Kerpiç nedir? Nasıl yapılır? Nerelerde kullanılır? Sağlık açısından önemi ve teknik özellikleri nelerdir? Kerpicin romatizmaya etkisi nelerdir? Bu ve benzeri soruların cevabı yazımızda.
İçindekiler
Kerpiç Nedir?
Kerpiç nedir?; Duvar örmek için kullanılmak üzere tahta kalıplara dökülerek güneşte kurutulmuş balçık. Kerpiç, daha çok köy evlerinin yapımında kullanılır. Hem iktisadi bakımdan ucuz, hem de kışın sıcak tuttuğu için tercih edilir. Bir çeşit pişirilmemiş tuğla gibidir.
Kerpiç yapılacak toprak, su ile karıştırılarak içine saman serpilir ve karışım ayakla çiğnenip ezilmek suretiyle çamur haline getirilir. Bu işe çamurun özlendirilmesi denir. Özlendirilmiş çamur, kerpiç biçimine sokulmuş, tahta bölmelerden yapılı kalıplara dökülür. Çamur, kalıplara döküldükten sonra iyice sıkıştırılır. Bu sıkıştırma yapılmazsa kerpiç zayıf olur. Sıkıştırılan çamurun üstü düzgünce bir tahta ile düzeltilir ve fazla çamur da atılmış olur. Sonra kalıp çekilerek, çamur düz bir yerde kalır. İmkan varsa önce gölgede kurutulduktan sonra güneşte bırakılır. Kerpicin her tarafının kuruması için güneşe bakan yüzleri zamanla değiştirilerek çabuk kuruması sağlanır.
Tarihsel Süreç Açısından Kerpiç
Kerpiç çok eski çağlardan beri yapı malzemesi olarak kullanıla gelmiştir. Kaldeliler ve Sümerler yapılarında kerpiç kullanmışlardır. Bunlar kerpiçleri birbirine ziftle yapıştırırlardı. Bu bakımdan yaptıkları evler sağlam olurdu. Bu evlerin üzerini de çamur, kireç veya zift tabakasıyla örterlerdi.
Anadolu’da yapılan çeşitli kazılar, Hititlerin bile evlerini kerpiçten yaptıklarını göstermiştir. Günümüzde de Anadolu köylüsü evini ekonomik bakımdan ve sıcağı muhafaza bakımından kerpiçten yapmaktadırlar. Kerpiç aynı zamanda rutubetlenmeyi önlediğinden bununla yapılan evler daha sıhhi olur, oturanlarda romatizma pek görülmez ve tedavi için uygundur.
Beycesultan, Fotoğraf: denizlikulturenvanteri.com
Çayönü, Fotoğaf: turkisharchaeonews.net
Kerpiç Malzemesinin Özellikleri
Kerpiç malzemenin kullanıldığı konut yapısında subasman kotuna kadar (60 cm.) taş malzeme kullanılmıştır. (Şekil.1).
Çatı yükü ise kerpiç duvar üzerine konan ahşap hatıllara aktarılmıştır. Birinci derece deprem bölgesinde yapılmış olan kerpiç yapıda kirişlerle çatı yükü köşelerden düşey olarak zemine kadar inen ahşap (ardıç ağacı) dikmeye verilmiştir (Şekil.2.).
Böylece yükün bir bölümü kerpiç duvarlara da aktarılmaktadır. Sarsıntı ve deprem etkileri karşısında kerpiç duvarlar yıkılmamıştır. Yapı malzemesi olarak iyi kerpiç üretebilmek için dikkat edilmesi gereken husus bu iş için uygun toprak türünün seçilmesidir. Toprak malzemenin en belirgin iki sakıncalı yönü, basınç dayanımının az, rutubete karşı duyarlılığının fazla olmasıdır. Ülkemizde bir çok yörede kerpiç için yeterli ve iyi kalitede toprak bulmak mümkündür.
