BİNA ve BİNA TÜRÜ YAPILAR İÇİN ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ RAPORU GENEL FORMATI
2019 yılında güncellenen formatı buradan inceleyebilir ve indirebilirsiniz
Bu Belgede
• İmar planına esas Jeolojik Geoteknik Etüt Raporunda yerleşime uygunluğu belirlenmiş alanda kalan bir parselde temel tasarımı için gerekli olan zemin değerlendirmesi amacıyla, “Zemin ve Temel Etüdü Raporu” formatına ilişkin hükümler belirtilmektedir.
Rapor Tipi
• Zemin ve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslarda belirtilen yapı ve zemin koşullarının etüt kategorilerinden,
– 1. kategori için “Gözlemsel Zemin Etüt Raporu”,
– 2. ve 3. kategoriler için “Sondaja Dayalı Zemin ve Temel Etüt Raporu”
düzenlenecektir.
Zemin ve Temel Etüdü Raporu:
• Öncelikle zeminin jeolojik ve fiziki verilerini ve varsa çevresel faktörleri yansıtmalı; ayrıca bu verilerin değerlendirilmesi ile ortaya konulacak sonuçlar somut ve mesleki doğruluğa sahip önerileri içermelidir.
Geçerlilik Süresi
• Hazırlanacak rapor, düzenlenme tarihinden itibaren bir yılı aşkın bir süre geçmesine karşın temel inşaatına halen başlanmamış olması durumunda, raporun içeriğinde belirtilen koşullarda değişiklik olabileceği göz önüne alınarak raporun halen mevcut durumu yansıttığı ek raporla doğrulanmalı, aksi halde ilave çalışma yapılmalıdır.
Zemin ve Temel Etüdü Raporu Genel anlamda beş bölümden oluşmalıdır ;
• Genel Bilgiler başlığı altındaki birinci bölümde, mevcut yerel zeminin fiziksel ve mekanik özellikleri ile jeolojik koşullara ait verilere ilişkin bilgilere yer verilmeli,
• Arazi Araştırmaları Deneyler, Laboratuar Deneyleri Analizler başlığı altındaki ikinci ve üçüncü bölümlerde, tasarım için seçilen zemin parametreleri ve yapılan çalışmalar literatüre atıfta bulunularak güncel bilimsel yöntemlere göre açıklanmalı,
• Mühendislik Analizleri ve Değerlendirmeler başlığı altındaki dördüncü bölümde; temel tasarımına yönelik zemin parametreleri, sıvılaşma, oturma, şişmebüzülme, göçebilme, şey duraylılığı, temel çukurunda stabilite gibi muhtemel problemlerin mühendislik analizleri ile ortaya konulmalı ve değerlendirilmeli,
• Sonuç ve Öneriler başlığı altındaki beşinci bölümde ise, temel tasarımı ve inşaatına yön verecek öneriler ve uyarılar yer almalıdır.
A. GÖZLEMSEL ZEMİN ETÜDÜ RAPORU
• Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın “Zemin ve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslar Kategoril’ de yer alan binalar için imar planına esas jeolojikgeoteknik rapordan inceleme alanı ve çevresine ilişkin jeolojik bilgiler alınıp yapı parselinde muayene çukuru açtırılarak, mevcut şev aynalarının ve çevre yapılarının incelenmesi sonucunda “Gözlemsel Zemin Etüdü Raporu” hazırlanır.
B. SONDAJA DAYALI ZEMİN ve TEMEL ETÜDÜ RAPORU
• Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın “Zemin ve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslar” başlıklı 93/94 belgesinde Kategori 2 ve 3’e giren binalarda sondaj çalışmaları, arazi deneyleri, alınan örselenmiş ve/veya örselenmemiş zemin ve karot örneklerinin laboratuarda gerekli deneylere tabi tutulması sonucunda “Zemin ve Temel Etüdü Raporu” hazırlanır.
