Yapıların deprem performansları, taşıyıcı sistem seçimine, malzeme kalitesine, proje ile yapının uyumuna, bölgenin depremselliğine, temel zeminine ve yaşına bağlıdır.
Yapıya farklı zamanlarda yapılan müdahaleler, yönetmelik değişiklikleri ve kullanım sınıflarının sonradan değişmesi, yapıların güvenlik düzeylerinde azalmalara neden olabilir. Örneğin önceden konut olarak kullanılıp daha sonra kontrolsüz bir biçimde okula dönüştürülen bir yapının yapısal performansında önemli düşüşler yaşanacaktır.
Yapılarda genellikle kat eklenmesi şeklinde görülen müdahaleler genellikle kentlerin izinsiz gelişen bölgelerinde ve merkezi iş alanlarında görülmektedir. Gerekli önlemler alınmadan 1-3 kat şeklinde yapılan bu ilaveler yapıya etkiyen düşey yükleri ve deprem yüklerini arttırmakta, sünekliği azaltmaktadır. Bunların sonucunda, yapıların deprem performansları da olumsuz etkilenmektedir.
İzmir Depremi TMMOB İlk Gözlem Raporu Kamuoyu ile Paylaşıldı
İzmir’deki Mevcut Yapı Stokunun Deprem Performansı
İzmir’de ve Türkiye genelinde gözlemlenen yapılarda, yukarıda örneklerini verdiğimiz şekilde güvenlik düzeyi kestirilemeyen pek çok yapı bulunmaktadır.
Bayraklı ilçesinde hasarın yoğun olduğu bölgelerde yapılan kapsamlı incelemeler sonucu ulaşılan sonuçlar şunlardır:
- Bölgedeki yapı stoku genellikle 8-9 katlı betonarme iskelette oluşmaktadır.
- Binaların çoğunluğu ayrık düzende inşa edilmiştir.
- Az sayıda binada toptan göçme meydana gelmiş, bunun yanında kısmi göçmelere de rastlanmıştır.
- Göçen binaların bulunduğu bölgelerde az katlı binalarda (3-5 kat) dışarıdan gözlem yapıldığında belirgin bir hasar oluşumu gözlemlenmiştir.
Yapılan incelemeler sonucu, çok katlı betonarme yapılarda oluşan hasarların temel sebeplerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- Donatılarda zamanla oluşan korozyon
- Yetersiz kalan yatay rijitlikler
- Bitişik nizam yapılar arasında oluşan çekiçleme etkileri
- Yetersiz beton ve çelik kullanımı
- Yetersiz kalan eleman kesitleri
- Yerel zemin koşullarının yeterince göz önünde bulundurulmaması
- Düşey doğrultuda oluşan düzensizlikler
Depremde, sünek olmayan betonarme çerçeveli yapılarda da hasarlar yoğun olarak gözlemlenmiştir.
Alüvyon zemin tabakaları üzerinde yatay rijitliği az olan betonarme çerçeve sistemler ile oluşturulan binalarda, zeminin deprem etkisini büyüttüğü tahmin edilmektedir. Sünekliği sınırlı olan bu binalarda oluşan göreli kat ötelemeleri emniyetle karşılanamayacak değerlere çıkmış ve ciddi hasarlara sebep olmuştur.
