Drenaj Nedir?
Hayatımızın kaynağı olan su, hayatımızı birçok konuda kolaylaştırdığı gibi bazı konularda da zorlaştırıyor, su her ne kadar yaşamımız için vazgeçilmez olsa da bina ve yapılar için sıkıntı yaratabiliyor. Bu sıkıntıya neden olan su ve su yapılarını bina ve inşaatlardan uzaklaştırma işlemlerinin bütününe drenaj adı verilir. İç drenaj ve Dış drenaj olmak üzere; 2 çeşit drenaj sistemi vardır.
Drenaj Sistemleri Neden Önemlidir?
Yapıların daha uzun ömürlü olması ve sudan daha az etkilenmesi için bina etraflarında ve binalarda drenaj sistemi uyguluyoruz. Bunu anlatabilmek için biraz yalıtım kısmını da anlatmamız gerekiyor. Bundan önceki yazılarımızda yalıtımın öneminden çokça bahsetmiştik, bu yazımızda da biraz üzerinden geçmek istiyoruz.
Binalarımızı yaparken toprak altında kalan bölgelerde, yani temellerde ve bodrum katlarına dışarıdan bir yalıtım uygulaması yapmamız gerekiyor. Bu yalıtım uygulamasının türevi çimento esaslı ürünler, poliüretan esaslı ürünler olabilir. Buradan hangi malzeme seçilirse seçilsin, ki genelde yapılan bütün esaslı malzemeler geçerlidir, kullanırken üretici fabrikaların sunduğu bazı sarfiyat miktarları vardır.
Bitüm esaslı bir ürünle binamızın perde yalıtımı yapacağımızı, temel yalıtım yapacağımızı varsayalım, üreticiler genelde bu malzemenin metrekarede 3 kilogram ile 6 kilogram arasında sarfiyat kullanılması gerektiğini söyler. Gördüğünüz gibi arada yarı yarıya bir fark var, peki bunu neye göre söylüyorlar?
Bu binanın toprak içerisinde olan basınçlı su miktarına göre değişiyor. Yani diyelim ki 5 kattan oluşan bir bodrum yapımız var. Bu yapımızın -1. katında maruz olduğu su miktarıyla -5. katındaki maruz kaldığı su miktarlar arasında farklılıklar olabilir.
Su yalıtım malzemesinin katı oran miktarına göre uygulanan yüzeyde belirli bir kalınlık oluşturur. 3 kilogram sarfiyat yaptığınız bir yüzeyde ortalama 2.8 milim civarında bir kalınlık meydana getirir. Suyun basıncı ne kadar çok fazla olursa yalıtım yüzeyinden mikron seviyesinde malzemeler çözünmeye başlayarak yalıtımı yavaş bir şekilde bitirir.
Binamıza drenaj yaptığımız esnada, binaya çarpacak olan basınçlı su miktarı azalacağından, suyun atım ömrü de daha fazla artacaktır ve bu da doğal olarak binamızın ömrünü uzatacaktır.
Drenaj Çeşitleri Nelerdir?
İç Drenaj
Dış drenaj yapma imkanı bulunmayan durumlarda bodrum katında yapılan türdür. Genellikle konutların merkezi yerinde bodrum döşemesi en az 2 m derinlikte ve 50×50 cm boyunda bir kuyu şeklinde yapılmaktadır. Kuyu harçsız moloz taş duvar olarak örülmekte ve üzeri sac ya da beton bir kapakla kapatılmaktadır. Kuyu üzerine, otomatik olarak çalışan bir su motoru yerleştirilmektedir. Bir ucu suyun döküleceği yere bağlanan ve su motoruyla da bağlantılanan bir su borusunun diğer ucu da kuyuya indirilmektedir. Ancak boru, kuyu tabanından 15-20 cm yukarıda bırakılmakta ve ucuna da bir süzgeç takılmaktadır. Zeminden sızan su bodrumun taban seviyesinden 40-50 cm aşağıya kadar yükseldiğinde su pompası çalışmakta ve suyun dışarı atılması sağlamaktadır.
Dış Drenaj
İç drenajdan farkı, konut çevresinde temel duvarından 50-100 cm kadar dışarıda ve temel tabanından 30-50 cm derinde %5-10 eğimli bir kanal açılmakta ve kanal tabanına genellikle 20 cm çapındaki beton ya da kil künkler-büzler 2-4 cm aralıklarla döşenmektedirler. Künklerin ek yerlerinin alt yarısı, çimento harcıyla kapatılmaktadır. Kanal, künk yüksekliğinin yarısına kadar kil ile doldurularak iyice sıkıştırılmakta ve kil dolgu ve künklerin önce iri, sonra ufak taş parçalarıyla, yüzeye yakın kısmı ise iri kumla doldurulmaktadır. Drenaj kanalının köşe yaptığı yerlerde, en az 50×50 cm boyutunda ve kanal tabanından 15-20 cm aşağıdan başlayıp, bahçe seviyesine kadar yükselen taş ya da beton rögarlar-bacalar yapılmakta, künkler bu rögarlara bağlanmakta ve en düşük seviyeli künk de dere, kanalizasyon vb. yerlere bağlanarak suyun binadan uzaklaştırılması sağlanmaktadır.