1. GENEL BİLGİLER
1.1. ETÜDÜN AMACI VE KAPSAMI
• Raporun hangi tür (Gözlemsel Zemin Etüdü, ya da Sondaja Dayalı Zemin ve Temel Etüdü Raporu) bir çalışma olduğu, kime ve hangi kuruluşa yapıldığı, yapının özellikleri (kat adedi, bina boyutları bodrumlu olup olmadığı vb) belirtilmelidir.
Tapusu ve imar durumu EKI’ de verilen alanda yeni yapılaşmaya yönelik zemin inceleme raporudur. Bu rapor Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 10.08.2005 gün ve 13/815 sayılı genelgesi Sakarya İl Bayındırlık Müdürlüğü zemin raporları inceleme komisyonu kriterleri ve rapor yazım formatına göre hazırlanmıştır.
1.2. İNCELEME ALANININ TANITILMASI
1.2.1. Jeomorfolojik ve Çevresel Bilgiler
• İnceleme alanının genel morfolojik özellikleri, yol, iklim, topoğrafik durum, drenaj örnekleri (yüzey, sel suları, tabii drenaj vb.) eğimler (genel eğim yönlenmeleri vb.), doğal / yüzeysel drenaj durumu, var ise bölgedeki muhtemel şey duraylılığı problemleri ile doğrudan ilişkisi olan yağış alma durumu ve topoğrafik anomaliler açıklanmalı ve 1:200 veya uygun ölçekli plankote ve vaziyet planı üzerinde gösterilmelidir.
• İnceleme alanının yeri tanımlanarak, karayolu bağlantıları, arsanın günümüze kadar ne amaçla kullanıldığı, günümüze kadar tutulan kayıtlar esas alınarak şey duraysızlığı, deprem, vb. doğal afete maruz kalıp kalmadığı ve sismik tarihçesine değinilmelidir.
• Arsa üzerinde yapılaşma var ise, hakkında bilgi verilerek arsanın en az iki farklı yönden çekilmiş genel görünüm fotoğrafları ile sorun yaratabilecek çevresel faktörlere ait fotoğraflar da yer almalıdır.
1.2.2. Projeye ait Bilgiler
• Yapılması planlanan projenin kısaca tanıtılması, yapılacak yapının ne amaçla kullanılacağı, binanın temel seviyesindeki muhtemel yükler, taşıyıcı sistemi ile geometrisine ait bilgilere yer verilmelidir.
186 m 2 yüzölçümlü parsele bitişik nizamda, ön mesafesi 5 m, arka bahçe mesafesi 3×3 m olan iki katlı bir binanın yapılması öngörülüyor.
1.2.3. İmar Plan ı Durumu
• Etüt alanının büyüklüğü, binanın yapılacağı arsanın imar bilgilerine, plan notlarına, mevcut yapılaşmaya yönelik genel bilgilere (yapı tipi, kat
yüksekliği, ayrık veya bitişik nizam olduğu, yapılaşma yoğunluğu vb.), ayrıca imar planına esas JeolojikGeoteknik Etüt Raporunda hangi alanda (uygun alan, önlemli alan, vb.) yer aldığına değinilmeli ve ilgi rapor eki haritaların ilgili parseli içeren kısmı eklenmelidir.
Zemin etüdü yapılması istenen alan 18.04.2000 tarihli Adapazarı Belediyesi İmar Planına Esas Jeolojik Geoteknik Etüd Raporunda “Önlem Alınmadan Yapılaşmaya İzin Verilmeyecek Alanlar” olarak belirlenmiş alan içerisinde yer almaktadır. Binanın bulunduğu 186 m2 alana sahip söz konusu parsel İskan sahasında kalmakta olup bitişik yapı nizamına tabidir.
