alanlarında çeşitli stratejiler izlenerek %50 su tasarrufu kolaylıkla sağlanabilmektedir.
LEED sertifikası nedir?
LEED sertifikası, enerjide ve çevresel tasarımda liderlik anlamına gelen çevre dostu bina sertifikasyon sistemidir. 1998 yılından itibaren uygulanmaya başlanan ve Amerikan Yeşil Binalar Konseyi (USGBC) tarafından geliştirilen LEED sertifika sistemi, tüm dünyada kabul görmektedir.
LEED sistemi, tasarım sürecinden başlayarak binanın tamamlanmasına kadar devam eden, uzun bir süreçtir. Bu süreçte, birden çok disiplini ilgilendiren konuları kapsamaktadır. LEED sisteminin değişik bina tiplerine uygun, halen yürürlükte ve geliştirilmekte olan değişik kategorileri bulunmaktadır.
- Yeni Binalar (New Construction)
- Çekirdek ve Kabuk (Core & Shell)
- İç Mekanlar (Commercial Interiors)
- Okullar (Schools)
- Mevcut Binalar: Operasyon ve Bakım (Existing Buildings: Operation & Maintenance)
- Müstakil Evler (Homes)
- Hastane ve Klinikler (Healthcare)
- Mağazalar (Retail New Construction / Retail Commercial Interiors)
- Mahalleler (Neighbourhood Development)
LEED sistemi binaları aşağıdaki 6 alt başlık altında inceleyip değerlendirir:
- SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ
- SU VERİMLİLİĞİ
- ENERJİ VE ATMOSFER
- MALZEMELER VE KAYNAKLAR
- İÇ MEKAN YAŞAM KALİTESİ
- İNOVASYON
Her bir alt başlığın altında önkoşullar ve kredi tanımları vardır. Öncelikle önkoşullara uygunluk sağlanmakta, daha sonra her bir kredi altındaki puanlar toplanılmaktadır. Proje bu alt başlıklarda topladığı puanlara göre Sertifikalı, Gümüş, Altın veya Platin düzeyinde ödüllendirilir.
Alınan puanların toplamına göre sertifika seviyeleri şöyledir:
- Sertifikalı/Certified 40 – 49 puan
- Gümüş/Silver 50 – 59 puan
- Altın/Gold 60 – 79 puan
- Platin/Platinum 80 – 110 puan
LEED Sertifika Seviyeleri Nelerdir?
LEED Sertifikası, USCBC tarafından geliştirilen kıstaslara göre binaları değerlendirir ve puanlandırır. Binalar; enerji verimliliği, kaynak kullanımı, karbon salınımı gibi ölçümlere göre puanlar kazanır. Sertifika alabilmek için asgari şartları ve zorunlu ön koşulları sağlayan binalar, minimum 40 puan kazandıkları takdirde Yalın Sertifika (LEED Certified) almaya hak kazanırlar. Bu en düşük sertifika seviyesidir ve LEED Sertifika olarak da adlandırılır. Puanlar arttıkça sertifika seviyesi gümüş, altın ve platin olarak yükselir. Alınabilecek maksimum puan ise 110’dur.
LEED Sertifikaları için puan aralıkları ve seviyeleri aşağıdaki gibidir:
LEED Sertifika (LEED Certified) 40-49 puan,
LEED Gümüş (LEED Silver) 50-59 puan,
LEED Altın (LEED Gold) 60-79 ve
LEED Platin (LEED Platinum) 80-110 puan
LEED Sertifikası Nasıl Alınır? Ve Sertifikasyon Görev Sisteminde Kimler Bulunur?
LEED Sertifikası başvuru üzerine USGBC tarafından verilir, binaların alacakları puanların değerlendirmeleri ise akredite kuruluşlarca gerçekleştirilir.
Yeşil bina sektöründe çalışan kuruluşlar içinden; USGBC’ye çeşitli başvuru ücretlerinin ödenmesi, eğitimler alınması ve gerekli sınavlardan geçilmesi sonucunda Yeşil Bina Uzmanları olunabilmektedir.
Yeşil Bina Uzmanlarına, LEED AP’ler (Accredited Professional – Akredite Uzmanlar) denilir.
AP’ler, LEED Sertifikasyonu için başvurulan binaların LEED Danışmanlığını yaparlar. Danışmanlar binaların, Yeşil Bina Sertifikası elde edebilmek için gerekli ön koşulları sağlayıp sağlamadıklarına bakarlar, puanlandırma kriterlerini değerlendirirler ve kriterleri sağlayabilmek için izlenebilecek stratejileri belirtirler.
LEED Sertifikası Versiyonları
LEED sertifikasyonu kapsamlı ve esnek bir uygulamadır ve zaman içinde iyileştirilip güçlendirilmiştir.
1998’den beri verilen sertifikanın değerlendirme alanı daha çok kullanıcıya hitap edecek ve yeşil bina teknolojilerini daha doğru temsil edecek şekilde geliştirilmiştir. 98’deki LEED New Construction (NC) v1.0 isimli pilot versiyonun ardından 2005’te LEED NC v2.0 & LEED NC v2.2 2005 ve LEED 2009 (önceki ismiyle LEED v3) geliştirilmiştir.
En güncel versiyon ise LEED v4’tür ve Ekim, 2016’dan beri başvurulan yapılar için bu versiyonun kullanılması gerekir.
2016 versiyonunun değerlendirdiği başlıklar ise şu şekilde: Sürdürülebilir Araziler, Su Verimliliği, Enerji ve Atmosfer, Malzeme ve Kaynaklar, Yerleşim ve Ulaşım, İç Mekan Kalitesi, İnovasyon ve son olarak Bölgesel Öncelik Kredileri.
