Betonarme, köprüler, yollar ve ticari ve konut binalarının yapımında kullanılan ana yapısal malzemedir. Güçlendirilmiş beton anlamına gelen betonarmede asıl olay beton ile donatının birlikte kullanılmasıdır, bu birlikte kullanılma ise iki türün birbirine yapışması esasına dayanmaktadır. Bu yapışmaya Aderans denir.
Aderans Nedir?
Betonla çelik çubuk arasında kenetlenmeyi sağlayan kayma gerilmelerine aderans adı verilmektedir. Aderans, betonarmenin varlığını borçlu olduğu en önemli özeliğidir. Aderans olmadığında, betonarmeden söz etmek söz konusu bile değildir.
Beton ve çelik çubuklardan oluşan bir yapı elemanının betonarme olarak davranabilmesi için çubukların betona kenetlenmesi gerekir. Bu kenetlenme; betonun çekme dayanımı, çeliğin akma dayanımı, çubuğun yüzey geometrisi, donatı çapı, kenetlenme boyu, donatı etrafındaki beton örtü kalınlığı, kullanılan agreganın cinsi ve katkı maddeleri gibi birçok değişkenden etkilenir.
Yüksek dayanımlı çeliklerin uygulama alanındaki ilk öncüleri, yuvarlak ve düz tipleriyle, yumuşak betonarme donatılarından pek farklı olmayan aderans özelliklerine sahip olanlardı. Ancak bir süre sonra bu yeni tür çeliklerin yüksek performansından yararlanabilmek için betonla kenetlenmenin artırılmasının gerekli olduğu anlaşılmış ve yüzeylerindeki çıkıntı, girinti ve nervürlerle aderansı geliştirilen modern betonarme donatısı türleri piyasaya sürülmüştür.
Bunun yanı sıra yüksek dayanımlı betonların da geniş ölçüde kullanılmaya başlamasıyla aderans problemi yeniden önem kazanmıştır.
Bu açıklamalardan yararlanarak Aderans; “beton ile donatının (demir) birbirine yapışması ve beraber çalışması anlamına gelir” diyebiliriz.
Tüm yapı hesaplarımızı aderansın uygulandığını kabul ederek yaparız. Aderansın en iyi derece sağlanması için katkı malzemelerinin dikkat ve önemle hazırlanması gereklidir. 1999 Marmara depremlerinden sonra düz çeliklerin aderans sağlamadığı görülmüş ve 2000 yılından sonra nervürlü çelik kullanılmaya başlanmıştır. Nervürlü çelikler betonla yüksek düzeyde aderans sağlar.
Aderans Kuvveti Sağlama
Aderansın ne olduğunu öğrendiğimize göre adeerans kuvvetinin nasıl sağlandığını öğrenmeye geçebiliriz.
Aderaans kuvvetinin değişmeden sağlam kalması ve binayı sürdürülebilir bir şekilde ayakta tutması için beton içinde kullanılan metal çubuğun korozyona karşı dirençli ve kaliteli bir alaşımdan yapılması gerekmektedir.
Peki bunu neden söylüyoruz? Şöyle ki, eğer çubuk üzerinde zamanla korozyon, pas gibi durumlar gözlenirse, bu ilk etapta sürtünmeyi arttıracağından beton ile çubuk arasındaki aderans kuvvetini de artıracakken daha sonra çubuğun zamanla betondan sıyrılmasına neden olur.
Bu durum, bu pasın beton içerisinde bir tabaka oluşumunu hızlandırdığı ve aderans kuvvetini azalttığından ötürü meydana gelir. Olumsuz durumların gerçekleşmemesi için bu standartların hassas biçimde sağlanması gereklidir.
Aderansın kuvetinin sağlanması için, yapımın tekniğine uygun olarak yapılması, özel durumlarda katkı maddelerinin kullanılması gerekmektedir. Örneğin betonarme imalatında, aderansın sağlanması için sıkıştırma işlemi doğru yapılmalıdır.
Aderans Arttırma Yolları
- Nervürlü donatıların adeerans dayanımları düz donatılara göre daha yüksektir.
- Beton sınıfının yükselmesi adernsı artırmaktadır. C16 ile C25 betonları arasında %40’a varan büyüklükte aderanss artışı oluşmuştur.
- Ayrıca kesitlerde bulunan enine donatı, adrans ve adrans direncini artırmaktadır.
- Betonarme eleman içerisndeki çubuğun kenetlenme boyu büyük oranda aderans ile alakalıdır. Bu kenetlenme boyu bilindiği üzere donatı çapı ve akma gerilmesi ile artmakta, aderans gerilmesinin arttığı oranda da küçülmektedir. (Lb= 0,12 x ø x (fyd/fctd) )
Sonuç
Bir deprem bölgesinde yer alan ülkemizde her an bir depremle karşı karşıya kalabiliriz. Her zaman dediğimiz gibi deprem değil ihmal öldürür, dolayısıyla cana ve mala zarar verecek her ihmalden kaçınmalı ve bunlara bir çözüm arayışında olmalıyız. Bunların en başında barındığımız evlerimizin, kaldığımız işyerlerimizin sağlam yerler olduğuna emin olmalıyız. Bu yüzden Aderans konusunu çok iyi anlamalı diğer bütün hesaplardan önce aderansın sağlandığından emin olmalıyız.
Okuduğunuz İçin Teşekkürler!
Tavsiye İçerikler
İnşaat Mühendisliği için en temel yönetmelik ve standartlara aşağıdan ulaşabilirsiniz.
- TS 500 – Betonarme Yapıların Tasarım ve Kuralları
- TS 498 – Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri
- Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018) (1 ocak 2019 tarihi itibariyle yürürlüğe girdi)
- Deprem Yönetmeliği – Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar (Yürürlükten 31 Aralık 2018 tarihinde kaldırıldı)
- TS 500 – TS 498 – Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018)
Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle. Sağlıcakla…