Kerpiç duvarlar Konya çevresinde dış duvarlarda 60 cm iç duvarlarda 30 cm olarak kullanılmıştır. Kerpiç duvarlarda kullanılan agregaların çapı maksimum 45-50 mm‘ye ulaşmaktadır. Kerpiç içerisine katılan agregalar yörenin ve kerpiç ham maddesinin alındığı bölge özelliğine göre farklılıklar göstermektedir
Kerpiçin Dayanımı
İlkelere uygun yapılmış kerpiç, kurallara ters düşen en gelişmiş malzemeler ile oluşturulmuş yapıya oranla daha dirençlidir. Duvar öğesi blok ve harcın toprak kökenli olması nedeniyle homojen bir kesit ve özellik gösteren bu duvarlar, yağmur ve don etkilerinden yeterince korunabilmiş ise moloz taş yığma yapı duvarlara oranla daha dayanıklıdır. Kerpiç yapıların depremlerde moloz taşlı, çamur harçlı ve düz damlı yapılardan daha iyi dayandıkları görülmektedir.
Kerpicin birçok olumlu yönlerinin yanında deprem etkilerine ve suya karşı direncinin zayıf oluşu gibi bazı eksik yanları da bulunmaktadır. Ana malzemesi killi zemin olan kerpicin özelliklerini iyileştirebilmek amacıyla toprağa bazı katkı maddeleri katılmaktadır. Daha iyi, yani basınca daha dayanıklı, rutubete karşı duyarlılığı daha azaltılmış, suda dağılmayan, yüzeyleri düzgün ve toz üretmeyen kerpiç elde etmek maksadıyla, toprağa çimento, kireç, alçı, bitkisel artıklar, bitümlü maddeler, sodyum silikatlar, puzolanlar ve diğer bazı katkı maddeleri katılmaktadır. Böylece, kerpicin dayanımı ve kalitesi arttırılmış olur.
Kerpiç Yapıların Özellikleri
- Ucuz, kolay elde edilir ve hızlı üretilebilir.
- Yapı ekolojisi ve insan sağlığına etkileri bağlamında düşünüldüğünde hiç zararı yoktur.
- Kerpiç, ortamın nemini dengeler çoksa alır, azsa verir, nemi insan için en uygun düzeye getirir. Rahat soluk alınır böyle bir odada, rahat uyunur
- Havayı temizler.
- Üretilirken diğer malzemelere göre en az enerji tüketen,aynı zamanda ısıtma ve soğutmada az enerjiye ihtiyaç duyan, çevreci bir malzemedir.
- Radyoaktivitesi yoktur.
- Doğayı kirletmez, doğanın parçasıdır.
- Yerinde üretildiği için nakliye gideri yoktur.
- Yeniden kullanılabilinir, geri dönüşümlüdür.
- Nem belli yüzdeyi aşmadığı için, börtü böcek yaşamaz bu ortamda.
- Kerpiç, havanın kirliliğini alır. Örneğin, sigara içiliyorsa nikotini çeker. Havayı temizler.
- Kerpiç ahşabı korur.
- Kerpiç aynı zamanda rutubetlenmeyi önlediğinden bununla yapılan evler daha sıhhi olur, oturanlarda romatizma pek görülmez.
Kaynaklar / References
-
Eriç, M., Anıl, Ü., Çorapçıoğlu, K., (1980), “Kerpiç Malzemenin Türkiye Koşullarında Rasyonel Kullanımını Sağlamak Amacı ile Kalitesinin Yükseltilmesi Konusunda Bir Araştırma”, İ.D.G.S.A. Mimarlık Fakültesi, No:1, Mayıs, İstanbul,
-
Kafesçioğlu, R., Toydemir, N., Gürdal., E., Özüer, B., (1980), “Yapı Malzemesi Olarak Kerpicin Alçı İle Stabilizasyonu”, TÜBİTAK, MAG-505., No:87, İstanbul.
