Dayanma duvarı diğer bir ismiyle istinat duvarı hakkında birçok göçme haberine denk gelmişsinizdir. Bu yapıların göçmeleri genel olarak farklı sebeplerden kaynaklanır. Bu farklı sebepler de aslında birçok tahkikin önceden hesaplanmadığını veya hesaplandıysa bile uygulama aşamasında pratiğe aktarılmadığı anlamına gelir. Bu pratiğe dökülmeyen kontrolleri aşağıda inceleyeceğiz.
İçindekiler
Devrilme Tahkiki
Bir dayanma duvarı, yanal zemin basınçlarının etkisi ile devrilmemeli ve devrilmeye karşı belli bir güvenliğe sahip olmalıdır. Dayanma duvarının hesaplanmasında, duvar arkasına gelen yanal zemin basınçları aktif yanal zemin basınçlarıdır. Çünkü duvarın öne doğru yatması veya hareket etmesi zeminde bir genişleme, dolayısıyla aktif durum meydana getirir. Dayanma duvarının ön kısmında, sıkışma nedeniyle, pasif durum oluşacağı düşünürse bile; aktif duruma göre pasif durum oluşturmak için daha fazla hareketin gerekeceği vb. nedenlerle, ön kısımdaki durum veya pasif itki, sığ ön derinliklerde ihmal edilebilir. Bu ihmal güvenli taraftadır.
Devrilmeye karşı güvenlik (emniyet) sayısı, burun alt noktasına (ön alt nokta) göre devrilmeye karşı koyan momentler toplamının, yine burun noktasına göre deviren momentler toplamına oranı olarak tanımlanır.
Devrilmeye karşı güvenlik sayısı; devrilmeye karşı koyan momentler toplamının deviren momentlerin toplamına bölünmesi şeklinde hesaplanır ve bu oranın 1’den büyük olması beklenir ve genellikle 1,5 dolaylarında seçilir.
Kayma (Taban Üzerinde) Tahkiki
Dayanma duvarı, yanal itkilerinin etkisi altında, öne doğru kaymamalı ve kaymaya karşı belli bir güvenliği olmalıdır. Kaymaya karşı güvenlik sayısı; kaymaya karşı koyan kuvvetlerin, kaydıran kuvvetlere oranı olarak tanımlanır.
Duvarı kaydırmaya çalışan kuvvetler, duvara yanal olarak etkiyen kuvvetlerdir. Sürtünme kuvveti, duvar tabanına binen tüm düşey ağırlıkların sürtünme katsayısı ile çarpılmasına eşittir.
∑(karşı koyan)= ∑Nµ µ =tanα
α: Taban sürtünme açısı olup, duvar tabanının pürüzlülüğüne ve zemin cinsine göre ф/3 ile ф arasında değişir, bazı kaynaklarda tablo olarak bulunabilir. α açısı tipik olarak 15 ile 30° arasında değerler alabilir. Taban üzerinde kaymayı önlemek için duvarın ağırlığı dolayısıyla genişliği arttırılsa da ; bir diğer ekonomik çözüm tabanda diş (çıkıntı) yapmaktır. Bu diş, tipik olarak 0.5 m x 0.5 m boyutlarındadır, temel tabanına birleştiği kesitinin kesmeye göre tahkiki ile boyutlandırılır.
Taşıma Gücü Tahkiki
Dayanma duvarının tabanında, taşıma gücü koşulu sağlanmalıdır. Temel zemini, eksantrik yüklü duvarı güvenle taşımalıdır. Dayanma duvarının temeli, şerit temel olup, eksantrik olarak yüklenir. Birim uzunluk için, duvar taban ortasına göre düşey kuvvetlerin bileşkesi(toplamı), yine duvar tabanı ortasına göre tüm kuvvetlerin momentlerinin cebirsel toplamı, ∑N, duvar tabanı ortasına göre tüm kuvvetlerin momentlerinin cebirsel toplamı ΔMo ise, eksantrisite, e, e=ΔMo/∑N olur.
Eksantrisitenin durumuna göre, bulunacak taban basınç dağılışının en büyük değeri Geleneksel yönteme göre zeminin emin taşıma gücü ile karşılaştırılır. Duvar şerit temelinin taşıma gücünü hesaplarken, temel derinliği olarak öndeki küçük derinlik dikkate alınır. Tabanda kopmuş üçgen olması durumu güvenli güvenli olmakla beraber, bazı yönetmelikler buna izin vermiyor. Taşıma gücü için kullanılabilecek diğer bir yöntem de Meyerhof (azaltılmış genişlik) yöntemidir. Bilindiği gibi bu yöntemde, duvar genişliği 2e kadar azaltılıyor.
Toptan Göçme (veya şev kayması) Tahkiki
Dayanma duvarının içinde bulunduğu şevde, dayanma duvarını da içine alacak şekilde kayma meydana gelmemelidir. Kaymaya karşı belli bir güvenlik olmalıdır. Bunun için seçilen yöntemle şevin stabilite analizi yapılır.
Diğer Tahkikler
- Ağırlık dayanma duvarlarında, duvarın kendisi yatay yönde kesmeye karşı güvenli olmalıdır. Özellikle temeli beton, gövdesi taştan yapılan duvarlarda, gövde temel birleşim yeri, kesme için kritik bir kesittir.
- Ağırlık dayanma duvarlarının gövdesi, yanal etkiler nedeniyle eğilmeye maruzdur. Bu eğilme momentleri, duvar arkasında çekme gerilmeleri oluşturabilir ve bu çekme gerilmeleri, duvar arkasında çekme çatlakları meydana getirebilir. Bu durum araştırılmalıdır.
- Betonarme dayanma duvarları; yanal zemin basınçları, ile taban basınç dağılışı belirlendikten sonra, betonarmenin bilinen kurallarına göre, boyutlandırılıp, donatılandırılırlar.
Oturma Tahkiki
Dayanma duvarı, altındaki zeminin yükleme altında sıkışması sonucu oturmaya uğrar. Temel zemini, kohezyonlu veya kohezyonsuz olabilir. Dayanma duvarının oturması hesaplanarak, oturmalarının izin verilebilir oturma değerlerini aşmadığı gösterilir. Dayanma duvarlarının arkasında biriken yağmur suları, yüzey veya sızıntı suları, duvara hidrostatik basınç uygulayarak, olumsuz etki yapar. Duvar arkasında su birikmesini önlemek için çeşitli drenaj önlemleri alınır.
