Depremden etkilenen yapılar üzerinde hem yapısal hem de yapısal olmayan hasarlar oluşturabilir. Bu hasarlar sonucunda yapı, hasarın boyutuna göre yıkılabilir veya onarım görebilir.
Depremler, yatay ve yerçekimine dayanıklı yapısal elemanlar (kirişler, kolonlar, taşıyıcı ve perde duvarlar) ile birlikte, yatay diyaframlarda bulunan elemanlarda da (döşemeler ve çatılar) hasarlara neden olabilir.
Bu yazıda; yapısal olan ve yapısal olmayan hasarların nasıl onarılabileceğini ele alacağız.
Yapısal Olmayan/Mimari Onarımlar
Yapısal olmayan elemanlar depremlerden kolayca etkilenir. Yapısal olmayan elemanlar, binanın taşıyıcı sistemi dışındaki bütün kısımları ve binanın içindeki unsurları kapsar. Yapısal olmayan elemanların onarımları ancak yapısal onarımlar yapıldıktan sonra ele alınabilir. Bu onarımlara aşağıda verilen maddeler örnek olarak verilebilir:
- Sıva düşmesi, çatlak gibi kusurlara yama yapılması.
- Kapıların, pencerelerin, cam bölmelerin onarımı.
- Elektrik kanallarının ve kablolarının kontrol edilip onarılması.
- Gaz borularının, su borularının ve sıhhi tesisat hizmetlerinin kontrol ve onarımı.
- Yapısal olmayan duvarların, bacaların, parapet duvarlarının vb. yeniden inşa edilmesi.
- Gerekiyorsa duvarların yeniden sıvanması.
- Bozulmuş çatı kiremitlerinin düzenlenmesi.
- Zemin seviyesindeki çatlak döşemenin düzeltilmesi.
- Boya badana işlerinin yapılması.
Yapısal olmayan elemanların onarımının, binanın yapısal elemanlarının orijinal gücünü eski haline getirme imkanı yoktur. Bu sadece yapısal elemanların onarımı ile gerçekleşir. Yalnızca yapısal olmayan onarımlar gerçekleştirilirse binanın güvenliği açısından olumsuz sonuçlar doğabilir.
Yapısal Onarımlar
Hasar Tespiti
Yapısal onarım ve güçlendirme çalışmalarına başlamadan önce, binanın durumuna karar vermek için aşağıda verilen adımlar takip edilerek hasar tespiti yapılabilir:
- Yapının onarılabilir olup olmadığını anlamak için binanın yapısal durumuna ve oturuma izin verilip verilmediğine bakılmalıdır. Yapının tamamının veya bir kısmının yıkımına, tehlike durumuna göre karar verilir.
- Yapının onarılabilir olduğuna karar verilirse, her yapı elemanı için ayrıntılı bir hasar değerlendirmesi (çatlak modelinin haritalandırılması, ezilmiş beton, donatı eğilmesi/akması, vb.) yapılması gerekir.
- Elemanların artık mukavemetini belirlemek için tahribatsız muayene teknikleri kullanılır.
- Yapının yerçekimi yükleri sebebiyle daha fazla sorunla karşılaşmaması için, tehlikeli görülen elemanların geçici destek düzenlemesi için ayrıntılı hesaplar yapılır.
Hasarlı Bina
Yapısal Bileşenlerin Onarımı
Elemanlara yapılan hasar değerlendirmesinin ardından, hasar boyutuna göre eleman bazında uygun görülen onarımlar uygulanır. Bu onarımlar aşağıdakilerden oluşabilir:
- Yığma duvarların ve payandaların çatlak kısımları sökülüp daha zengin bir harç ile yeniden oluşturulabilir.
- Çekmeyen harç kullanılabilir.
- Duvardaki çatlağın her iki tarafına da donatı filesi ilave edilip, çivi/cıvata ile duvara sabitlenip, çimento harcı veya mikro beton kullanılarak kaplanabilir.
- Duvarlardaki çatlaklara çekme kuvvetli çimento ya da epoksi benzeri malzemeler enjekte edilebilir.
- Çatlamış betonarme elemanlar, epoksi enjeksiyonu ile düzeltilebilir ve püskürtme betonlama, mantolama gibi epoksi veya polimer harç uygulamaları ile güçlendirilebilir.
Yapılarda Sismik Güçlendirme
Depremden zarar görmüş binanın sismik direncini daha güvenli hale getirmek amacı ile sismik güçlendirme yapılır. Böylece gelecekte benzer olayların yaşanmaması için daha güvenli hale getirilir.
Sismik güçlendirme adımlarından bazıları şunlardır:
- Kolon, perde alanlarını veya perde ve kolon sayısını artırarak bir veya iki yönde yanal dayanımı artırılabilir.
- Direnç elemanları arasında uygun bir bağlantı sağlanarak yapıya bütünlük kazandırılabilir, böylece binanın titreşimi tarafından üretilen atalet kuvvetleri direnebilecek olan elemanlara iletilebilir. (Özellikle çatılar veya zeminler ve duvarlar arasındaki, kesişen duvarlar arasındaki ve duvarlar ve temeller arasındaki bağlantılar.)
- Zayıf olan ya da bazı elemanlarda stres oluşturan özellikler ortadan kaldırılabilir. Bu kusurlar, direnç elemanlarının asimetrik dağılımı, bir kattan diğerine olan ani rijitlik değişiklikleri, büyük kütlelerin konsantrasyonu ve uygun bir çevresel donatı olmadan oluşturulan duvarlardaki büyük açıklıklar olarak sıralanabilir.
- Direnç elemanlarının uygun bir şekilde güçlendirilmesi ve bağlanması ile gevrek göçme olasılığı önlenebilir.
