En çok sorulan soru TBDY2016 da şimdiki yönetmeliğe göre fazla değişiklik varmı ? sorusu. Bir yönetmelik çıkıyorsa mutlaka esaslı değişiklikler vardır.Ksi takdirde yönetmelik çıkarılması gerekmez.Dolayısıyle hem içerik anlamında ham hacim anlamında TBDY2016 farklı bir yönetmelik. Her yeni yönetmelik Mühendisleri biraz ürkütür.Bu doğaldır.Sonuçta yıllardır hakım olduğunuz bir yönetmelik değişmekte birtakım yeni kurallar gelmekte. Ama İnşaat Mühendisleri şunu bilmelidir : Yönetmeliklerde değişse , statik aynı statik, dinamik aynı dinamik, mukavemet aynı mukavemet. Dolayısıyle ürkmeye gerek yok. Bakalım taslak olarak yayımlanan Eylül ayı civarında Resmi Gazetede yayımlanması düşünülen Deprem Yönetmeliği neleri kapsıyor :
Bu yönetmelik oldukça hacimli.A4 ebatında yaklaşık 400 sayfalık bir yönetmelik. Betonarme yapılar, çelik yapılar, ahşap yapılar, hafif çelik yapılar, mevcut yapılar, deprem izolatörleri, zeminler, zemin ve dayanma yapıları , yüksek yapılar, yığma yapılar gibi bölümler yönetmelikde mevcut.
Yönetmelik yüksek binalar gibi bazı özel binaların tasarımının uzman muhendislerce yapılmasını yada uzman muhendislerin gözetiminde yapılmasını şart koşuyor. Ancak bu maddenin aynı şekilde esas yönetmeliğe girip girmeyeceği belli değil.Çünkü kanunlarda değişiklik yapmadan mühendislik fakultesi mezunu birinin imza yetkisini kısıtlamak pek mumkun değil. Bu madde yönetmeliğe girse bile mahkeme tarafından kaldırılması mümkün. Ancak taslak yönetmelikde geçiyor. Bu madde aynen yer alsa bile her halukarda 70 metre yüksekliğe kadar olan yapıları sıradan bir muhendisin tasarlaması mümkün.Türkiyedeki yapıların durumuda dikkate alındığından bu yüksekliğin makul olduğu ve muhendislerin rahatca çalışabilecekleri aşikar.
Halihazırdaki yönetmeliğimiz doğrusal elastik hesap yöntemini öne çıkarmakta idi.Dogrusal olmayan hesap yöntemini ise mevcut yapıların değerlendirilmesinde kullanılabilmekteydi. TBDY2016 ise durum değişmekte .Doğrusal elastik olmayan hesap yöntemi artık yeni yapıalrda kullanılacak.Öyleki zorunlu olduğu durumlar mevcut.İster yeni yapı tasarlayın ister mevcut yapıyı değerlendirin öncelikle yapıdan beklenilen performans belirlenecek daha sonra bu performansa göre analiz yapılacak, dizayn yapılacak.Kısacası yeni yönetmelik performansa göre tasarımı zorunlu kılmakta. Hangi yapıların hangi perfrormansı saglaması gerektiğide zaten yönetmelikde belirlenmiş.Bu normal performansın yanında vatandaşın parası çoksa daha yüksek performansa göra bina isteme hakkı ve esasslarıda yönetmelikde belirlenmiş.Yönetmeliğin bahsettiği mınımum kurallar harici ileri performans hedefleride mühendise gösterilmiş ve muhendisin daha ileri performans sağlayan bina dizayn etmesi sağlanmış.İleri derecede performans hedefleri maliyetide etkilediğinden vatandasın da istemesi önemli.
Bu yönetmelikde halihazırda kullandığımız deprem bölge haritasıda çöpe atılacak. Artık deprem tehlike harıtası bulunacak.Bu haritada ilgili bölgeler de kullanılmak üzere iki adet spektral ivme katsayıları bulunacak.Deprem tehlikesi arttıkça bu katsayılar buyuyecek. Yapıda oluşacak deprem kuvvetını bulurken, yapıda oluşacak ivmeyi bu katsayıları kullanarak hesaplayacaksınız.F=m x a danda yapı deprem kuvveti hesaplanacak. Genel bir kıyaslama yaparsak, bir yapıya yeni yönetmeliğe göre hesapladığınız deprem kuvveti , şu anki yönetmeliğe göre hesapladığınız deprem kuvvetinin 1.4 , 1.5 katı fazla olacak.
