İçindekiler
Bağlama Nedir?
Bağlama; akarsu yatağını kapatan, suyu biriktirmekten çok, su seviyesini belirli bir kota yükselten, suyu belirli bir yöne çeviren, istenen seviyeden arzu edilen suyu almaya yarayan yapılardır. En basit tanımıyla bağlama, su seviyesini yükseltmek amacı ile akarsuyun iki kıyısını birbirine bağlayan yapıdır. Regülatör, savak ve çevirme yapıları biçiminde de isimlendirilir.
Bağlamanın Yapılış Amaçları
- Suyu belirli bir düzeye kadar kabartarak su almak.
- Su alma ağzı önündeki su değişimlerini düşürmek.
- Suyu kabartarak düşüm yüksekliği elde etmek.
- Akarsu yatağında erozyonu önlemek veya akış hızını azaltarak
mevcut yapıları oyulmaya karşı korumak. - Ulaşım yapılan akarsularda sürekli gerekli su derinliğini sağlamak.
- Yeraltı su seviyesini arttırmak.
- Katı malzemeleri tutmak.
- Akarsuyun kendini temizlemesine yardımcı olmak.
- Az da olsa su depolamak ve akarsu düzenlemesi amaçlarına hizmet
etmek.
Bağlamaların Sınıflandırılması
Taşkın Debisine Göre
- Q100 > 500 m³/s →Büyük
- 500 m³/s > Q100 > 100 m³/s → Orta Büyüklükte
- 100 m³/s > Q100 → Küçük
- (Q100 : 100 yılda gerçekleşecek taşkın debisi)
Yapı Ve İşletme Özelliklerine Göre
- Sabit Bağlamalar
- Hareketli Bağlamalar
- Karma Bağlamalar
Su Geçirme Özelliklerine Göre
- Geçirimsiz
- Geçirimli
- Yarı geçirimli
Baraj ile Bağlamanın Karşılaştırılması
- Baraj akarsu yatağından başka tüm vadiyi, bağlama ise genellikle yalnız akarsu yatağını kapatır.
- Baraj yapılış amacı ne olursa olsun suyu biriktirmek, bağlama ise suyu biriktirmekten çok, su seviyesini belirli bir kota kadar yükseltmek için yapılır. Bir kabartma yapısının hazne hacmi yıllık toplamının %20’sinden daha büyük olması durumunda, yapı baraj olarak isimlendirilir.
- Barajların boyutlandırılmasında statik etkiler daha önemlidir. Bağlamalarda ise statik etkiler yanında dinamik etkiler de önemlidir.
- Barajlarda, bağlamalara göre kabartma yüksekliği daha büyük olduğundan çevre etkileri daha fazladır.
- Baraj, suyu depo ettiğinden akarsuyunun akım rejimini düzenleyici bir etki yapar ve kurak mevsimlerde minimum debiden daha büyük bir debi sağlayabilir. Bağlamanın akım rejimini düzenleyici etkisi ise çok sınırlıdır ve kurak mevsimlerde minimum debiden daha büyük bir debi alınması mümkün değildir.
- Baraj sabit bir yapıdır. Baraj tepe kotu daima en yüksek hazne su seviyesinin üzerinde planlanır. Bağlamalar ise bağlama gövdesi üzerinden su aşacak şekilde sabit veya hareketli olabilir.
- Baraj akarsuyun memba bölgelerinde ve bazen orta kesiminde belirli yerlerde yapılabilir. Bağlama ise akarsuyun mansap bölgesi de dahil genellikle her yerinde inşa edilebilir.
- Barajların yıkılması durumunda haznede toplanan sular büyük mal ve can kaybına sebep olur. Bağlama gerisinde toplanan su daha az olduğundan, yıkılmaları durumunda barajlara göre daha az hasar meydana gelir. Bunun sonucu olarak baraj proje ve inşaatlarında bağlamalara göre daha katı şartnameler ve kurallar geçerlidir.
- Sabit bağlamalarda üstlerinden su aktığından gövde profili hidrolik koşullara uygun olarak şekillendirilir. Barajlarda ise statik yönden en uygun kesit seçilir.
- Baraj gövdesi mansap tarafından topuk uç noktasında bitmesine karşılık bağlamadan geçen suların yapıya ve akarsu yatağına zarar vermemesi için bağlama mansaba doğru bir düşüm yatağı ile devam eder.
Kaynaklar / References
-
Su Yapıları Ders Notları, Yrd. Doç. Dr. Umut OKKAN, Balıkesir Üniversitesi İnşaat Müh. Böl. Hidrolik Anabilim Dalı
-
Su Yapıları, Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT, Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü
