Eğer deprem yönetmeliğini bilmeseydim “deprem yönetmeliğinin, kiriş üzerine kolon mesnetlenmesine izin vereceğini düşünmüyorum” derdim. Ancak deprem yönetmeliğini biliyorum ve maalesef deprem yönetmeliği, kiriş üzerine kolon mesnetlenmesine izin veriyor.
Mesnet olarak her zaman düşey bir elemandan yararlanmaya çalışmalıyız. Yani mümkün mertebe saplama kirişten bile kaçınmalıyız. Hele bu saplama, saplama yapılan kirişin mesnet bölgesine yakınsa yanına bile yaklaşmamalıyız. Biz saplamalardan bile kaçarken, kiriş üzerine bir kolon koymak tam bir akıl tutulmasıdır. İzahı yoktur. Gerçi yönetmelik birtakım şartlar dahilinde, kiriş üzerine kolon koymayı serbest bırakmıştır. İlgili kirişte ve bu kirişin bağlandığı düğüm noktalarına birleşen diğer kiriş ve kolonların bütün kesitlerinde tüm iç kuvvet değerleri %50 artırılacaktır. Ancak bu yeterli midir değil midir ayrıntıya girmemiştir.
Mühendis olarak düşünelim bakalım, kiriş üzerine kolon koyarsak ne olu?
Bu durumda kiriş kolona mesnet vazifesi görür. Kolon tabanında oluşan moment, kesme kuvveti ve normal kuvvetler kirişe yansır. Momenti pek ciddiye almıyorum. Ama kolon normal kuvveti dediğimiz kuvvet, oturduğu kirişte kesme kuvveti etkisi yaratacaktır. Kuvvetin büyüklüğünü tahmin edin. Ayrıca deprem kuvvetinin düşey bileşenini düşünün. Hesaplarımızda düşey bileşeni dikkate almıyoruz. Zaten yapı düşeyde güçlü, kolonlarda oluşan depremin düşey bileşen kuvvetide direkt toprağa iletilebilmekte (kolon sürekli ise). Ancak kolon kiriş üzerine oturmuşsa, bu kolonda oluşacak düşey yöndeki kuvvet kirişe ek kesme kuvveti olarak etkiyecektir. Kaba bir hesap yapalım. Yapıda oluşacak yatay deprem ivmesi (a) ise(tasarım deprem ivmesi), düşeyde oluşacak deprem ivmesine de a/3 diyelim. Kolonun normal kuvveti de N ise, kolonun oturduğu kirişte depremin düşey etkisinden dolayı V=Nx(a/3) kadar bir kuvvet olusabilir. Yatay ivmeyi de yerçekimi ivmesine eşit düşünseniz (bazı yapılarda yer çekimi ivmesinden de fazla olmakta), depremin düşey etkisinin ne kadar büyük olduğunu tahmin edersiniz.
Bu bağlamda, yönetmelikler izin veriyor yada vermiyor tartışmasını bir kenara bırakıp, mühendis olarak bizim(inşaat mühendisi), kiriş üzerine kolon koymaya izin vermememiz gerekir. Yaptığımız projelerde de bu tür çözümden uzak durmamız gerekir…
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnsaat Mühendisi
ESKİŞEHIR
0541 9730151
