Betonarme Yapılarda Belirsizlikler
Betonarme yapılar tasarlanırken mutlak emniyetin sağlanmasının yani yapının kullanım dışı kalma ihtimalinin sıfıra indirilmesinin normal olacağı zannedilmektedir. Aslında gerçekte hiçbir yapının böyle bir emniyeti bulunmamaktadır. Bizler yaptığımız hesaplarda yapıya belirli bir emniyet kazandırmaya çalışırken, belirli bir emniyetsizlik peşinen kabul edilmiş olmaktayız. Bu emniyetsizlik diğer bir deyişle göçme dahil, yapıların kullanım dışı kalma ihtimali; yapının önemine, ülkenin ekonomisine ve diğer birçok faktöre bağlı olarak seçilmektedir. Yıkılma olasılığının çok düşük tutulduğu durumda ilk yatırım maliyeti, çok büyük tutulduğu durumda ise hasarın doğuracağı ek maliyet artacağından her iki çözüm de ekonomik olmayacaktır. Yani bu demek oluyor ki 1 milyon yapıdan birinin yıkılması başlangıçta kabul edilmiş olmaktadır.
Yapılar için mutlak emniyetin sağlanmasının engelleyen belirsizliklerden bazıları aşağıda sunulmaktadır:
- Yüklerdeki Belirsizlikler
Yapılara ekonomik ömrü sürecince etkiyecek olan hareketli yük, deprem yükü, rüzgar yükü gibi yükleri kesin olarak belirlemek, genellikle mümkün olmadığından yönetmeliklerde verilen yük değerleri kullanılmaktadır. Bu değerler ise daha önceki veriler göz önüne alınarak hesaplanmaktadır. Dolayısıyla yapıya gerçekte etkiyecek yükün bu değerden daha büyük olma ihtimali daima bulunmaktadır. Yapıya etkiyecek yüklerin tamamı neden dikkate alınmıyor diye akla soru gelebilir. Özellikle ülkemizde çok sık karşılaşılan bir durum olan, araçların binalara çarpması ya da yol seviyesinin altında bulunan binaların çatışına arabaların düşmesi gibi olaylar sonucu yapıların hasar görmesi düşünüldüğünde, yapılara etkiyen bütün yüklerin neden dikkate alınamadığı daha kolay anlaşılabilir.
- Malzeme Dayanımındaki Belirsizlikler
Yapılar projelendirilirken beton ve donatı sınıfı seçilmektedir. Bunlardan özellikle beton dayanımı birçok etkene bağlı olarak değişmektedir. Bu durumda projelendirmede seçilen beton sınıfının yapıda tutturulması, ülkemiz koşullarında, genellikle mümkün olamamıştır. Bu durumda, projede dikkate alınan ve hesaplarda kullanılan beton yerine, dayanımı genellikle daha düşük olan ve farklı özellikleri olan bir beton karşımıza çıkmaktadır.
- Yapısal Çözümlemede ve Kesit Hesaplarında/Tasarımında Kullanılan Yöntemlerin Kabullerindeki Belirsizlikler
Hesap yöntemlerinin bir kısmında malzeme homojen ve davranışı lineer elastik kabul edilmektedir. Oysa betonarmenin davranışı buna genellikle uymamaktadır. Dolayısıyla malzeme homojen olmayıp, yük etkisinde de zorlanıp lineer kısım aşıldığında, kullanılan yöntem davranışı temsil etmekte yetersiz kalmaktadır.
- Boyutlardaki Belirsizlikler
Betonarme elemanların boyutlarında yapım aşamasında santimetre (cm) mertebesinde hatalar yapılmakta, bu da eleman rijitliğini etkilemektedir. Bu ve benzeri hatalar neticesinde akslarda sapma meydana gelebilmekte ve hesaplarda dikkate alınan boyutları geçersiz kılmaktadır. Sonuç olarak da boyutlarda yapılan hatalar ilave etkilerin doğmasına neden olmaktadır.
