Baraj nedir? eski zamanlardan beri insanlığın su ihtiyacını karşılamak ve tarımsal alanların sulanması amacıyla inşa edilen su yapılarıdır.
Günümüzün modern barajları stratejik öneme sahiplerdir. Çünkü;
- Enerji üretiminde gelişmekte olan ülkelerde büyük pay sahibidirler.
- Ülkenin tarımsal hayatı için büyük önem taşırlar.
- Taşkın önleme amacıyla inşa edildiklerinden, yıkılmaları halinde büyük alanlarda su baskınları yaşanmaktadır.
Bir ülkenin enerji üretiminin en doğal ve en ucuz yoludur. Hidroelektrik enerji üreten barajlar, diğer enerji üretim türlerine göre daha çevrecilerdir. Yalnız son zamanlarda büyük barajların inşaları durdurulmuştur. Alansal olarak çok büyük barajlar, bulunduğu bölgenin iklimini değiştirmekte ve ekolojik dengeyi değiştirmektedirler.
Barajlar insanoğlunun en yaşamsal ihtiyacı olan suyu düzenli olarak kullanmak, taşkınlarda suyun verebileceği zararları önlemek, günümüz modern yaşamının kaçınılmaz ihtiyacı olan enerjiyi sağlamak amacıyla suların depolanması için yapılmış yapılardır. Günümüzden 3500 yıl önce Anadolu topraklarında Hititler tarafından içme suyu, sulama ve taşkın koruma amaçlı barajlar yapılmıştır.
Barajlara olan ihtiyacımızın temel nedenleri değişmemesine rağmen günümüz mühendislik bilim ve teknolojisinin gerek mekanik bilimine gerekse malzeme bilimine katkıları ile baraj projelendirme ve inşasında önemli aşamalar kaydedilmiştir. Değişik beton katkı malzemeleri sayesinde sadece küçük toprak ve(ya) kil gövdeli barajlar yapmıyoruz, çok daha ince gövdeleri olan ve çok daha yüksek barajlar da yapabiliyoruz.
Genel olarak çok amaçlı bir baraj; temel, gövde, baraj haznesi, dolusavak, dipsavak, su çevirme yapısı ve su alma yapısı kısımlarından oluşmaktadır. Bunun yanında yapım amacına göre elektrik santrali, kum tutma havuzları, arıtma tesisleri gibi ilave yapıları olmaktadır.
Gelişen çevre bilinci ile günümüz barajlarında balık geçitleri de barajların vazgeçilmez parçası haline gelmiştir. Baraj yapılarının boyutlandırılmasında istatistiki akım verileri temel girdi olarak kullanılırken, yapılacak olan yapının boyutları ile ilgili çalışmalar yapı ve akışkanlar mekaniği hesaplamaları ile yapılmaktadır.
Kaynakça: İMO, Wikipedia
Muhammet Talha Salman
Esen Kalın…