1.2.4. Önceki Zemin Çalışmaları
• İnceleme alanının; diğer kurum ve kuruluşlarca daha önce yapılmış çalışmalara göre önlem gerektiren alanlar içinde kalması durumunda, yapılan araştırmalar ile ilgili kararların alındığı rapor ve belgelere atıfta bulunularak, bu raporların ilgili kısımları rapor ekinde verilmelidir.
İnceleme alanını, Adapazarı Belediyesince hazırlanan ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) tarafından 18.04.2000 tarihinde onaylanan jeolojikjeoteknik raporunda Önlemli Alan (ÖA) olarak tanımlanmıştır.
1.3. JEOLOJİ
1.3.1. Genel Jeoloji
İnceleme alanının da içinde yer aldığı bölgenin jeolojisi özet olarak açıklanmalı ve çevrede yer
alan kıvrım, kırık, fay(diriölü), heyelan kütlesi vb. yapısal özelliklere değinilmelidir.
1.3.2. İnceleme Alanı Mühendislik Jeolojisi
İnceleme alanındaki birimlerin yatay ve düşey yönlerdeki değişimi ve bunların jeolojik özellikleri ayrıntılı olarak verilmeli; arsanın jeolojik yapısı eksiksiz olarak tanımlanmalı, özellikle sondaj ve arazi çalışmalarına katılan personelin gözlemlerine yer verilmelidir.
2. ARAZİ ARAŞTIRMALARI VE DENEYLER
2.1. ARAZİ, LABORATUAR VE BÜRO ÇALIŞMA YÖNTEMLERİN KISACA TANITILMASI VE KULLANILAN EKİPMAN
Bu çalışmalarda hangi yöntemlerin kullanıldığı ve nasıl bir çalışma düzeni izlendiğine kısaca değinilmeli, çalışmaların yapıldığı tarihler belirtilmelidir. Ayrıca kullanılan yöntemler güncel olmalıdır.
2.2. ARAŞTIRMA ÇUKURU
Temel derinliğinden az olmamak koşuluyla açtırılan muayene çukurlarının konumu, derinliği ve gözlenen birimlere ait geçiş seviyeleri ayrıntılı olarak açıklanmalı, vaziyet planı ve plankote üzerinde muayene çukurlarının yerleri gösterilmeli, muayene çukurlarına ait çizim ve fotoğraflar ekte verilmelidir.
2.3. SONDAJ KUYULARI
• İnceleme alanındaki birimlerin yanal ve düşey yönlerdeki değişimlerini belirleyebilecek yeterli sayıda sığ ve derin sondajlar yapılmalı, sondaj çalışmaları TSE standartlarına uygun olarak gerçekleştirilmeli ve sondaj yerlerinin seçimi titizlikle yapılmalıdır. 1. ve 2. Derece Deprem Bölgelerinde, sıvılaşma açısından sondajların derinliği 20 m’ den az olmamalıdır. Hedeflenen sondaj derinliğinden önce kaya birimine rastlanması durumunda ise, kaya içerisinde 3 metre ilerlendikten sonra sondaj bitirilmelidir. Ayrıca topoğrafya nedeniyle eğimli arazilerde veya yapıda bodrum düşünülmesi durumunda temel tasarımına esas olacak olan örnekleme işlemine ve arazi deneylerine muhtemel temel derinliğinin altından itibaren başlanılmalıdır. Kazıklı temel gereken hallerde, muhtemel kazık boyu ve kazık ucunun sağlam zemine giriş derinlikleri dikkate alınarak buna uygun sondaj derinliği belirlenmelidir. Sondajlar sonucunda çizilen kesitlerde sondaj noktaları belirtilmeli, jeolojik veriler kesitte farklı renklerde verilmelidir.
