Bir binanın dış etkenlere en çok maruz kalan kısmı çatılarıdır. Yağmur, kar, dolu, sıcaklık, rüzgâr yükleri vb. birçok fiziksel dış etki altında bulunan çatılar, ayrıca iç ortamdan atmosfere doğru olan su buharı geçişine de maruz kalmaktadırlar. Daha uzun ömürlü yapılar için, suyun girişi önlenmeli veya su buharı şeklindeki çıkışı kolaylaştırılmalıdır. Bu bağlamda çatılarda su yalıtımı ve ısı yalıtımına dikkat edilmelidir.
İçindekiler
Teras Çatılar
Özelikle geniş oturma alanlarına sahip olan binalarda tercih edilen teras çatılarda su yalıtımı uygulamaları teras çatının kullanılıp kullanılmadığına ve ısı yalıtımı malzemesi ile su yalıtım malzemesinin birbirlerine göre konumlarına göre; geleneksel teras çatı ve ters teras çatı olmak üzere iki farklı tasarımla gerçekleştirilmektedir.
Tüm teras çatılarda; çatı döşemesi ile duvar birleşim noktalarında yalıtım malzemelerinin sürekliliği sağlanmalıdır. Bu amaçla teras çatılarda, yalıtım mutlaka parapet kenarlarına döndürülmelidir. Su yalıtım örtülerinin düşey yüzeylere uygulanması durumunda, örtülerin parapet hizalarında, duvardan ayrılmaması amacıyla baskı lamaları, cephe elemanları ile yalıtım örtülerinin parapetlerde buluşma noktasını kilitleyen harpuştalar kullanılmalıdır.
Tüm düşey ve yatay elemanların birleşim arakesitleri ve düşey yüzeylerin yön değiştirdiği ara kesitlerinde su yalıtım örtülerinin daha yumuşak dönüş yapabilmesi için 45º’lik pah yapılmalıdır. Oluşan muhtelif boşluklar, mastik macunlarla doldurulmalıdır.
Geleneksel Teras Çatılarda Su Yalıtımı
Bu detayda su yalıtım katmanı ısı yalıtımının üzerinde yer almaktadır. Yapı içerisinde biriken su buharının, ısı yalıtımının içerisinden geçerek su yalıtım örtüsü altında birikmesi ve yoğuşması sonucu, ısı yalıtımının işlevini kaybetmesini ve örtülerin tahrip olmasını önlemek için; ısı yalıtımının altına (sıcak tarafa) yüksek performanslı buhar kesici (örneğin; cam tülü taşıyıcılı polimer bitümlü örtü) uygulanmalıdır.
Uygulama yapılacak beton yüzeyin iyice temizlenmesinin ardından ve kuru durumda iken astar olarak m²’ye en az 0,400 kg. sarf edilecek biçimde TS113’e uygun soğuk uygulamalı asfalt emülsiyonu sürülür. Astar kuruduktan sonra bitüm esaslı buhar kesici katman şeritsel olarak yapıştırılır.
Buhar kesici uygulamalarında ek yerleri tam yapıştırılmalıdır. Buhar kesici katman üzerine, ısı yalıtım levhaları şaşırtmalı olarak ek yerlerinde derz oluşmayacak şekilde noktasal bitümle yapıştırılır.
Isı yalıtım malzemesi, su yalıtım malzemesinin yapıştırma sıcaklığına dayanıklı ve rijit ise (Taş yünü) su yalıtım malzemesi doğrudan ısı yalıtım malzemesi üzerine uygulanabilir. Eğer ısı yalıtım malzemesi, su yalıtım malzemesinin yapıştırma sıcaklığına dayanıklı ve rijit değil ise yalıtım katmanı üzerine eğim betonu dökülmeli ve su yalıtım malzemesi eğim betonun üzerine uygulanmalıdır.
Isı yalıtım malzemesinin üzerine şalümo alevi ile 2 kat polimer bitümlü örtü veya kaynak robotu ile tek kat plastik kauçuk esaslı sentetik örtü ile çatılarda su yalıtımı yapılarak üzeri gezilmeyen geleneksel teras çatı detayı tamamlanır.
Gerek, çift kat uygulanan bitümlü örtülerin son katı, gerekse de tek kat uygulanan sentetik su yalıtım örtüleri; gece/gündüz ve yaz/kış sıcaklık farkı sebebiyle oluşabilecek ısıl gerilmeleri azaltmak ve U.V etkilerinden korunmak amacıyla güneş ışınını yansıtıcı bir bitiş tabakası ile korunmalıdır. Bu nedenle ikinci kat bitümlü örtünün mineral kaplı, sentetik örtünün ise UV dayanımlı olması gerekir.
Gezilebilen çatılarda su yalıtımı katmanının üzerine ayırıcı keçe serilerek üzerine şap uygulanarak seramik kaplanabilir.
