Baraj İnşaatı ve Tarihi

Tarihte karşımıza su ihtiyacının karşılanması ve depolanması amacıyla çıkmıştır. Kişilerin suya olan ihtiyacından olacaktır ki medeniyetler genellikle suyun bol olduğu bölgeler seçilmiştir. Ve tarih su için savaşan medeniyetlerle doludur. Bu noktada suya erişimi kısıtlı olan topluluklar yağmur sularının toplanması ve temiz bir şekilde muhafaza edilmesi amacıyla tarihteki ilk barajı inşa etmişlerdir. Ancak ilerleyen süregele zamanda işlevini arttırmış ve kıymet kazanmıştır.

Barajların Geçmişten Bu Güne Önemi

1) İçme Suyuna Olan İhtiyaç;

Günümüz Afrika’sından yola çıkacak olursa suya erişimin yeterince kısıtlı olmasının yaratmış olduğu tahribatı gayet açık bir şekilde göreceğiz. Zaruri bir ihtiyaç olan suya ulaşımı kısıtlı olan ülkelerin siyasi açıdan bir takım ülkelere imtiyazlar verdiğini görmekteyiz. Yani kısacası su yoksa kendi ülkenizi yönetemez hale geliyorsunuz.

2) Tarımsal Alanlarda Su ihtiyacı;

Tarımsal alanlarda kullanılacak olan suyun önemi gelecek nesillerde kendisini göstermektedir. Gerek sebze gerek meyve ve baklagiller olarak düşünürsek eksikliğinin yarattığı sağlık sorunları göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür. Suya erişimi kısıtlı ülkelere bakacak olursak topraklarının kuraklaştığı ve veriminin tamamen kaybolduğunu göreceksiniz. Bu durumun sonucunda ülkelerin ihtiyaç kadarını ithal etmesi mecbur hale gelmektedir. Maddi yükümlülükleri de düşünecek olursak suyun kıymetini daha net anlamış olacağız.

3) Ülke Ekonomisine Olan Katkısı;

Barajlarda kurulan Hidroelektrik santralleri ülke ekonomisine büyük ölçekte katkıda bulunmaktadır. Zamanla etkisini kaybeden petrolün yerini elektrikli araçlara bırakmasından da anlayacağımız üzere her zaman elektrik ihtiyacımız olacaktır. Aynı zamanda elektriğe alternatif olarak maddi olarak daha uygun fiyatlı enerji çeşidinin çıkmadığını düşünürsek kıymetinin bilinmesi gerekmektedir.

5) Sel Baskını Kontrolü;

Ülkemizde her sene süregelen sel ve baskınların kontrol altına alınmasını sağlamaktadır. Belli bir hacimdeki suyu haznesinde tutan ve irili ufaklı gözlerden gelen suyun şehre yayılmasını engelleme konumunda büyük önem arz etmektedir.

6) Rekreasyon;

Pek öncelikli bir sebep olmamakla birlikte bölge ticaretine hayat vermektedir. Tekne gezileri kamplar ve bölgeye kurulacak işletmelerle bölgenin kalkınması arzulanmaktadır.

Baraj İnşasında Dikkat Edilmesi Gerekenler;

Deprem etkisiyle haznesinde bulundurduğu suyun kontrol dışına çıkması ve bir sel etkisi yaratmasından çekinmekteyiz. Bu sebepten dolayı barajlarda yatay kuvvetler sıfıra denk getirilir. Anca bu yalnızca barajın yıkımını engeller.
Yıllık Baraj Doluluk Oranı; Baraj inşasından önce kafa yorulan bir başka noktadır. Yapılacak barajın hacminin belirlenmesi noktasında bölgenin hava durumu, yıllık yağış oranı nem vs. önem arz etmektedir. İhtiyaç duyulandan büyük maddi bir yük ve yapının işlevinin azalmasına sebep olurken, ihtiyacı karşılayamayan bir yapı tehlikelere yol açabilmektedir.
Periyodik Bakımların Yapılması; Yapılması uzun zaman ve maliyet gerektiren barajların bakımı da maliyet ve zaman gerektirir. Yapının işlevini devam ettirmesi ve varsa iklim koşullarına uygun bir şekilde restore edilmesi yapının kalıcılığını sağlayacaktır.
Suyun barajın üzerinden aşması, suyun dolu savaklar ve çıkış yapıları yardımıyla zamanında ve yeterince salınmaması sonucunda meydana gelir. Bu durum barajların hasarlarının en önemli nedenidir. Suyun barajın üzerinden aşmasına bağlanan birçok yetersizlik, bu barajlar daha yapılırken meydana gelmiştir.

YUSUFELİ BARAJI

Yusufeli Barajı temelleri 26 Şubat 2013 tarihinde atılmıştır. Proje görevi Orman ve Su İşleri Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü üstlenmiştir. Artvin’in 70 kilometre güney batısında Çoruh nehri üzerine inşa edilmiştir. 22 Kasım 2022 yılında inşası tamamlanmış 2022 yılının başlarında haznesinde su tutmaya başlamıştır. İşletme görevini devam ettiren DSİ yapılan açıklamada yıllık enerji üretiminin 180 GWh olduğunu belirtmektedir.

Gövde yüksekliği 275 metre olan baraj Türkiye sınırları içerisindeki en yüksek baraj olma özelliğini günümüzde devam ettirmektedir. Dünya üzerinde ise en yüksek 3. Baraj konumundadır.

CUMHURİYETİN İLK BARAJI

Çubuk Barajı; Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ile 1930 yılında yapımına başlanmış ve 1936 yılında kullanıma açılmıştır. Çubuk gölü üzerine inşa edilmiştir. Ankara’nın başkent olması sonrası şehirde artan nüfusa ilişkin su gereksinimi sağlanması tarım arazilerinin sulanması ve gelişmekte olan sanayide ihtiyaç duyulan suyu karşılama amacıyla inşa edilmiştir.1996 yılında çevrede bulunan besi çiftlikleri ve kontrolsüz sulama yapan çiftçiler sebebiyle kapatılmıştı. 2022 yılında çevreye kötü koku veren Çubuk Barajının eskiye dönme açısından büyük adım atıldı. 28 yıl aradan sonra su tutan Çubuk barajı eskiye dönebileceğinin sinyallerini verdi.