Perdelerde tesirlerin nispeten büyük olduğu bölgeler kritik bölgelerdir. Ayrıca perdelerde kuvvet aktarımının problemli olabileceği bölgelerde kritik bölgelerdendir.
Perde uç bölgeleri ise, perdelerin uç kısımlarında oluşan normal kuvvetleri karşılama amaçlı dizayn edilir. Perde uç bölgeleri ile adeta kolon oluşturulur.
Eksik bilinen bir husus, kritik perde yükseklikliğinin tabandan itibaren oluşturulacağıdır. Evet bu mümkündür ancak her zaman perde kritik bölgesi sadece tabanda oluşmaz. Kritik perde bölgesi 1.katta, 2.katta, 3. Katta….10.katta da oluşabilir. Dolayisiyle bu duruma göre perdeleri dizayn etmek gerekir.
Perde uç bölgeleri nispeten kısa perdelerde oluşturulur. Çünkü nispeten kısa perdeler de, deprem yönüne göre uçlarda eksenel kuvvetler oluşur(basınç yada çekme).
Kat yüksekliği 3 metre olan 10 katli bir yapı düşünelim. Burada bir perdenin yükseklikliği, yani Hw=3×10=30 metredir. 30/250 lik bir perdenin binada olduğunu düşünelim ve bu perde bina boyunca ebat değişikliği olmadan devam etsin. Hw/Lw=3000/250=12>2 …yani bu perde narin bir perde.. Oran 2’den büyük olduğu için her iki uçta da uç bölgesi oluşturulmak zorundadır. Burada kritik perde yüksekliğimiz temelden itibaren Hw/6=5 metredir. Yani temelden itibaren 5 metrelik kısım perde kritik yüksekliğidir(yada 2×Lw).
Simdi de kat yükseklikliği 3 metre olan 6 katlı bir yapı düşünelim. Bu yapıda 30/400 lük bir betonarme perde olsun. Ancak bu perde 2 kattan itibaren 30/250 cm’e düşsün. Konuyu analiz edersek, 400 cm lik bir perdenin, ufalarak 250 cm’e düştüğünü görüyoruz, buradaki perdedeki küçülme %20 den de fazla olduğundan(400×0.20=80cm) 2.kattan itibaren de bir kritik bölgenin oluştuğunu söyleyebiliriz. 2 kattan itibaren perde yüksekliği 18-6=12 metredir. 1200/250>2 olduğundan, 2.kattan itibaren kritik perde yüksekliği hesaplanacak ve başlıklar buna göre dizayn edilecektir. Dikkat edildiği üzere kritik perde yüksekliği 2.kattan itibaren de söz konusudur. Bu bölgenin kritik olmasının sebebi de, 400 cm ile 250 cm arasındaki kuvvet aktarımlarının riskli olmasıdır. 2.kat seviyesi aynen temel gibi değerlendirilecek, perde adeta burada başlıyor gibi değerlendirilecek ve kritik perde yüksekliği ile uç bölgeler bu kota göre tekrar hesaplanacak ve perde dizayn edilecektir.
Özetlersek kritik perde yüksekliği sadece temel üstünden hesaplanmaz. Betonarme perde uzunluğunun %20’den daha fazla küçüldüğü yerden itibaren de hesaplanır ve buna göre dizayn edilir. Proje dizaynında, perdelerin küçüldüğü katlardan itibaren de gerekli etüdler yapılmalı, kritik perde yüksekliğindeki şartlar ve uç bölgeleri bu noktaya göre tekrar düşünülmelidir…
Not: Bu yazı betonarme perdeler düşünülerek kaleme alınmıştır
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
