Geçtiğimiz günlerde Kız Kulesi’nde meydana gelen yapısal değişimler, sosyal medyada gündem konusu oldu. Biz de bu yazımızda konunun resmi kaynaklar tarafından yayımlanmış teknik detaylarını sizler için inceledik. Son kısımda ise 2022 restorasyonun detaylarını maddeler halinde sıraladık. Hazırsanız başlayalım.
Kız Kulesi Yapısal Özellikleri
Kız Kulesi, planda yaklaşık 22 m x 18.3 m bir alana oturan, 7.2 m x 7.2 m plan ölçülerindeki kule bölümü ile 18.65 m x 5.3 m plan ölçülerindeki ve kulenin doğu cephesine bitişik konumlandırılmış tek katlı bir binadan ve avludan oluşmaktadır.
Araştırmalar sonucu elde edilen verilere göre yapının ahşap iskeletli taşıyıcı sistemi ile kulenin yaklaşık olarak +15.00 kotunun üzerinde kalan bölümünün 1944 yılında betonarme iskeletli olarak yenilendiği belirlenmiştir.
Her Mühendisin Kütüphanesinde Bulunması Gereken Teknik Dokümanlar (PDF)
7.2 m x 7.2 m ölçülerindeki kule yapısının taşıyıcı sistemi +15.20 kotuna kadar moloz taş yığma kargir, üzerinde ise betonarme iskeletli olarak inşa edilmiştir. Betonarme iskeletli kısımda cephe duvarlarında tuğla kullanılmıştır. Kule üst kotu +25.10, bayrak direği üst kotu ise +38.11’dir.
Yapının +6.56, +9.41 ve +12.23 kotlarında yer alan çelik kirişli döşemeler, betonarme plak kullanılarak düzenlenmiş ve döşeme sistemi duvarlara yaklaşık 5-10 cm sokularak mesnetlendirilmiştir. Döşeme kalınlıkları ortalama 8-10 cm’dir. Katlar arasında dökme mozaik ile oluşturulmuş konsol prekast basamaklarla oluşturulmuş, taşıyıcılığı tartışmalı merdiven yer almaktadır.
Kulenin doğu cephesinde bulunan tek katlı bina, 18.65 m x 5.30 m ölçülerinde olup betonarme iskeletlidir. Bu bölümün özgün halinde ahşap iskeletli olabileceğine dair varsayımlar mevcuttur. Bu bölümün kat yüksekliği 3.85 m, duvar kalınlıkları ise 30 cm’dir.
Kız Kulesi’nin Restorasyonuna Yönelik Genel Öneriler
- Yapısal çatlaklardan genişliği 1 cm’ye kadar olan kılcal çatlaklarla, genişliği 4 cm’ye kadar olan orta genişlikteki çatlaklar, yapının mevcut harcına benzer özellikli bir harçla, düşük basınçlı bir enjeksiyonla onarılmalıdır.
- Genişliği 4 cm’den fazla olan çatlakların etrafının çürütülerek mevcut taş/tuğla ile benzer özellikteki malzeme ile dikiş örgü tekniğiyle yeniden örülerek onarılması tavsiye edilmektedir.
- Yüzey bozulması görülen taşlarda belirli bir derinliğe kadar taşların olduğu gibi bırakılması, daha derin bozulmalarda ise plastik onarım veya aynı özellikli taşlar ile yenileme yapılması önerilmektedir.
Kız Kulesi, 18. yüzyılın Kule-i Duhter'inde onarımda sökülen bölümleri 2016 fotoğrafı üzerinde anlatmak istedim.
1 ve 2 numaralı kısımlar 1940 onarımında betonarmeye çevrildiği için sökülmüşler ve ahşap olarak tekrar inşa edilecekler. 3 numaralı çatı ise muhdes, inşa edilmeyecek pic.twitter.com/NuDcRtVHlY
— Seda Özen Bilgili (@Seda_Ozen) September 3, 2022
Kız Kulesi’nde İyileştirmelere Yönelik Detaylı Öneriler
- Yapıdaki tüm çimento esaslı onarımların ve betonarme imalatların sökülmesi önerilmektedir. Avluyu örten ahşap + çelik çatı sisteminin itinayla sökülmesi, dendanlar üzerinde bulunan betonarme hatılın, yapıdan uzaklaştırılması gerektiği belirtilmiştir.
- Duvarlarda meydana gelen derz boşalmalarının benzer kalitedeki harçla düşük basınçlı bir enjeksiyonla onarımı önerilmektedir.
- Betonarme plaklı çelik kirişli döşemenin yerine yapının özgün halindeki gibi ahşap döşeme sisteminin oluşturulması ve mevcut durumdaki prekast dökme mozaik ile oluşturulan konsol merdivenin yerine ahşap iskeletli bir merdivenin yapılmasının uygun olacağı ifade edilmiştir.
- Duvarların deprem güvenliğini arttırmak amacıyla öncelikli belirlenebilen ve açıkta olan hatıl boşluklarına, özgün ölçülere yakın ölçülerde yeni ahşap hatılların yerleştirilmesi önerilmektedir.
- Kule ve etrafında zemin kaynaklı bir hasar gözlemlenmediği için bu bağlamda bir iyileştirme yapılmasına gerek görülmemektedir.
- Yığma bir yapının belirli bir kottan itibaren betonarme iskeletli bir biçimde sürdürülmesi, tasarım felsefesi olarak düşünüldüğünde tartışmalı olduğundan, betonarme iskeletli kısmın sökülerek ahşap iskeletli ve tuğla yığma duvarlı olarak yenilenmesi önerilmektedir. Aynı uygulama, kuleye bitişik yapı için de tavsiye edilmektedir.
Yukarıda verilen önerilere cevaben proje yürütücüleri Han TÜMERTEKİN VE Prof. Dr. Zeynep AHUNBAY’ın görüşlerini içeren rapor aşağıda yer almaktadır.
Yapının güncel restorasyon çalışmalarını bu bağlantıdan takip edebilirsiniz.
