Demiryolu terimleri denince öncelikle demiryolu nediri bir tanımlamak gerekir. Demiryolu, bir yerden bir yere madeni bir yol üzerinde, mekanik bir güçle hareket ettirilen araçlar içinde, insan ve eşya taşımasını temin eden tesislerin hepsinin birlikte oluşturduğu ulaştırma sistemine denir. Demiryollarının bir çok terimi bulunmaktadır. Bunların başlıcalarını sizin için bu yazımızda derledik.
Demiryolu Terimleri
ALİYMAN: Düz yol.
BALAST: Platform üzerine ve travers aralarına doldurulan 15-31 mm çaplarında keskin köşe ve kenarlı taşlardır. Traverse elastik bir yastık oluşturur ve traversler tarafından kendine iletilen kuvvetleri platforma aktarır.
BOJ: Lokomotif ya da vagonun tekerlek dingillerini taşıyan alt aksamı.
CEBİRE: Rayları birbirine bağlamak için kullanılan parçalardır.
CTC: Sinyal sisteminin merkezden idare sistemi (central traffic control).
CONTA: İki rayın birbirine bağlandığı noktada iki ray arasında bırakılan boşlu
DERAY: Demiryolu vasıtalarının raydan çıkması.
DEVER: Yolda kurplarda iç raya nazaran dış raya verilen yükseklik farkı.
EKARTMAN: Ray mantarı iç yanakları arasındaki mesafeye denir. Ray mantarı üst seviyesinin 14 mm altından ölçüm yapılır. Türkiye’deki hatlar için ekartman 1435 mm’dir.
FÖYDÖMARŞ: Trenin işleyişi sırasındaki tüm bilgilerin yazıldığı belge.
GABARİ: Demiryolu vasıtalarının serbestçe geçebilmesi için demir yolunun iki yanında ve üstünde bırakılan boşluk. Demiryolu güzergahında bulunan sanat yapılarının ölçüleridir. (Köprü, tünel vs.)
HAMTON: Bir vagonun darası ya da dara ve net yükün toplamı ( DARA + NETTON ).
HATTI CARİ: Ana yol.
HEMZEMİN GEÇİT: Demiryolu il karayolu veya yaya yollarının kesiştiği yerlere kurulan yapılardır.
HORTUVAR: Kör yolun sonuna konulan tampon.
İLTİSAK HATTI: Ana yoldan verilen bağlantı yolu.
İTİNERER: Bir trenin işleyişi ile ilgili bilinmesi gereken bilgilerin tamamı.
KARAMBOL: Demir yolu vasıtalarının birbirleri ile çarpışması.
KATANER: Yol üzerinde bulunan havai elektrik hattı.
KURP: Çoğunlukla demir yollarında dönüş olan kısımlarda eğrisel inşa edilen parçaların çap ile ifade edilen ölçüsü (viraj).
LOKOMOTİF: demiryollarında vagonları çeken, tekerlekler üzerine yerleştirilmiş, buharlı, elektrikli, termik motorlu ya da sıkıştırılmış havalı makine.
MAKAS: Demiryolunda bir yoldan diğerine geçişi sağlayan yapılardır. Dil, göbek, araraylar, bağlantı malzemelerinden oluşur. Basit makaslar, İngiliz makasalar gibi çeşitleri vardır.
NETTON: Bir vagona kapasitesi oranında yüklenmiş olan ton.
RİSTURN: Geri ödeme.
ROTASYON: Bir vagonun iki dolumu arasında geçen süre.
SEJUR ÜCRETİ: Yabancı vagonun yurt içinde kalma ücreti.
SÜREKARTMAN: Kurplarda yola verilen fazla açıklık.
TEKAYÜDAT: Hattaki işletme hızının hat parametrelerinde değişimler veya bakım çalışmaları nedeniyle düşürülmesidir. Saatlik, günlük veya kalıcı olarak tekayüdat konulabilir.
TRAVERS: Raylara dik gelecek şekilde belli aralıklarla döşenen destek malzemeleridir.
TRİYAJ: Yük trenlerini hazırlandığı ve dağıtımının yapıldığı istasyon veya garlar.
ÜTİLİZASYON: Yük ve yolcu vagonlarından maksimum ölçüde yararlanmak.
VAGON: lokomotifin arkasına takılan, yük ve yolcu taşımakta kullanılan demiryolu arabası.