Ters Teras Çatılarda Su Yalıtımı
Ters teras çatılarda, ısı yalıtımı su yalıtım örtüsünün üzerinde yer alır. Su yalıtım malzemesi olarak; 2 kat polimer bitümlü örtü, tek kat plastik/kauçuk esaslı sentetik örtü veya sürme esaslı su yalıtım malzemeleri kullanılabilir. Çatıda biriken yağmur suyunun drenajı için betonarme üzerine en az %2 eğim sağlayacak şekilde eğim betonu dökülür. Elde edilen mala perdahlı düzgün yüzey üzerine;
- Eğim betonunun üst yüzeyinin iyice temizlenmesinin ardından, kuru durumda iken astar olarak m²’ye en az 0,400 kg. sarf edilecek biçimde TS113’e uygun soğuk uygulamalı asfalt emülsiyonu sürülür. 2 kat polimer bitümlü örtü şalümo ile yapıştırılarak,
- Polyester keçe serilerek tek kat plastik/kauçuk esaslı sentetik su yalıtım örtüsü ek yerleri sıcak hava kaynağı ile bileştirilerek,
- Poliüretan esaslı sürme su yalıtım malzemesi, üreticinin tavsiye ettiği oranlarda (%15) özel incelticisiyle (thinner) karıştırılarak, akrilik esaslı sürme su yalıtım malzemesi ise uygun oranda su ile inceltilerek elde edilen astar eğim betonuna uygulanır. Çimento esaslı su yalıtım malzemelerinde ise sadece yüzey nemlendirilir.
- Yüzeyin nemlendirilmesi veya astarın kurumasını takiben çimento, akrilik veya poliüretan esaslı sürme su yalıtımı malzemeleri üreticinin teknik föylerinde belirtildiği şekilde hazırlanarak rulo, fırça veya püskürtülerek çatılarda su yalıtımı tamamlanır.
Isı yalıtım malzemesi, su yalıtım örtüsü üstüne yapıştırılmadan, ek yerlerinde derz oluşmayacak şekilde serbest olarak yerleştirilir. Su yalıtım malzemesi olarak sentetik örtülerin kullanılması durumunda, su yalıtım örtüsü ile ısı yalıtım malzemesi arasında solvent geçişini önlemek için ayırıcı tabaka yerleştirilmelidir.
Isı yalıtım malzemesi üzerine, üstteki katmanlardan gelecek olan ve istenmeyen yabancı maddelerin yalıtım levhalarının derzlerine girmesini engelleyen filtre katmanı serilir. Filtre katmanının üzerine ağırlık oluşturarak ısı yalıtım malzemesinin uçmasını veya yüzmesini engelleyen, güneş ışınlarını yansıtan açık renkli Ø16– Ø32 mm arası yuvarlak, yıkanmış ve elenmiş uygun kalınlıkta dere çakılı serilerek üzerinde yürünmeyen ters teras çatı detayı tamamlanır.
Yürünebilen çatı detaylarında Ø4–7 mm büyüklüğünde çakıl tabakası üzerine ayırıcı tabaka serilmesinin ardından, harçla döşenen döşeme kaplaması veya çakıl tabakası serilmeden filtre katmanının serilerek üstüne plastik takozlar yerleştirilmesi ve prekast beton karoların plastik takozlara oturtulması ile uygulama tamamlanır.
Bahçe çatı uygulaması yapılacak ise, çakıl katmanı üzerine filtre serildikten sonra, onunda üzerine bitki toprağı yerleştirilerek uygulama tamamlanır. Bahçe çatılarda bitki köklerine dayanıklı özel su yalıtım örtülerinin kullanılması gerekir.
Parapetler ve Baca Dipleri
Parapet ve baca dibi gibi dikey yüzeylerde yalıtım örtüleri en az 30 cm yukarıya doğru yükseltilmelidir. Yüksek olmayan parapetlerde (Resim 23-26) yalıtım harpuşta üstüne kadar çıkartılıp dönülmeli, yüksek parapetlerde en az 30 cm yükseltildikten sonra baskı profili ile sabitlenmelidir.
Baskı profili olarak, yaklaşık 5 cm genişliğinde, en az 3 mm kalınlığında alüminyumdan imal edilmiş düz lâmalar kullanılmalı ve 25 cm – 30 cm’de bir vida ve dübel ile tespit edilmelidir. Baskı profilinin üst ağız kısmında polisülfür esaslı veya doğal silikon esaslı mastikler kullanılmalıdır.
Su İnişleri ve Süzgeçler
Çatı sistemi olarak teras seçildikten sonra, tasarımcı çatı üzerine gelecek olan suyun tahliye edileceği noktaları dikkatli bir şekilde belirlemelidir. Su inişleri yatay olarak parapetlerden (Resim 27) bina dışına alındığı gibi, dik inişlerde düşey engellerden (parapet ve baca duvarları gibi) en az 50 cm uzakta yapılmalıdır.
Kullanılacak olan süzgeçler ve boruların çapları Ø 100’den az olmamalıdır. Pratik olarak, çatı eğimine göre her 100 m 2 çatı alanı için en az 1 adet Ø 100’lük iniş kullanılmalı veya 1 m 2 çatı alanı için 1 cm 2 su iniş borusu çapı hesaplanmalıdır. Uygulamanın yapıldığı bölgenin yıllık yağış miktarına göre süzgeç miktarları artırılmalıdır.