Binalar ve yapılar, bu başlıklar altında değerlendirmelere tabi tutulur ve sertifikalar için toplamaları gereken puanları bu çalışmalar sonucunda alırlar. Her başlığın verebileceği maksimum bir puan değeri bulunur, tüm puanların toplamı ise binanın hak ettiği sertifika derecesini belirler.
LEED Sertifikasının Değerlendirme Kategorileri
Yukarıda bahsettiğimiz gibi LEED, sertifika derecelerini belirleyecek puanlamaları, yapıların yeşil bina uygunluğuna bakılan kategoriler altından verir.
2016 yılından beri uygulanan en güncel LEED versiyonuna göre değerlendirme başlıkları ve verdikleri maksimum puanlar şu şekildedir:
- Sürdürülebilir Araziler (Sustainable Sites) – 10 Puan
Sürdürülebilir araziler, yeşil bina projelerinin temel başlıklarından biridir. Bu başlık altında değerlendirilen inşaat kaynaklı kirliliği azaltma ve toprak erozyonunun engellenmesi LEED Sertifikası Ön Koşuludur. Diğer amaçlar ise; tasarım öncesi mevcut arazi ve bina kullanımının değerlendirilmesi, doğal alanların korunması, yenilenmesi ve artırılması, karbon salımının azaltılması, biriken yağmur suyunu kaliteli şekilde ekosisteme yeniden kazandırmak, ısı adası etkisi ve ışık kirliliğinin azaltılmasıdır.
- Su Verimliliği (Water Efficiency) – 11 Puan
Su kullanımı, günümüz çevre ve sürdürülebilirlik konularının temel taşlarından biridir. Kullanım suyu miktarını azaltmak ve atık suları geri dönüşüm sayesinde doğaya tekrar kazandırmak bu kategorinin odaklandığı alanlardır. LEED Sertifikasyonu çalışmaları ile alternatif su kaynaklarını kullanmak, arıtma tekniklerinin artırılması, binada ve sulamada su tüketiminin azaltılması ve bu konular için verimli stratejilerin geliştirilmesi hedeflenir. 2016 versiyonuna toplam bina suyu kullanımını değerlendirmesi de eklenmiştir.
- Enerji ve Atmosfer (Energy and Atmosphere) – 33 Puan
LEED Sertifikası sürecinin en kritik ve değerli kategorisidir. Nedeni ise doğal enerji kaynakları kullanımı sonucunda atmosfere yayılan sera gazlarının küresel ısınma ve doğal dengenin bozulmasına sebep olmasıdır. Yeşil binalar, ileri teknoloji stratejileri ile enerji tüketimlerini kontrol altında tutmalıdır. Kategoride; binaların ısıtma, soğutma ve havalandırma sistemlerinin enerji verimliliğini desteklemesi, inşaat sırasında kullanılan malzemelerin enerji tüketimini optimize edecek şekilde seçilmesi gibi hedefler bulunur.
- Malzeme ve Kaynaklar (Materials and Resources) – 13 Puan
Bu kategoride puan alabilmek için; yapı malzemelerinin hammadde temini ve kullanımı sırasında çevreye minimum oranda zarara verilmesi ve mümkün olduğunca az miktarda kaynak kullanılması gerekir. Ayrıca kullanılan malzemeler bir binada ömürlerini tamamladıklarında başka bir alanda değerlendirilebilir olmalıdır. Başlıktaki ana hedefler; ham madde ve kaynak kullanımını azaltmak, atık miktarını düşürmek ve geri dönüşümü artırmaktır. 2016 versiyonunda kullanılan malzemelerin insan sağlığı ve doğaya etkisine daha fazla önem verilmiştir.
- İç Ortam Kalitesi (Indoor Enviromental Quality) – 16 Puan
İç çevre kalitesi ve iç mekan kalitesi olarak da adlandırılan başlıkta, çevre dostu binalar içinde zaman geçirecek olan insanların binayı deneyimleme kalitesini artırmak hedeflenmiştir. Kategoriden puan toplayabilmek için; iç ortamdaki yaşam standardını artırmak, sağlıklı malzemeler kullanmak, insanların sosyal hayatlarına katkı sağlayacak yapılandırmalara yönlenmek, kirliliği ve kirliliği artırıcı etkenleri azaltmak, radyoaktif cihazların kullanımını azaltmak, temiz hava ve kalitesini kontrol altında tutmak gibi kriterler vardır.
- İnovasyon (Innovation) – 6 Puan
Bu başlıktaki amaçlar; bina tasarımları, yapımı ve deneyimleri sırasında inovasyon ve sertifikalandırmanın teşvik edilmesidir. Ayrıca bina tasarımı, yapımı ve kullanımı süreçleri boyunca çevre dostu performans uygulamalarının desteklenmesi de değerlendirmeye tabi tutulur.
- Bölgesel Öncelik Kredileri (Regional Priority) – 4 Puan
Binanın bulunduğu bölgeye göre, USGBC tarafından belirlenmiş alt başlıklar altında alınabilecek puanlardır.
- Yerleşim ve Ulaşım (Location and Transport) – 16 Puan
Yerleşim (Konum) ve ulaşım kategorisi, LEED sertifikasyon sisteminin 4. versiyonunda eklenen bir başlıktır. Bu kategoriden puan alabilmek için; binada bulunan kişilerin ulaşım faaliyetleri sonucu ortaya çıkan sera gazı emisyonlarının, yani karbon ayak izlerinin azaltılması, binanın doğal kaynaklar üzerine ve mümkünse yakınlarına inşa edilmemesi, sosyal yaşam alanlarına yakın olması, sahip olduğu yeşil alanlar gibi konular değerlendirilir.
