Baraj, su akışını kısıtlayan veya durduran; su baskınlarını engelleme, sulama, enerji üretimi, endüstriyel ürün üretimi ve daha bir çok amaçla kullanılan yapılardır. Kullanım amacına veya yapıldığı yere göre farklı çeşitlerde barajlar inşa edilebilir. Bu yazımızda sizlere En Çok Bilinen 7 Farklı Baraj Çeşidinden bahsettik, gelin beraber bu baraj çeşitlerine göz atalım.
Kullanım amaçlarına göre barajlar şu şekilde sıralanabilir;
- Cevher tutma
- Atık toplama
- İçme suyu
- Enerji üretimi (HES)
- Su baskınlarından korunma
- Sulama
Barajlar bu amaçlardan biri veya biden fazlası için yapılabilir. Örneğin aynı baraj hem sulama, hem balıkçılık, hem de enerji üretimi için kullanılabilir. Kullanım amaçları kadar barajın yapıldığı yere uygun olması için uygun baraj çeşidini seçilmesi de son derece önemlidir.
En Çok Bilinen 7 Farklı Baraj Çeşidi
Beton Barajlar
1-) Ağırlık Barajları
Ağırlık barajları suyun kaldırma ve döndürme kuvvetine kendi ağırlığıyla karşı koyan su yapılarıdır. Bu barajlar geçmişte taşla, günümüzde ise beton kullanılarak yapılmaktadır. Eksenleri doğru veya menba tarafına hafifçe kavislidir. Yapının temelinin sağlam olması son derece önemlidir. Baraj yapılacak vadi “V” şeklinde hafif eğimli ise en ekonomik baraj tipi ağırlık barajı olacaktır.
2-) Payandalı Ağırlık Barajları
Payandalı ağırlık barajlarında normal ağırlık barajından farklı olarak su basıncını temele ileten payandalar bulunur. Payandalar boş tek veya iki duvar şeklinde olur. Ağırlık barajlarına oranla payandalı barajların yapımında daha az beton harcanır. Yamaçları az eğimli geniş kanyon veya “V” şeklindeki vadilerde dip savak baraj içerisinde kalacak şekilde kullanılması en ekonomik olan barajlardır.
3-) Kemer Barajlar
Kemer barajlar kavisli tek bir beton duvardan oluşur. Su basıncını kemer etkisiyle yamaçlara iletmeyi amaçlar. Kemer etkisinin tam verimli olması için yamaçların sabit ve sağlam olması gerekmektedir.
Dolgu Barajlar
Toprak ve kayaları birlikte kollanılması ile yapılan su tutma yapılarıdır. Bu tip barajlar genelde geniş vadilerde yapılır. Toprak barajlar genellikle geçirimsiz olan kayaçlar, heterojen zeminler ve geniş vadiler üzerinde yapılmaktadır. Daha çok sulama ve elektrik enerjisi üretimi amacıyla inşa edilirler. Bu barajların yapımında fazlaca kullanılacak malzemelerin temin edilmesinin kolay olması için baraj yapılacak yere yakın malzeme kaynakları bulunması gereklidir.
1-) Kaya Ve Toprak Dolgu Barajlar
Kaya ve toprak dolgu barajlarının çekirdek kısmı kil veya betondan yapılır. En kesitleri yamuk şeklindedir. Enerji üretimi, sulama ve daha bir çok amaç için kullanılabilirler. Ülkemizde bu tip barajlar sıklıkla inşa edilmektedir.
Atatürk Barajı2-) Memba Şevi Geçirimsiz Kaplamalı Kaya Dolgu Barajlar
Ön yüzü betonarme, asfalt ya da jeomebran gibi malzemelerle kaplanarak geçirimsizliği sağlanan kaya dolgu barajlarıdır. Bu tip barajlarda da çekirdek kil veya betondan yapılır. Kaya kullanılarak oluşturulan barajın geçirimsizliği kesin olarak engellenemiyorsa, iklim koşulları inşaat süresi, ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak menba yüzeyi geçirimsiz bir malzeme ile kaplanır. Ülkemizde Gümüşhane’de inşa edilen Kürtün Barajı ve Antalya’da bulunan Dim Barajı bu tip barajların ülkemizde ki ilk örneklerindendir.
Yazımızı okuduğunuz için teşekkür ederiz. Eğer beğendiyseniz yazıyı arkadaşlarınızla paylaşabilir ve aşağıda bulunan yorum kısmından bizlere düşüncelerinizi yazabilirsiniz.
Kaynaklar:
https://www.ussdams.org
http://www.imo.org.tr/
