İş kazalarının %10’unun, ölümlü iş kazalarının ise %31’inin inşaatta meydana gelmesi inşaat sektörünün iş sağlığı ve güvenliği alanında taşıdığı riski açıkça ortaya koymaktadır.İnşaat işçileri, asbestozisten,sırt ağrılarına, el kol titreşimi sendromundan, çimento yanıklarına kadar çok çeşitli sağlık sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır.

İnşaatlarda iş sağlığı ve güvenliğine yönelik temel tavsiyeler

Sahada çalışmaya başlamadan önce

1- Sağlık ve güvenlik inşaatın her aşaması için ayrıntılı olarak planlanmalıdır.Çalışanların karşılaşabiliceği risklerin sahada çalışma başlamadan önce kontrol edilmesi daha ekonomik ve kolaydır.Örneğin makinelerin ve iş ekipmanlarının tedariki için bir satın alma politikasının belirlenmesi ( örn.az titreşimli ve az gürültülü aletlerin alınması )
2- İhale şartnamelerine sağlık ve güvenlik gerekliliklerinin de eklenmesi; en azından mevzuata uygunluğunun sağlanması
3- iş sürecinin zarar görebilecek kişi sayısını azaltacak şekilde planlanması ( örn. Gürültülü işlerin işçi sayısının az olduğu zamanlarda yapılması )
4- Kontrol faaliyetlerinin, sahada çalışma başlamadan önce yapılması ( örn. planlama,eğitim ve bakım faaliyetleri)
5- İş sağlığı ve güvenliği konularında çalışanların katılımı ve etkin istişare için prosedürlerin hazırlanması
6- Yöneticiler de dahil olmak üzere tüm çalışanların eğitilmiş olmalarının böylece kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliğine yönelik risk oluşturmaksızın işlerini yürütebilmelerinin sağlanması

Saha Yönetimi

İşveren ve proje sorumlusu çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak için;

1- Tüm çalışanları risklerden korumalı
2- Kaçınılmayan riskleri değerlendirmeli
3- Riskler ile kaynağında mücadele etmeli
4- Toplu koruma önlemlerine öncelik vermeli
5- Başka alternatif olmadığında bireysel önlemler almalı
6- Acil durum prosedürleri oluşturulmalı
7- Uygun eğitimlerin verilmesini sağlamalıdır.

Yukarıda belirtilen yükümlülükler arasında yer alan ‘’risk değerlendirmesi’’ konusu 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca çıkarılan yönetmeliklerde hem bir kavram hem de bir yükümlülük olarak sıkça değinilmesi nedeni ile ayrı bir önem taşımaktadır.Risk değerlendirmesini ‘’iş yerlerinde varolan ya da dışardan gelebilecek tehlikelerin çalışanlara,iş yerinde ve çevresinde verebileceği zararların ve bunlara karşı alınabilecek önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalardır’’ şeklinde tanımlayabiliriz.

Risk değerlendirmesi sırasında

1- Potansiyel tehlikeler belirlenmeli
2- Tehlikeler değerlendirilmeli
3- Tehlikelerin neden olacağı riskler değerlendirilmeli
4- Çalışanların maruz kaldığı risklerin ortadan kaldırılmasına yönelik önlemler uygulanmalı
5- Bütün bu aşamalar ve uygulamalar düzenli olarak denetlenmeli, izlenmeli aksayan yönler yeniden gözden geçirilmelidir.
6- Denetim ve izleme; önlemlerin etkinliğini değerlendirmemiz ve yasal gerekleri sağlayıp sağlamadığımızdan emin olmamız için önemli bir aşamadır.

Önemli tehlike ve riskler

Bir şantiyede ölüme, yaralanmaya veya sağlık sorunlarına yol açabilecek birçok etken vardır.Bunlardan bazıları;

1- Yüksekten düşme
2- Taşıt kazaları
3- Elektrik akımına kapılma
4- Kazı çalışmalarında toprak altında kalma
5- Düşen cisimlerin çarpması
6- Asbesliflerini soluma
7- Ağır malzemelerin taşınmasında oluşan sırt ağrıları
8- Tehlikelerle maddelerle temas
9- Yüksek gürültü nedeniyle işitme kayıpları

Çalışanların görüşünün alınması

Sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında çalışanların görüşünün alınması, sadece yasal zorunluluk değil, aynı zamanda konuya ilgi göstermeleri , talimat ve prosedürlere uymaları, iyileştirme çalışmalarına katılmaları için önemli bir etkendir.Bu nedenle yeni bir teknoloji veya yeni ürünler iş sürecine girmeden önce sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında çalışanlarında görüşü alınmalıdır.