Yönetmelikde 4 adet deprem tanımlanmış.Şu anki yönetmelikde biliyorsunuz yeni yapılar için Tasrım depremi dediğimiz bir deprem tanımlıydı.Siz bu tasarım depremine göre dizaynınızı yapıyordunuz.Yeni yönetmelikde tasarım depremi dediğimiz deprem DD2 depremi.Bunun haricinde tasarım depremınden daha buyuk olan DD1 depremi mevcut.Ayrıca tasarım depremi DD2 den kucuk DD3 ve DD4 depremleride yönetmelikde tanımlanmış.DD1 depremi DD2 tasarım depremınden 1.5 kat daha buyuk. DD3 depremide DD2 tasarım depreminin 1.5 a bölünmesi ile bulunabilir.DD4 depremi ise surekli olan kucuk depremleri ifade etmek için kullanılmış.Yönetmelik performansa göre tasarımı düşündüğünden hangi deprem duzeyinde hangi performansı sağlaması gerektiğini muhendise belirtmiş. Her ne kadar 4 adet Deprem Düzeyinden bahsedilsede domine eden deprem düzeyı şu an da bizimi tasarım depremi değimiz DD2 deprem düzeyi.
Yönetmelikde önce binayı hangi deprem sınıfına göre tasarlayacagınız belirtilmekte. DTS =Deprem Tasarım Sınıfı. Deprem Tasrım Sınıfı da bina kullanım sınıfına ve spektral ivme katsayılarına bağlı. Bina Kullanım sınıfı dediğimiz şey aslında şu an kullandığımız Bina Önem Katsayılarının gruplandırılmaş halinden ibaret.İsim değişikliği yapılmış ve guruplandırılmış.
TBDY2016 da 6 adet zemin gurubundan bahsedilmekte. ZA, ZB, ZC, ZD, ZE, ZF.. ZA en iyi zemini ifade etmekte.ZF ise en kötü zemini.Bütün Türkiyedeki herhangi bir zemin bu 6 guruptan birine girebilmekte.ZF gurubuna yapı yapılması ancak özel teknik ve arastırmalarla olabilmekte.Yapılaşmanın normal koşullarda yasak olduğu zemin deiyebiliriz ZF için.
TBDY2016 da süneklik düzeyleri 3 e ayrılmış.Süneklik düzeyi yüksek, süneklik düzeyi sınırlı ve süneklik düzeyi karma.Buradada dikkat ederseniz bir nuans var.şu anki yönetmelikde süneklik düzeyi normal sistemin adı sınırlı olarak değiştirilmiş.İçerik aynı.
Bina yükseklikleride sınıflandırılmış.Ancak bu sınıflandırmalar mutlak deger olarak yapılmamış.Buda doğru bir yaklaşım olmuş. Şöyle ki iyi bir zeminde yüksek bina ile kötü bir zemindeki yüksek bina tarifi farlı yapılmış.Muhendisce bir sınıflama yani.Yuksek binalarda ise perde kullanım zorunluluğu getirilmiş.İnce düşünürseniz zaten şu anki yönetmelikdede perde zorunlu idi.Belki madde olarak belirtilmiyordu ama zaten perde koymadan belli yukseklikteki bınaları çözmeniz mumkun değildi.
Taşıyıcı sistem davranış katsayısı Ra yine belirtilmiş tablolarda. Bunun yanında D dediğimiz dayanım fazlalığı katsayısıda Ra ların yanında verilmiş.Yani tablodan hem Ra hem D katsayısına bakacaksınız.Şu anki yönetmelikde D katsayısına bakmıyorduk. Çünkü yaklaşık olarak 1.5 idi ve hepp aynıydı.Bu yönetmelikde ise 2.5 , 3 olan durumlar mevcut.Yani siz kesme kuvveti ile ilgili bir hesap yapacaksanız bulduğunuz kombinasyon degerlerini ayrıca birde bu D katsayısı ile çarpacaksınız.Mesela kesme hesabı, mesela zımbalama hesabı gibi.Bulunacak deger oldukça buyuyecek.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
541 9 73 01 51
