İçindekiler
Arasta Nedir?
Arasta; aynı tür mal ya da hizmet sunan esnafın bir arada bulunduğu, dükkanların genellikle karşılıklı sıralanarak koridor şeklinde bir hizmet ve satış alalarına verilen isimdir. Anlamı sıraya koyulmuş belli bir düzen içerisinde demektir. Osmanlı’dan günümüze ahilik (Osmanlı’da esnaf Teşkilatının adı) kavramı ile yerleşmiştir. O zamanın sistemiyle ordu düzenine önem verildiği için arastalarda da bu disiplin korunmuştur.
Genelde aynı tür malzemelerin satıldığı karşılıklı dükkanlardan oluştuğu için özel isimler alırlar. Örneğin “baharatçılar arastası” gibi. Arastaların çarşılardan farklı olmasının nedenlerinden biri de budur. Hem farklı çeşit ürünlerden ziyade aynı çeşit ürünlerin bir arada olduğu hem de bunun belli bir düzen içerisinde bulunmasından kaynaklıdır. Elbette farkı çeşit ürünlerin bir arada olduğu arastalar da mevcuttur. Fakat önemli olan dükkanların tek bir düzen içinde bulunmasıdır.
Arastaların genel olarak aynı cadde ya da sokak içerisinde üstleri tonoz ya da ahşap çatı ile örülür. Üstü açık arastalar da bulunmaktadır. Birçoğu kagir yapılardan oluşmaktadır. Arastalar daha çok bedesten ile karıştırılır fakat bedestenler daha büyük bir alanı kapsamakla beraber sistemi daha karmaşıktır. Bedestenlerin içerisinde birden fazla arasta bulunabilir. Ticaret açısından arastaların önemli bir etkisi vardır. Kültürümüzü yansıtmaya ve ticaretin canlı tutulmasına özen gösterilir.
Günümüzde Bazı Önemli Ve Varlığını Sürdüren Arastalar
Edirne Selimiye Arastası
III. Murat tarafından 1590 yılında yaptırılan çarşı, Mimar Sinan tarafından yapılan Selimiye Camisi‘nin giderlerini karşılamak amacıyla yapılmıştır. 256 metre uzunluğunda 73 kemerle Osmanlı mimarisini yansıtan arasta 400 küsur yıldan varlığını sürdürmekte ve hala Selimiye Camisi’nin giderlerini karşılamaya devam etmektedir. Kavaflar çarşısı olarak da tanımlanan Selimiye Arastası hediyelik eşya ,şekerleme gibi ürünlerle turistlerin ilgisini çekmektedir.
Sultanahmet Arastası
Bir diğer adı da Sipahiler Çarşısı olan Sultanahmet Arastası Sultanahmet Cami’sinin hemen arkasında bulunmaktadır. Osmanlı döneminde sipahilere hizmet ettiği için diğer adını buradan almaktadır. 1912 yılımda çıkan bir yangın sonucu ile birçok dükkanın kül olması nedeniyle uzun yıllar kullanılamamıştır. Aynı zamanda bölgede yapılan kazı araştırmaları sonucunda bulunan mozaiklerden dolayı anlaşılmıştır ki Arasta Bizans döneminden kalan yapıların üzerinde inşa edilmiştir.
Vakıflar Genel Müdürlüğünün 1980’li yıllarda yaptığı çalışmalar sonucunda arasta yeniden restore edilerek halkın açılışına sunulmuştur. Günümüzde hala varlığını sürdüren , ticari ve turistlik açıdan önemini koruyan Sultanahmet Arastası hediyelik eşya, baharat ve yerli ürünlerin satışıyla varlığını sürdürmektedir.
Mısır Çarşısı (Yeni Camii Arastası)
III. Murat’ın annesi Safiye Sultan tarafından 1597’de Yeni Cami’ye gelir getirmek amacıyla yapımına başlandı. İstanbul’daki en eski arastalardan biri olan günümüzdeki Mısır Çarşısı çeşitli baharatların ve hediyelik eşyaların satıldığı önemli bir çarşıdır. Doğu ve batı olarak köprü vazifesi gören İstanbul’un İpekyolu üzerinde önemli bir ticari ve turistlik kaynağını oluşturmaktadır. Çarşı L şeklindeki mimari yapısı ve 6 farklı giriş kapısı günümüzde varlığını sürdürmektedir.