Kontrol listesi

Aşağıda yer alan kontrol listesi, küçük şantiyelerde yaygın olarak görülen tehlikelerin tespitine yönelik bir takım soruları içermektedir. Bu liste inşaat alanındaki tehlikelerin tespitinde başlangıç noktası olarak kullanılabilir, ancak tüm tehlikelerin tespiti için daha kapsamlı çalışma yapılmalıdır.

Önleyici faaliyetlere yönelik kontrol listesi

– İnşaat alanındaki tehlikeli maddelerin depolanması ve kullanımı uygun şekilde yapılıyor mu?

– Toza maruziyeti önlemek veya azaltmak amacıyla alınan koruyucu önlemler uygun mu? (örn.ahşap,çimento,silika tozu )

– İnşaat alanında asbestli malzeme var mı ?
– İnşaat alanında bulunan herkes uygun baret ve emniyet ayakkabısı kullanıyor mu ?

– Riskleri, kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanmadan kontrol edebilmenin yolu var mı?

– Çalışanlar, gerektiğinde yaptıkları işe uygun kişisel koruyucu donanım kullanıyorlar mı?

– İş ile ilgili tüm teçhizat , makine ve ekipmanda (KKD dahil ) CE işareti var mı ?

– Çevredekileri korumaya yönelik önlemler alındı mı? (örn. çevreden geçenlere yönelik önlemler)

İnşaat alanında çalışanların dışındaki kişilerin girişini engelleyici önlemler alındı mı?

– Çalışanlar çalışma alanlarına güvenli bir şekilde ulaşıp, orada güvenli olarak çalışabiliyorlar mı? (örn. iskelelere geçiş güvenli mi? )

– Şantiye alanında uygun işaretleme yapıldı mı ? ( örn. trafik işaretleri,yetkili personel gibi)

– Şantiye alanı düzenli, yeterince aydınlanmış ve iyi tasarlanmış mı ?

– Çalışanların iş dışında faaliyetlerine ve dinlenmelerine yönelik tesisler var mı?

– Şantiye de yangına karşı yeterli önlem alındı mı? ( örn. yangın söndürücüleri ve kaçış yolları )

İlk yardım hizmeti sağlanıyor mu ?

– Mevcut iş kabloları ( yeraltından veya üstünden geçen hat ) işaretli mi ve bunlara ilişkin iş düzeni var mı ?

– Elektrik sistemlerinin güvenli çalışmasını sağlayan önlemle alındı mı?

– Çalışanların araçlardan zarar görmemesi için uygun iş planı yapıldı mı ?

– Araç ve teçhizat operatörleri uygun şekilde eğitildi ve gerekli olduğu yerlerde sertifikalandırıldı mı?

– Araç yolları düzenli şekilde planlandı mı?

– Dönebilen araçların etrafında yeterli mesafe bırakıldı mı?

– Makinelerin güvenlik tertibatı, sesli uyarıcılar, koruyucular çalışır durumda mı?

– Yük ve insan asansörleri uygun şekilde kurulup, yetkili kişilerce kontrol edildi mi?

– Tüm iş ekipmanları ve makinelerin güvenli şekilde çalışması sağlanıyor mu ?

– İskelelerin durumu periyodik olarak ve kötü hava şartlarından sonra kontrol ediliyor mu ?

– Çalışanların ve malzemelerin yüksekten düşmesini engelleyici önlemler alındı mı ?

– Mümkün olduğu durumlarda elle çalışma yerine mekanik araçlar kullanılıyor mu ?

– Mümkün olduğu durumlarda, kullanılan malzemelerin sırt rahatsızlıklarına neden olmayacak boyut ve ağırlıkta olmamasına dikkat ediliyor mu?

– Çalışanlar güvenli kaldırma ile ilgili eğitim aldılar mı?

– Gürültü ve titreşime maruziyet azaltmak amacıyla gerekli önlemler alındı mı ?

– Gerekli olan her yerde düşmeye karşı koruyucu önlemler alındı mı ?

– Kırılgan çatılar veya çatıların kırılgan bölümleri açık bir şekilde belirlendi mi ?

– Çukurlar düşmeleri engellemek amacıyla açıkça işaretlendi ve üzerleri sabitlenmiş koruyucularla kapatıldı mı ?

– Kazı çalışmaları yetkili bir kişinin gözetiminde yapılıyor mu ?

YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