Eğimli Çatılarda Su Yalıtımı
Kiremit kaplı eğimli çatılarda sağanak yağmur, fırtınalı, yağışlı hava ve kar birikmesi durumlarında yapıya su sızmaması için yapılan yalıtım uygulamalarıdır. Genel olarak eğimli çatılar ahşap, metal veya betonarme konstrüksiyon olarak imal edilebilir. Çatı kaplamalarının altında bitüm esaslı kiremit altı su yalıtım örtüleri, plastik/kauçuk esaslı nefes alan sentetik su yalıtım örtüleri ve bitümlü levhalar kullanılır.
Kiremit Altı Örtüler ile Uygulama
Kaplama tahtasının üzerine, oluk yönüne paralel olarak ve en alt seviyeden başlanarak mahyaya doğru 10cm’lik bindirmeler ile su yalıtım örtüleri tüm yüzeyi kapatacak şekilde serilir. Saçaklara dik şekilde yerleştirilen baskı çıtaları ya da merteklere dik yönde uygulanan kiremit tespit çıtaları, su yalıtım malzemeleri üzerinden merteklere veya çatı tahtasına geniş başlı çivilerle tespit edilir. Baskı çıtalarına dik yönde kiremit tespit çıtalarının çakılması ve kiremitlerin bağlanması ile uygulama tamamlanır.
Betonarme eğimli çatılarda su yalıtım malzemeleri ısı yalıtımının üzerinde veya altında yer alabilir. Betonarme çatı üzerine tesviye şapının atılmasının ardından uygulama yüzeyine soğuk uygulamalı astar sürülür. Astarın kurumasını takiben mineral kaplı polyester keçe taşıyıcılı polimer bitümlü örtü, çatı eğimine dik yönde serilerek şalümo alevi ile yapıştırılarak uygulama tamamlanır.
Baca duvarı gibi eğimli çatı üzerinde bulunan dik yüzeylerde yalıtım belirli bir mesafeye kadar sürdürülmeli ve özel profiller yardımıyla hem yüzeye tespit edilmeli hem de güneş ışınlarından korunmalıdır. Kullanılan su yalıtım malzemeleri derelerin içerisine kadar sürdürülmelidir. Su yalıtım örtülerinin derelerin içende kalan kısımları güneş ışığına maruz kalacağından bu bölgelerde metal kaplı örtüler veya özel saçak profillerinin bütil bantlar ile yapıştırılması gerekmektedir.
Shingle Uygulamaları
Shingle çatı kaplamalarının tercih edildiği eğimli çatılarda yapılacak uygulamalarda mertekler üzerine nemden etkilenmeyen gerek kar yükü gerekse de çalışanların ağırlıklarına karşı mukavvim ve esnemeyen OSB yönlendirilmiş yonga levha veya kontrplak levhalar şaşırtmalı olarak çakılmalıdır. Bu levhaların yerleştirilmesi esnasında ısıl genleşmeler göz önüne alınmalı ve merteklerin üzerine yerleştirilen levhaların arasında 2mm boşluk bırakılmalıdır. Levhaların uzun kenarları saçağa paralel olacak şekilde yerleştirilmesi gerekmektedir.
Oluşturulan alt yapının üzerine uygulama öncesi ve sonrasında alt yapıyı korumak, shingle montajı sırasında kuru yüzey elde etmek ve rüzgâr tarafından sürüklenen yağmur veya kar sularına karşı ikinci bir koruma sağlamak amacıyla su yalıtım malzemeleri serilir. Saçağa paralel olarak serilen bu bitüm esaslı shingle altı örtülerinde enine en az 10cm. boyuna en az 5 cm bindirecek şekilde uygulanmalıdır.
Su yalıtımı örtüsünün uygulanmasının ardından özel shingle çivileri kullanılarak, Shingle Uygulama Kılavuzu’nda belirtilen esaslara uygun olarak saçak hizasından mahyaya doğru çapraz bir şekilde kaplama yapılır. Başlangıç sırası için üstteki bandın alt hizasından kesilen parça kullanılır.
Başlangıç parçası shingle parçaları arasındaki boşlukların kapatılmasını sağlar. Çatı yüzeyinden süzülen suların oluklara aktarılması için bir miktar dışarıya doğru taşırılmalıdır. İkinci ve diğer katlarda daima dilimin yarısı kesilerek ek yerleri şaşırtmalı olacak şekilde çapraz olarak uygulanır.
Montajda kullanılan geniş başlı çiviler alüminyum veya paslanmaz çelikten yapılmış olmalıdır. Çivi uzunluğu alt kaplamaya malzemesine en az 2cm girecek şekilde olmalıdır. Eğer alt kaplama kalınlığı 2cm’den az ise çivi çatı kaplamasını geçerek en az 3mm taşmalıdır. Çivi sayısı çatı eğimi ve iklim koşullarına göre belirlemelidir.
