“Geçiş katı” ifadesindeki “geçiş” kelimesi kuvvetlerin geçişini ifade etmektedir. Her kat döşemesi kuvvetlerin geçişine aracılık eder, deprem kuvvetlerinin düşey elemanlara iletilmesini sağlar. Hangi kat döşemesi olursa olsun bir altta kendisinin mesnetlendiği kolonlara/perdelere bir kuvvet aktarımı yapar (deprem kuvvetleri). Ancak bu kuvvet aktarımı ani olmaz. Deprem kuvveti oluştuğunda düşey elemanlarda(kolonlarda/perdelerde) yatayda ötelemeler gerçekleşir ve deprem kuvvetleri ötelemelerle birlikte nispeten kademeli olarak kolonlara/perdelere döşemeler tarafından iletilir. Kolonlarda/perdelerde öteleme tamamlandığında kuvvetin tamamı ilgili kolona/perdeye iletilmiş olur. Sonuç olarak döşemelerde deprem kuvveti oluştuktan sonra, kolonlara/perdelere bu kuvvet geçerken, kolonların/perdelerin öteleme yapması adeta bir süspansiyon görevi görür ve yatay deprem kuvvetinin nispeten yavaş yavaş kolonlara/perdelere iletilmesi gerçekleşir.
Ancak rijit bodrum olarak tasarlanan yapılarda durum biraz farklıdır. Rijit bodrumun üstündeki döşemede oluşan deprem kuvvetlerinin binanın etrafındaki rijitlik veren perdelere iletilmesi gerekir. Rijit bodrumun olduğu seviyeye kadar deprem kuvvetlerinin iletilmesi (üst katlar) yukarıda anlatıldığı gibi gerçekleşir. Rijit bodrum katı ise ötelemesi sıfır olan (ötelemesi sıfıra çok yakın) bir kattır, çok rijittir, adeta zeminle beraber hareket eder, adeta zeminin bir parçası gibi hareket eder. Rijit bodrum kattaki çevre perdelerinin öteleme değerleri sıfırdır (sıfıra çok yakındır). Bu bağlamda rijit bodrum kat döşemesinde oluşan deprem kuvvetleri rijitlik veren çevre perdelere iletilirken bu kuvvet geçişi ani olur. Çevre perdeler öteleme yapmadığından bu perdeler diğer katlarda olduğu gibi süspansiyon görevi görmez, öteleme olmadığından döşeme deprem kuvvetinin hepsini tek çırpıda, aniden çevre perdeye verir/vermeye çalışır.
Döşemenin oluşan deprem kuvvetini tek çırpıda çevre perdeye verebilmesi için yeterli dayanıma sahip olması gerekir, hasar görmemesi gerekir. Esas “Geçiş Katı” kavramı işte bunu ifade eder. Yani rijitlikleri çok farklı olan iki kat arasındaki bölge Geçiş Katıdır. Geçiş Katı sadece bodrum katı rijit olan binalarda var olan bir kavram değildir. Büyük perde küçülmelerinin yaşandığı katlar arası bölgelerde geçiş katı hükmündedir ki bu binalarda da iki kat arası büyük rijitlik farkları mevcuttur. Yani Eğer iki kat arasında büyük rijitlik farkı olan bir tasarım yapılmışsa bu bölge Geçiş Katı hükmündedir ve döşemelerde tedbir alınması gerekir.
Geçiş katlarında esas sorun kuvvetin ani olarak iletilmesidir, Yukarıda bahsedildiği üzere süspansiyon görevi görecek bir öteleme yoktur ya da çok azdır. Bu yüzden Geçiş Katı döşemeleri döşeme alanları da dikkate alınarak nispeten kalın (20 cm’den az olmamalı (kişisel görüş), ve gerekiyorsa bu döşemelerden çevre perdelere doğru mesnet donatısı gibi bağlantı donatılarının perde uzunluğunca boydan boya konması gerekir.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
05454019515