2.4. YERALTI VE YERÜSTÜ SULARI
• İnceleme alanında yer altı suyunun gözlendiği en düşük ve en yüksek seviyeler, ölçüm noktaları esas alınarak en az 7 günlük değerler tablo halinde verilmelidir. Yeraltı suyu seviyesi, PVC boru ile teçhiz edilmiş olan sondaj kuyularından, sondaj sıvısı kullanılması durumunda
kuyunun boşaltılması ve ortamı temsil edebilecek seviyenin oluşabilmesi için uygun bir süre beklenilmesi sonrasında yapılacak ölçümlerle belirlenmelidir. Çalışma alanında yeraltı suyuna rastlanması ve su tablasının temel seviyesine yakın olması durumunda, yer altı suyunun betona ve diğer imalatlara yapabileceği olumsuz etkilerin belirlenmesi için laboratuar deneyleri (sülfat içeriği, pH vb.) yapılmalı ve sonuçları verilmelidir. Ayrıca inceleme sahasındaki drenaj özellikleri ile don derinliği konusunda açıklama getirilmelidir.
• Adapazarı ve çevresinde yeraltı suyu yıllık ve mevsimsel değişiklikler gösterir. Bunun nedeni YASS’nin artık taşkın yapmayan Sakarya Nehri ve Çark Suyunun etkisinde olması ve zeminde beklenmedik eksenlerde eski nehir yataklarının kumlu kalıntılarının bulunmasıdır (Bol ve diğ., 2005). Bu nedenle zemin koşullarının değiştiği her parselde YASS’ nin de değişken olduğu ve bu bakış açısından değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
• Bu parselde jeolojik koşullara bağlı olarak yeraltı su seviyesine 2007 Şubat ayında 2.80 m’ de rastlanmıştır (ÇizelgeI). Alanın topoğrafyası nedeniyle yüzey sularının bina ve temellerine olumsuz etki yapması olası değildir.
2.5 ARAZİ DENEYLERİ
• Sondajlarda yapılacak Standart Penetrasyon (SPT), Konik Penetrasyon (CPT), Kanatlı Kesici Deneyi, Presiyometre Deneyi, Plaka Yükleme Deneyi vb. deneyler ile Jeofizik Çalışmalar, ilgili standarda uygun olarak, yapı ve zemin şartlarına uygun seçilen deneyler
görevlendirilecek kontrol mühendisinin denetiminde yapılacaktır. Yapılan tüm deneylere ait veriler tablolar halinde raporda yer alacak, deneyler sırasında belirlenen aşırı farklı değerler gösteren parametrelerdeki sapmalar nedenleri belirtilerek açıklanacaktır. Deneylerde yapılan her hata açıklanmalıdır. Yöntemlerden en az biri olmak üzere (jeofizik yöntemler en az başka bir yöntemle birlikte kullanılabilir), inşa edilecek yapının özelliği doğrultusunda uygun görülen sayıda deney yapılmalı ve her bir yöntemden bulunan parametreler kontrol edilmelidir.
2.5.1. Standart Penetrasyon Deneyi (SPT)
•Bu deneyin TS5744’ e göre yapılması gerekmekte olup, deney sonuçlarının (darbe sayılarının) gerekli bütün düzeltme faktörlerine tabi tutularak düzeltilmesi gerekmektedir.
2.5.2. Konik Penetrasyon Deneyi (CPT)
• Gerekmesi durumunda, taş ve bloklu olmayan ve özellikle yumuşak gevşek zeminlerde statik baskı ile yapılan, zemin profilini gerçek şekilde belirleyebilen ve dayanım , sıkışabilirlik parametrelerinin tayini ve sıvılaşma kontrolü için yararlı olan bu penetrasyon deneyi tercih edilmelidir.
2.5.3. Presiyometre Deneyi
•Zemin,yumuşak kaya ve kaya birimlerinde gerilmedeformasyon ilişkisinden faydalanılarak, zeminin dayanım parametrelerinin tayini ve temel altında oluşacak oturmaların hesaplanması amacıyla yapılacak bu deneyin hangi yönteme göre yapıldığı, kullanılan cihazların tipi ve kalibrasyonuna ait bilgiler ile zemin parametrelerinin bulunmasında kullanılan formüllerin hangi kaynaklardan alındığı belirtilerek verilmeli, deney sonuçları ek çizelge ve grafik halinde raporda yer almalıdır.