Drenaj da künk yerine delikli ve oluklu plastik PVC borular da kullanılmaktadır. Çapları 10-20 cm, boyları da 100 m’ye kadar olan bu borular, hafif ve işçiliklerin kolay olması bakımından tercih edilirler. Basit drenajlarda ise iri taş parçalarıyla, plaka taşlarla veya tuğlalarda da drenaj uygulaması yapılabilmektedir.
Drenaj Sistemi Nasıl Yapılır ?
Sağlıklı bir drenaj sistemi yapabilmek için temel kotuna ulaşmak gerekiyor. Gerekirse temel kotunun minimum 50 santim altına kadar inip sistemi oluşturmak lazım.
Üzeri delikli olan boruların üzeri keçe ile sarılır. Delikler, çamur gibi yapı malzemelerinden tıkanmaması için geotekstil keçe boruları etrafında çepeçevre dolandırılıp belirli bir eğim verilerek bir kuyuda toplanır ve kuyudan pompa yardımıyla borularla yönlendirilmesi veya pompayla binadan uzaklaştırılması gerekiyor
Yani, sağlıklı bir drenaj sistemi yapabilmek için temel Kotunun altına inmek gerekiyor, altına geçirimsiz bir yüzey elde edip drenaj borusu yerleştirilecek, onun üzerine bir mıcırla kapama işlemi yapıldıktan sonra normal, biraz daha geçirimli bir toprak yüzeyle bina çevre dolgusunun yapılması gerekiyor, tabi bu çevre dolgusu yaparken yalıtımla ilgili yapılması gereken birkaç işlemler var, bina perde betonumuzu bütün esaslı bir yalıtım uygulaması yaptıktan sonra bu yalıtımın dolgulardan zarar gelmemesi için XPS dediğimiz ısı yalıtım levhaları ile korunması ve onun üzerine de drenaj levhası yapılması gerekiyor.
Drenaj levhasını yapmamızdaki neden ise, yüzeysel gelen suların bina yalıtımına gelmeden drenaj levhasının üzerinden süzülerek drenaj borusuna sevketmek. Burada dikkat edilmesi gerekilen bir konu var ki; su yalıtım uygulamasıyla drenaj sistemi beraber çalışan, koordine olan bir sistemdir. Hiçbirinin tek başına yapılmaması gerekiyor, su yalıtım uygulaması yapılıp onun üzerine bir drenaj levhası yapılması binaların ömrünü uzatacaktır.
Demiryolu Hatlarında Kullanılan Drenaj Sistemleri
Drenaj sistemlerini genel olarak 2 sınıfta inceleyebiliriz:
1- Yüzey Drenaj Sistemleri
2- Derin Drenaj Sistemleri
Yüzey Drenajı
Yüzeysel ve yağmur sularının hendek tipi açık kanallar ile uzaklaştırılmasını sağlayan sistemlerdir. Yüzey drenaj sistemleri de kendi içinde 3 çeşit olarak ele alınır.
Banket Drenaj Sistemleri
Demiryolu hattı kenarında yer alır. Balasttan yol yatağı dışına akan suyu uzaklaştıran ve genel olarak 1/200 eğimle imal edilen yapılardır.
Boşaltma/Tutma Sistemleri
Suyun bent veya engellerle önünün kesilip, demiryoluna gelmesini engelleyen sistemlerdir.
Şevli Drenaj Sistemleri
Yarmalarda suyun tahliye edileceği menfez gibi yapıların bulunmaması durumunda yarmanın belirli noktalarında suyun akış yönüne doğru kanallar açılarak suyun tahliyesini sağlayan trapez kanallardır.
Derin Drenaj
Derin drenaj yeraltı suyunun kontrolünü, altyapının stabilitesini ve şevlerin stabilitesini sağlamak için yapılan sistemlerdir.
Derin Drenaj Hangi Durumlarda Yapılır?
- Yeraltı su seviyesini düşürmek gerektiğinde,
- Doğal su akıntılarından oluşan lokal sızıntılarının drenajını sağlamak gerektiğinde
- Su sızıntılarını geçirimsiz bir kotta toplamak gerektiğinde
- Platforma sızan suyu toplamak ve tahliye etmek gerektiğinde
Derin drenaj sistemleri yeterli yüzey drenajının sağlanamadığı veya eğim olmayan yerlerde kullanılır.
Konunun daha iyi anlaşılması adına aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz.
Başka bir yazımızda görüşmek dileğiyle.
Sağlıcakla kalın…
