Betonun gerekli dayanımı ve dayanıklılığı kazanması için sadece betonun doğru olarak siparişi ve teslimi değil, ayrıca betonun yerleştirilmesi (doğru bir şekilde) ve bakımının yapılması gerekmektedir. Beton kullanıcısı TS 1247 ve TS 1248’ e göre beton bakımını yapmalıdır. Zira yapılan araştırmalarda bakımı yapılmamış betonların veya iyi sıkıştırılmamış betonların dayanımlarının düşük olduğu gözlemlenmiştir.
İyi beton elde etmek için aşağıda bahsedilen hususlara dikkat edilmelidir:
Betonun Yerleştirilmesi
1.1. Beton Yerleştirilmeden Önce Yapılacaklar
- Betonun nasıl yerleştirileceği önceden tespit edilmelidir.( mikser-pompa-kova-vinç gibi)
- Kalıplar sağlam, temiz ve yağlanmış olmalıdır.
- Yer betonu dökülecekse zemin döküme uygun hale getirilmelidir. 15 cm derinliğe kadar zemin nemlendirilmelidir.
1.2. Betonun Yerleştirilmesi Sırasında Yapılacaklar
- Beton kalıba yüksekten dökülmemelidir(en fazla 1 metre). Bu ayrışmaya ve kalıbın patlamasına neden olur.
- Beton yatay tabakalar halinde dökülmelidir.
- Kolon ve perde gibi yatay elemanlar üç defa da doldurulmalıdır.
- Beton yerleşeceğe yere yakın bir bölgeye dökülmelidir.
- Betonu sıkıştırmak için vibratör kullanılmalıdır.( Yeni Deprem Yönetmeliği’nde vibratör kullanımı zorunlu kılınmıştır.)
Betonun yerleştirilmesi ile birlikte yapılması gereken en önemli işlem vibrasyondur. Beton, farklı tipte ve büyüklükte malzemelerden oluşan komposit bir malzeme olduğu için homojen bir şekilde yerleşmesi sağlanmalıdır.
Vibrasyon: Betonu titreterek ve sallayarak beton içerisindeki havayı dışarıya çıkarmaya yarar.
Titreme, agregalar arasındaki sürtünmeyi geçici olarak bozarak betonun daha akışkan olmasını sağlar.
Daha sıvımsın bir hal alan beton daha kolay sıkışıp yerleşir. Sonuçta, daha yoğun, daha güçlü ve daha dayanıklı bir beton oluşur. Vibrasyon işlemi bittiği an tekrar beton içerisinde malzemeler arasında sürtünme etki etmeye baslar.
Ayrışma (Segregasyon) : Betonun içeresindeki ince ve kaba malzemenin birbirinden ayrı dağılmasıdır.
Bu durum betonda homojen yapıyı engellediği için dayanıksızlığa neden olur.
Vibrasyonda dikkat edilmesi gereken hususlar:
- Demir ucu beton içerisine hızlıca daldırmak gerekir.
- Demir ucu beton dışarısına yavaşça çıkarmak gerekir.
- Kalıplara kesinlikle demir uç temas etmemelidir.
- Vibratör betona düşey olarak daldırılmalı ve daldırma aralığı vibratörlerin etki yarıçaplarına bağlı olarak 45 – 50 cm’ yi geçmemelidir.
- Hareket halkaları birbirlerine çakışacak şekilde vibrasyon yapılmalıdır. Vibrasyon esnasından vibratörün her defasında bir önceki tabakaya 10 cm kadar girmesi tabakaların kaynaşmasını sağlar.
- Vibratör ucu ile betonu yatay hareket ettirmeyin
Vibratör Çeşitleri:
Genelde saniyede (hertz) ya da dakikada (vpm) oluşan titreme sayısına göre sınıflandırılırlar. Bir vibratörün frekansı takometre ile ölçülür.
Betonun yerleştirilmesi içten ve dıştan olmak üzere iki şekilde vibrasyona maruz bırakabilir:
1.) Dıştan Vibrasyon: Kalıp vibratörleri de denir. Kalıba dıştan monte edilerek kullanılan vibratörlerdir.
Daha çok prefabrik elemanlarda kullanılır.
- Elektrikli Vibratörler
- Havalı (pnömatik) Vibratörler
- Hidrolik Vibratörler
Bu vibratörler kalıbın üzerinde önceden belirlenmiş yerlere bağlanırlar ve betona değmeden titreşim yaparlar.
Dış vibrasyonun avantajları şunlardır:
- Oturması, yayılması az olan ve iç vibratörlerin tesir edemeyeceği daha kuru harcın sıkıştırılmasını sağlar.
- İçindeki donatı çok sık yerleştirildiği için iç vibratörlerin sokulmasına ve çıkarılmasına müsait olmayan betonun vibrasyonuna uygundur.
- Kalite kontrol artar ve de operatör hataları en aza indirgenir.
- Toplam vibrasyon zamanı azalır.
2.) İçten Vibrasyon: Betonun içerisine mekanik vibratör daldırılarak yapılır. Bir diğer adı da dalıcı vibratördür. Şantiyelerde en çok kullanılan titretici tipidir. Agrega boyutu, betonun kıvamı, kalıp ve donatı durumuna göre değişik çaplarda olabilir.
Resim 6 : Yüzey Titreticisi – Daha çok döşeme ve yol kaplama betonlarında kullanılır.
Yaklaşık olarak 20 cm derinliğine kadar etkili olurlar. Uzman bir operatör tarafından kullanılmalıdır. Köse ve uç noktalarda içten vibratör kullanılması faydalı olur.
Spiralli vibratörler; duvar, kolon, kiriş ve döşemelerde betonun iyice yerleşmesi ve oturması için kullanılır.
- Vibratör ucunun çapı büyüdükçe, frekans azalır ve dalga boyu artar. Kısaca çap ile etki alanı doğru orantılıdır.
- Vibratörün beton içeresinde kalma süresi betonun işlenebilirliğine, vibratörün gücüne ve uygulama yapılan yerin kesitine bağlıdır.
- Eğer beton hala islenebilir halde ise yeniden vibrasyon yapılması faydalı olabilir. Betonla donatı arasındaki bağ daha güçlü olur.
Çok fazla ve sık şekilde donatı kullanılmışsa iç vibratör kullanılmaz. Bunun yerine kalıp dışarıda kalan kısımlarından vibratör ile titreştirilir. Sonuçta içerdeki su ve hava dışarı çıkar. Beton ile donatı arasındaki bağ güçlenir.
Türkiye Hazır Beton Birliği Teknik Yayını