2.5.4. Kanatlı Kesici Deneyi
•Yumuşak kil bantları veya tabakaların kayma direncini saptaması amacı için yapılan bu deney için TS5744’ e uyulması gerekmektedir.
2.5.5. Plaka Yükleme Deneyi
•Zeminin nihai taşıma gücüne, deformasyon modülüne ve yatak katsayısının hesaplanmasına yönelik veriler elde etmek amacıyla TS5744’ e uygun olarak yapılmalıdır.
2.5.6. Jeofizik Çalışmalar
•Jeofizik yöntemlerin sondaj çalışmalarına yardımcı bir unsur oluşturacağı ilkesi esas alınarak sondaj sayısını azaltarak arada geçilen zemin tabakalarının belirlenmesi, özellikleri ve sınırlarının anlaşılması için kullanılabilir. Çalışmaların amacı, yöntemi, kullanılan araçların adı, özellikleri, alınan ölçüm sonuçları, tüm tablo ve grafikler yorumlarıyla birlikte verilmelidir. Jeofizik çalışmalar ayrıca sondaj loglarıyla birlikte yorumlanmalı, ölçüm yerlerinin koordinatları tablo halinde verilmelidir.
2.5.6.1. Sismik Kırılma
• Sığ derinlikler için yapılacak araştırmalarda aşağıda belirtilen amaçlar için kullanılmalıdır:
– a. Yeraltı yapısının (tabaka sayısı, kalınlıkları, boyuna Vp, enine Vs dalga hızları) belirlenmesi,
– b. Yerin elastik parametrelerinin belirlenmesi (yoğunluk, poisson oranı, elastisite modülü, kayma (shear) modülü, zemin hakim titreşim periyodu),
– c. Elde edilen parametrelere göre zemin sınıfının belirlenmesi,
– d. Gömülü fay izlerinin araştırılması,
– e. Varsa zemin içerisindeki boşlukların ve süreksizliklerin bulunması vb.
Bu yöntem , patlatıcı madde kullanma ve ağır bir cismi yüksekten yeryüzüne düşürme sırasında , darbe etkisiyle oluşan titreşimlerin(sismik dalgaların) belirli uzaklıklara ne kadar zanda ulaştığı esasına dayanır.
2.5.6.2. Sismik Yansıma
• Daha derin zemin araştırmaları için Sismik Kırılma bölümünde belirtilen amaçlar için kullanılmalıdır. Kaynaktan çıkıp derinlerdeki katmanlı ortam sınırlarından yansıyıp dönen dalgaların geliş gidiş zamanları kaydedilir.
2.5.6.3. Elektrik Öz direnç
a) Nemlenme derinliği veya suya doygun seviyenin belirlenmesi,
b) Tabaka sayısı ve derinliklerinin belirlenmesi,
c) Sağlam zemin ve temel kaya derinliğinin belirlenmesi,
d) Yerin direnç özelliğine göre yeraltı jeofizik yapısının belirlenmesi vb. amaçlarıyla yapılmalıdır.
2.5.6.4. Mikrotremör Çalışmaları
Depremler ve sismik patlamalar dışında, doğal ve doğal olmayan nedenlerle oluşan, periyotları birkaç dakikayı aşmayan, yeryüzünün titreşim hareketlerine genel olarak mikroseism (çok küçük yer sarsıntıları) denir. Mikrotremör (titreşimcik) ifadesi 0.05 ile 2 sn. aralıklı periyotlar için kullanılır.
