Dolusavak, barajların ömürleri boyunca tam kapasite ile kullanılmaları düşük bir olasılık bile olsa, dolusavaklar baraj güvenliği için en önemli yapılardır. Dolusavaklar, taşkın mevsiminde baraj depolamasının kapasitesini aşan miktarlarda gelen suyun kullanılmadan akarsu mansabına güvenle bırakılabilmesi için kontrollü ve kontrolsüz olarak çalıştırabilecek şekilde inşa edilmiş yapılardır.
Dolusavaklar taşıdıkları bu önem gereği projelendirilirken üzerinde dikkatle çalışılmakta ve gerekli görüldüğü durumlarda hesaplamaları modellemeler ile desteklenmektedir. Ayrıca dinlendirme havuzu ile beraber dolusavakların maliyetleri baraj maliyetinin üçte birini bulabilmektedir.
Türlerine göre dolusavaklar
Temel olarak dolusavaklar kontrollü ve kontrolsüz olarak çalışma şekillerine göre ayrılsalar da, teknik olarak en belirgin özelliklerine göre sınıflandırılmaktadır.
Buna göre dolusavaklar; “karşıdan alışlı”, “ogee kesitli”, “yan kanallı”, “labirent”, “şütlü”, “şaşırtmalı şütlü”, “basamaklı”, “düşü girişli”, “kontrollü girişli” olarak adlandırılarak ayrılırlar. Her tür dolusavak kendi karakteristik özelliğine göre değerledirilip hesaplanmaktadır.
Ancak dolusavak türü ne olursa olsun, dolusavakların maksimum dizayn debisini baraj maksimum su seviyesinde iken taşıması, maksimum debi ile çalıştırıldığı durumda dolusavağın zarar görmemesi ve son olarakta, mansaba verilecek suyun nehir yatağında bir oyulmaya sebep olmaması istenir. Bu temel gereklilikler altında dolusavaklar türlerine göre kritik kesitleri belirlenerek bu kritik kesitlerin güvenliği sağlanacak şekilde tasarlanırlar.
Kaynak: İMO
Muhammet Talha Salman
Esen Kalın…
