Yıllar önce Ankara Gazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünde okurken Temel Mühendisliği Dersinde merhum hocamız Dr. Ünsal Soygür şöyle demişti: “Eski tarihlerde Adapazarı ilinde bir fabrika yapılıyordu. makinaların temelleri yapıldı ve Almanya’dan makinalar getirtilip bu temellere oturtuldular. Makinalar çalıştırılınca zaman içinde yuvalarında sapmalar oluştu. Fabrika yönetimi Almanya’daki şirkete başvurup gelip bakmalarını istedi. Alman şirketinin verdiği cevap şu oldu, bizim makinalarımızda bir şey yok, siz yaptığınız makine temellerine bakınız. Gerçekten de temeller denetlenince FARKLI OTURMALAR OLDUĞU TESPİT EDİLDİ. Meğer makinaların yuvaları bu sebepten dolayı sapıyorlarmış.”
Evet, yapı işlerinde genelde ZEMİN OTURMALARI DEĞERLENDİRİLMEYEBİLİYOR. Oysa ki, zemin oturmalarının da çok önemli olduğunun bilinmesi lazım. Bilinen piyasa programlarında da, bu satırların yazarının bildiği kadarıyla, zemin oturmaları hesabı yoktur. Eğer varsa yorumlarda belirtebilirsiniz. Bununla beraber SAP 2000, ETABS gibi programlarda bu değerlendirmeler yapılabilmektedirler. Diğer bir açıdan da, bazı Zemin Etüd Raporlarında ( Geoteknik Çalışmalar Raporlarında ) Zemin Oturmalarına dair hesaplar bulunabilmektedirler. Ancak geoteknikte uzman inşaat mühendisi arkadaşlarımızdan öğrenebildiğim kadarıyla, bu hesaplar da çok sağlıklı olmayabilmektedirler. bu konuda da dikkat edilmesi salık verilir.
Piyasada genelde ZEMİN EMNİYET GERİLMESİ ve ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ kavramları aynı kabul edilmektedirler ve genel olarak EMNİYETLİ ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ şeklinde bir kavram kullanılmaktadır. Oysa ki, Merhum Dr. Ünsal Soygür hocamızın yaptığı tanımlamaya göre, hatırlayabildiğim kadarıyla, ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ, SINIR OTURMA DEĞERLERİNDE ZEMİN GERİLMESİNİN OLUŞMASIDIR. Yine farklı tanımlamalar bilen arkadaşlar var yorum alanında belirtebilirler.
ŞEKİL-1’de görülen grafik, Terzagi vb. formüllerde verilen zemin gerilmeleri ile oturmalar arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Bu grafik daha çok arazide yapılan plaka yükleme deneyinden, konsolidasyon deneyinden ( killi zeminler için ), kompaksiyon deneyinden ( granüler zeminler için ) ve sair deneylerden elde edilen sonuçlara göre oluşturulabilir. Detaylı bilgiler zemin mekaniği ( geoteknik ) kaynaklarından alınabilir.
Bu satırların yazarı uzman geoteknikçi inşaat mühendisi değildir. Konuya sadece üniversite yıllarında aldığı eğitim ışığında bir nebze olsun değerlendirmeler yapmaya çalışmıştır. Konunun detaylarına vakıf olan, Geoteknikte Uzman İnşaat Mühendisi arkadaşların da görüşlerini her zaman bekleriz.
Ayrıca Zemin Taşıma Gücü kavramı, temel derinliği, temel şekli ve sair konularla da direk ilgilidir. Bu konuda gerekli bilgileri ilgili kaynaklardan bulabiliriz.
Bu satırların yazarına göre, yapılan işlerde, Zemin Mekaniği ve Kaya Mekaniği sorunları yaşanırsa, ilgili Geoteknikte Uzman İnşaat Mühendisi arkadaşlardan destek alınmasıdır. Yeri gelmişken şu konuyu da belirtelim, çoğu zaman KAYA ZEMİN diye bir tabir kullanılmaktadır. Oysa ki ZEMİN MEKANİĞİ ayrı bir konudur, KAYA MEKANİĞİ ayrı bir konudur. En azından Ankara Gazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünde, ZEMİN MEKANİĞİ ve KAYA MEKANİĞİ dersleri ayrı dersler olarak okutulmaktadırlar.
Merhum hocamız Ünsal Soygür’ün bahsettiği diğer bir konu da şudur;
Eğer zeminde bir kazı yapıp toprak kaldırılıyorsa zeminden bir yük alınmış demektir. Alınan bu yük yeni yapılacak binanın ağırlığına yaklaşık olarak eşit ise zeminde ek gerilmeler ve ek oturmalar oluşmayabilir. Bu durumun da dikkate alınması gerekir.
Bu konu hakkındaki değerli görüşlerinizi, e-mail veya telefon / whatsapp vasıtalarıyla da olsa bendenize bildirmenizi rica ederiz. Bilgilerinize saygılarımızla arz ederiz.
Diğer içeriklerime buradan ulaşabilirsiniz.
Fatih Taner Vural
Proje ve Uygulama Denetçisi İnşaat Mühendisi
Ankara Gazi Üniversitesi
+ 90 532 390 97 73