• Zemin hakim titreşim periyotlarının belirlenmesi, (T A , T B )
• Zeminin büyütme katsayısının belirlenmesi,
3. LABORATUVAR DENEYLERI VE ANALİZLER
•Sondaj çalışmaları sırasında alınan örselenmiş ve örselenmemiş zemin ve kaya örnekleri en kısa sürede laboratuara sondajları yapan firma tarafından tutanak karşılığı teslim edilerek, düzenlenen Örnek Teslim Tutanağı, yapılan zemin ve kaya mekaniği deneyleri ve elde edilen sonuçlar, onaylı orijinal deney föyleri kullanılarak ekler arasında yer almalıdır. Laboratuar deneylerinden elde edilen her türlü veri metin içinde gerekli bölümlerde tablo halinde verilmelidir.
3.1. ZEMİN LERİN INDEKS / FİZİKSEL OZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ
a) Boşluk Oranı veya Porozite
b) Su İçeriği ve Doygunluk Derecesi
c) Tabii Birim Hacim Ağırlık
d) Kuru Birim Hacim Ağırlık
e) Elek ve Hidrometre/Pipet Analizleri
f) Kıvam Limitleri (Atterberg Limitleri)
g) Yer altı suyunun Kimyasal Analizi
3.2. ZEMİNLERİN MEKANİK OZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ
a) Serbest Basınç Dayanımı
b) Üç Eksenli Basınç Dayanımı
c) Kesme Dayanımı
d) Konsolidasyon
3.3. KAYALARIN MEKANİK OZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ
a) Kaya Kalitesinin Belirlenmesi
b) Tek Eksenli Basma Dayanımı
c) Nokta Yük Dayanım İndeksi
4. MÜHENDİSL İK ANAL İZLERİ VE DEĞERLENDİRME
• Arazi ve laboratuar çalışmaları özeti, eksik veriler ile hatalı veya geçersiz veriler varsa bunların ayrıntısı, mühendisin kendi görüş ve yorumları verilmelidir.
• Beklenmeyen deney sonuçları dikkatle incelenmeli, bunların hatalı veya doğru ve gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığı irdelenmelidir.
• Gerekirse yapılacak ek arazi ve laboratuar çalışmalarının tarifi ve bu yönde öneriler sunulmalıdır. ÇizelgeII incelendiğinde yüzeyde yaklaşık 4.50 m kadar derinlik boyunca killer kesilmiş , bunun altında ise siltli kumlara girilmiş tir. Siltli kumlar 8.00 m
derinli ğ e kadar devam etmekte bunların alt ında ise 14.00 metre derinliğe kadar kil ve silt tabakaları ardalanmıştır. 14 metreden kuyu sonu olan 20 metreye kadar yağlı killere girilmiştir.
4.1. BİNA — ZEMİN İLİŞKİSİNİN İRDELENMESİ
•Bu bölümde mevcut zemin parametreleri ve yapılması planlanan binalardan gelecek yükler göz önünde bulundurularak, bina temellerinin inşa edilmesinin uygun olabileceği zemin birimi/birimleri için ayrıntılı bir çalışma yapılmalıdır. Uygun görülen her derinliğe karşılık (öngörülen temel tipleri için) bir taşıma gücü ve muhtemel oturma miktarı hesaplanmalı, temel projesinin hesap ve tasarımına imkan verecek parametreler belirtilmelidir. Temel türü, boyutları ve derinliği biliniyorsa ilgili hesaplamalar bu değerlere göre yapılmalıdır.
4.2.ZEMİN VE KAYA TÜRLERİNİN DEĞERLENDLİRİLMESİ
4.2.1. Ayrışmış Zemin Türlerinin Sınıflandırılması
• İnceleme alanı içinde yer alan zemin birimleri, TS1500’ e göre sınıflandırılarak, aşağıda verilen özellikleri ile tanımlanmalıdır.
