Mevcut bir binanın deprem performansını belirlemek için binayı tanımanız gerekir. Betonarme binayı tanımak demek de, binanın taşıyıcı sistemini bilmek, beton dayanımını bilmek, çelik dayanımını bilmek, kullanılan çelik miktarını bilmek, zemini bilmek demektir.
Betonarme yapıların projeleri dahi olsa, esas olan binanın mevcut durumudur. Gerçek deprem performansı, mevcut duruma göre bulunabilir. O halde projeler olsa dahi, yerinde bir takım ölçümler yapılmalı, birtakım örnekler laboratuvara gönderilmelidir. Elde ettiğimiz bilgiler de bina hakkındaki bilgi düzeyimizi belirler. Çok fazla sayıda ölçüm yaparsanız bina hakkında kapsamlı bilgi edinebilirsiniz. Ya da ölçümleriniz kısıtlıdır bina hakkında da sınırlı bilgiye sahip olursunuz. Yürürlükteki TDY 2007 deprem yönetmeliğimiz de, mevcut binalar için üç adet bilgi düzeyinden bahsedilmektedir. Bu bilgi düzeyleri:
1…Sınırlı bilgi düzeyi
2…Orta bilgi düzeyi
3…Kapsamlı bilgi düzeyi
Bu bilgi düzeyleri, binada yapılacak ölçümlerle ilgilidir. Yani binada az sayıda ölçüm yapmışsanız, bina hakkında da sınırlı bilgiye sahip olursunuz. Bu durumda binanız sınırlı bilgi düzeyinde kabul edilir. Deney, ölçüm sayınız biraz fazla ise, projelerde varsa, o takdirde bina hakkında orta bilgi düzeyine sahibiz diyebiliriz. Binada birçok ölçüm yapmışsak, o takdirde bina hakkında yeterli bilgiye yani kapsamlı bilgiye sahibiz demektir. Tabi burada orta bilgi düzeyi gibi bir tanım kafa karıştırmaktadır. Çünkü bir bina hakkında ya bilginiz vardır ya yoktur. Biraz bilgim var gibi bir yaklaşım pek doğru olmasa gerek. Zaten TASLAK TBDY 2016 yeni yönetmelik de orta bilgi düzeyi diye bir kavram artık bulunmamaktadır. TBDY 2016 taslak da binalar kapsamlı yada sınırlı bilgi düzeyine sahip olarak sınıflandırılmıştır ki sanırım doğru olanda bu tür bir sınıflandırmadır. TBDY 2016 da sınırlı bilgi düzeyi de oldukça sınırlandırılmış durumdadır. Sınırlı bilgi düzeyine, sadece bina önem katsayısı 1 olan binalarda izin verilmiştir. Önem katsayısı 1 den büyük binalarda yeterli sayıda ölçümlerin yapılarak, kapsamlı bilgi edinilmesi TBDY 2016 ya göre zorunludur.
Bir binada bilginiz ne kadar sınırlı ise güvenlik katsayınız da o kadar büyük olmalıdır. Binanız hakkında bilgi düzeyiniz kapsamlı ise, bulduğunuz eleman kapasitelerini direk kullanmanız mümkündür. Zaten hem 2007 yönetmeliği hem taslak TBDY 2016 da eleman kapasitelerini çarpacağımız güvenlik katsayısı 1 olarak verilmiştir. Bilgi düzeyi azaldıkça güvenlik katsayısı büyür dedik. Bina hakkında sınırlı bilgiye sahip olmak, eleman kapasitelerini emniyet açısından biraz daha düşük almamızı gerektirir ki hem yürürlükteki, hem taslak yönetmelikde bu katsayı 0.75 dir. Yani sınırlı bilgiye sahip olduğumuz binalarda, eleman kapasiteleri 0.75 ile çarpılmakta.
Esas olan, binayı tam olarak tanımak olduğundan, incelediğimiz bina ne olursa olsun, binayı kapsamlı bilgi düzeyine sokmak ve çok sayıda ölçüm yaparak riski azaltmak doğru bir yaklaşımdır.
Yazıyı özetlersek, TDY 2007 de binalar 3 adet bilgi düzeyi sınıfına ayrılmışken, taslak TBDY 2016 da bilgi düzeyi sınıfları 2’ye düşürülmüştür. Orta bilgi düzeyi kaldırılmıştır. Yapı hakkında ne kadar fazla ölçüm, deney yaparsanız yapının performansı o derece mutlak gerçeğe yakın çıkar…
Ahmet CELIKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
