Hepimizin de bildiği üzere İstanbul’da 30.000-300.000 kişinin ölümüne sebep olacak 7.4 büyüklüğünde İstanbul’a 20 km uzaklıkta 174 km uzunluğunda bir bir fay hattının kırılması bekleniyor ve bunun günü belli değil her an olabilir ama olmadığı her gün afet yönetimi hazırlığı için kazancımız oluyor. Peki gerçekten depremsiz geçirdiğimiz bu günde gelecek olan büyük depreme hazır mıyız? Bugünkü yazım da depreme ne kadar hazırız ve neler yapmalıyız bunları konuşacağız.
Marifet bina enkazından yaralı-ölü çıkarmak değil, marifet depreme dayanıklı bina yapmak. O binanın yıkılmaması için her teknolojiyi kullanmak. Depreme dayanıklı ev nasıl olur bunu biliyor muyuz? Bundan önce size başka soru sormak istiyorum. Ev kiralarken veya satın alırken ilk önce güvenliğine mi bakıyorsunuz yoksa seramiğine, kaç oda olduğuna vs. vs. diğer özelliklerine mi bakıyorsunuz? Sanırım ben bu sorunun cevabını iyi biliyorum. Eşim özel bir şirkette gayrimenkul yatırım uzmanı. Bazen müşterilerine beraber gidiyoruz ve sıklıkla gördüğüm tablo ev almak-kiralamak isteyenler binanın güvenliğinden başka her şeyi soruyorlar. Belki evin m2 büyüklüğü önemli ama inanınki güvenliği yoksa isterse çok güzel bir bina olsun önemli değil depremde yıkılacak ve ailene zarar gelecek olduktan sonra hiçbir şeyin önemi yok. Şimdi depreme dayanıklı ev nasıl olur bu konuda görüşlerimi aktarayım.
Japonya’da binalarda sismik izolasyon yapı sistemi kullanılıyor. Bu sistemde bina yıkılış oranını ve ölüm oranını oldukça azaltıyor. Çok iyi biliriz ki Japonya ev sağlamlığı konusunda çok ünlü bir ülkedir. Bizim ülkemizde maliyet arttığından dolayı bu sistemler çok nadir kullanılıyor.
Ülkemizde depreme dayanıklı binalar ve yapılar hangileridir?
Bu sorunun cevabını araştırma yapana kadar bende merak ediyordum. Herhangi bir sıralama olmadan yazdığımı belirtmek istiyorum. Avrasya Tüneli, Marmaray, Osman Gazi Köprüsü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Sabiha Gökçen Havalimanı dış hatlar binası. Avrasya ve Marmaray 2.500 yılında olması beklenen diğer büyük depreme kadar 7.5 moment büyüklüğünde deprem için bile dayanıklı yapılmıştır. Marmaray en katı deprem kurallarına göre yapılmıştır ve dünyanın en derin su tüneli unvanına sahiptir. 1. ve 2. boğaz köprüleri de depreme dayanıklı hale getirilmiştir. Özellikle dikkatimi çeken Sabiha Gökçen dış hatlar binası bilim dünyasının en önemli dergisi Wired tarafından dünyanın depreme en dayanıklı binası olarak seçilmiştir. 8 büyüklüğündeki depremde bile bina sallanma oranı normal binalara göre 5 kat daha az olduğu belirlenmiştir. Bina da kullanan sismik izolatörler 2009 yılında Türkiye’de ilk kez kullanılmıştır.
(Osman Gazi köprüsü hakkında şunu söylemek istiyorum; gerçekten çok büyük bir köprü birkaç kez kullandım ve normal boğaz köprüleri gibi değil devasa bir yapı olarak diğer köprülerden farklı inşa edilmiş.)
Peki depreme dayanıklı evlerin özellikleri nelerdir?
En önemlisi bina yaşından bakılacak olursa 20 yıl önce yapılan bir binanın o zamanki yönetme kurallarıyla şimdiki bina yapılma kuralları (yani ruhsat kuralları vb. diyebiliriz) aynı değildir. En başta seçeceğiniz evin yeni deprem yönetmeliklerine göre inşa edilmiş bir ev olması gereklidir. Tabi ki yeni olması demek güvenilir olması anlamına da gelmiyor. Binanın taşıyıcılarının yapıldığı sistem, yapıda kullanılan malzeme ve taşıyıcı sayısı bunlar da önemli konular arasındadır. Günümüzdeki yönetmelikte taşıyıcı kolon sayısı, her katta kullanılması gereken çelik miktarı ve kat sayısına kadar her şey bellidir. Diğer bir özellik yalıtım ve bu yalıtımın içinde en önemlisi su yalıtımı. Yalıtım bir evi uzun yıllar kullanmanızı sağlar. Siz farkında olmasanız da yapılar zamanla çeşitli etkiler ile aşınır. Hem iç taraftan hem de özellikle dış yüzeyden aşınmalar çok olacağı için yalıtım yapıyı da korur ve yıpranmamasını sağlar. En önemlisi bina yapımında kaliteli ve talep edilen malzeme kullanıldı mı? Genelde maliyeti düşürmek için kaliteli ve talep edilen malzeme kullanılmıyor. Benim düşüncem şudur ki fazla para vereyim ama can sağlığımı tehlikeye atmayayım zihniyeti hakim oluyor
Bu nedenle, deprem dayanıklılığı için yalıtım da çok önemlidir.
Ülkemizin gururu EPS malzemesi.
Eskişehir kökenli bir izolasyon firması ülkemizde çokça bulunan pomza taşından depreme dayanıklı bir malzeme üretmeye başladı. Bu malzeme içinde pomza taşı, polistren köpüğü ve çimento var. Ayrıca malzemenin deprem dayanıklılığının yanı sıra ısı yalıtımında çok iyi olduğu söyleniyor.
Temelin kalitesi nasıl olmalı?
Binanın yükünü taşıyan temel ve kolonlar gibi yapı elemanlarıdır. Temelin sağlam ve yeni yönetmelik ve mühendislik yöntemlerine göre atılması gerekiyor. Hatta zemin etüt testi yapılması gerekiyor ve zeminin bina için uygun olup olmadığını rapor ettirmek gerekiyor. Ama bu denetlemeler süreci yavaşlattığından bazı firmalar yapılması gereken bu önemli prosedürleri es geçiyor yada kılıfına uyduruyor. Bu noktada temelin kalitesinden çok öncelikle zeminin sağlamlığı önemi ortaya çıkıyor.
Size bir tavsiye oturacağınız evin kapalı otoparkına girip orayı kesinlikle inceleyin. O duvarlar size çok şey söyler.
Evet arkadaşlar bizler için önemli olan canımız ve sağlığımız lütfen ev alırken ve kiralarken bunlara dikkat edin çünkü doğal afetin saati yok. 17 Ağustos depremi gece 3’te olmuştu. Sizleri seviyorum kendinize çok dikkat edin. Bundan sonra her hafta yeni yazılarım ile sizinle birlikte olacağım.
İÇ MİMAR GÜL SARIKAYA