– a. Renk
– b. Zemin birimlerinin tanımı, yapısı litolojik özellikleri. (ayrık daneli zeminlerde sıkılık,kohezyonlu zeminlerde ise sertlik)
4.2.2. Kaya Türlerinin Sınıflandırılması
• İnceleme alanı içinde temel derinliğinde kaya birimlerinin gözlenmesi halinde birimi tanımlamaya yetecek sayıda gözlem noktasında tabaka doğrultulusu, eğimi ile eklemeklem takımı ölçümleri alınmalı, mevcut litolojilerin toprak örtüsü altında bulunduğu yerler ve yaklaşık kalınlıkları, kaya birimlerin ayrışma derecesi ve sık kırıklı kısımlarının ayrılması, ayrışmış kısmının cins ve kalınlığı ile örtü kalınlığının tespiti için sondaj veya çukur açtırılması ve süreksizlik duruşları ile doğal yamaç ilişkisi, altyapı ve temel kazı süreksizliklerinin ilişkilerinin açıklanması gerekmektedir. Parselde akarsu kökenli çökel tabakalar bulunmaktadır. Bunlar Adapazarının tipik zeminleri olma yanında 4.508.00 m derinde eski bir akarsu yatağının varlığını göstermektedir.
Kayaçlar aşağıdaki özellikleri saptanarak tanımlanmalıdırlar
a) Renk,
b) Doku ve yapı,
c) Süreksizliklerin özellikleri,
d) Tabaka eğimi ve doğrultusu,
e) Ayrışmanın derecesi,
f) İkincil litolojik özellikler,
g) Kayacın Adı,
h) Kayacın dayanımı,
i) Kayacın geçirimliliği,
j) Tabaka ve kırıkçatlaklar arasındaki dolguların cinsi ve (killi birimler veya karbonat) yeraltı ve yerüstü sularına maruz kalması durumundaki duraylılıkları,
k) Kaya Kalitesi
4.2.3. Zemin Profilinin Yorumlanması
• İnceleme sahasını oluşturan zemin profili, litolojik özellikleri ve dayanım parametreleri göz önünde bulundurularak temellerin yer alacağı uygun seviyenin belirlenmesi için öneriler getirilmelidir. Bu parselde Adapazar ı nda her yerde rastlanan akarsu k ö kenli zeminler kesilmi ş tir. 0.004.50 metreler aras ında kesilen killerin ortalama SPTN değ eri 10 dan k üçü k oldu ğ u ve d ü ş ü k kayma direnci g ö stermesi nedeni ile Tablo 12.1 uyar ı nca D3 Gurubuna (EK V) ve anakayaya girilmemesinden dolay ı Z4 Yerel Zemin Sın ıf ı na (EK VI) girmektedir.
4.2.4. Sıvılaşma ve Yanal Yayılma Analizi ve Değerlendirmesi
• Çalışma alanında bulunan sıvılaşma riski içeren seviyeler için sıvılaşma potansiyelinin bulunup bulunmadığı uygun analiz yöntemleri ile incelenmeli, analiz sonuçları ve tüm hesaplamalar tablolar halinde verilmelidir. İri daneli zeminlerde SPT(N) değerlerine göre yapılacak hesaplamalarda gerekli düzeltmeler yapılmalı (enerji, yeraltı suyu, örtü yükü, ekipman, vb.), sıvılaşma hesaplamasında kullanılan maksimum ivme değerinin tekrarlama periyodu belirtilerek yorumlanmalı ve gerekiyorsa alınması gereken veya alınabilecek önlemler ve öneriler verilmelidir.
4.2.5. Oturma Şişme Potansiyelinin Değerlendirmesi
• Çalışma alanında içinde üstteki mühendislik yapısına zarar verebilecek oranda toplam ve farklı oturmalar, şişme
özelliği gösterebilecek killi malzemelerin deney sonuçlarına göre yorumu yapılmalı,
gerekiyorsa önlem için uygun yöntemler ve öneriler verilmelidir. Bina temel zeminlerinde şişme potansiline sahip kil minerali bulunmamaktadır. 1.19 cm olarak hesaplanan oturma miktarı yapının tolere edebileceği bir değerde olacaktır.
4.2.6. Karstik Boşlukların Değerlendirilmesi
• Çalışma alanı içinde eriyebilen kayalardaki veya insan girişimleri sonucu oluşan boşluklar varsa, bunların büyüklükleri, neden olacakları tehlikeler yorumlanmalı, gerekiyorsa alınabilecek önlemler belirtilmelidir.
4.2.7 Temel Zemini Olarak Seçilebilecek Birimlerin Değerlendirilmesi
• Çalışma alanında bulunan birimler temel zemini olma özellikleri açısından yorumlanmalı, gerekiyorsa alınabilecek önlemler belirtilmelidir.
4.2.8. Şey Duraylılığı Analizleri
• Uzun ve kısa doneme ilişkin şey duraylılık analizleri yapılmalıdır Uzun döneme ait analizler yapılırken olası dinamik etkiler (deprem vb.) dikkate alınmalıdır.
4.2.9. Kazı Güvenliği ve Gerekli Önlemlerin Alternatifli Olarak Değerlendirilmesi
• Özellikle bodrum katlı yapıların temel kazısı sırasında oluşacak şevlerde alınması gerekebilecek önlemler (geçici veya kalıcı destek sistemleri), mevcut yapıların kazıya etkisi, yeraltı suyunun varlığı ve bunun tahkimat üzerindeki etkileri ile olabilecek sürşarj (örtü) yükleri de dikkate alınarak, alternatifli olarak belirlenmelidir.
4.2.10. Doğal Afet Risklerinin Değerlendirilmesi
• Bu bölümde, raporun önceki bölümlerinde verilen tüm arazi ve laboratuar çalışmaları, analiz, literatür tarama vb. çalışmalar ışığında çalışma alanının doğal afet riskleri açısından değerlendirmesi yapılmalı, uygun, sakıncalı, önlem gerektiren, yasak alanlar ve bu husustaki görüşler belirtilmelidir. Buna göre; inceleme alanının depremselliği, kaçıncı derece deprem bölgesinde yer aldığı, çevredeki muhtemel şey duraysızlık problemi taşımakta olan sahaların durumu ve diğer doğal afet riski durumları bilimsel analizleri yapılarak ayrıntılı bir biçimde değerlendirilmeli, yapılan hesaplamalar açıklamalı olarak raporda yer almalıdır.
•İ n celeme alan ın da heyelan, sel, genel arazi göçmesi, çığ , kaya d ü ş mesi gibi doğ al afetlerden doğan risk yoktur.
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
• Sonuç ve Öneriler Bölümünde raporda yapılan değerlendirmelerin, aşağıdaki hususları içerecek şekilde özeti sunulmalıdır:
– a. İnceleme alanındaki yerel zemin koşullarının tanımı
– b. Önerilen tasarım parametreleri, temel derinliği seçimi (yüzeysel yada derin temeller için), en az temel derinliği, temel tipinin muhtemel oturmalara göre tespiti, derin temellerde kazık tipi, kesiti ve boyunun irdelenmesi ve seçimi ile temel projesinin hesap ve tasarımına imkan verecek öneri ve sayısal değerler
– c. Temel kazıları ve sonrası imalatlar esnasında ortaya çıkabilecek sorunlar ve ekonomik/güvenilir çözüm önerileri,
– d. Zemin iyileştirmesi gerekiyorsa, önerilen yöntem(ler) ile ilgili açıklamalar,
– e. Yüzey ve çevre drenajı ile temel seviyesinde yüzey ve yeraltı suyu etkilerine karşı alınması gereken tedbirler,
– f. Gerekli hallerde zemin büyütmesi ve sıvılaşma riski ile ilgili açıklamalar, değerlendirmeler ve öneriler.
• Adapazar ı Merkez Belediyesi Karaosman Mahallesi XXXX Pafta, AAA Ada ve PP Parselde bulunan arazide ger ç ekle ş tirilmesi ö ng ö r ü len yeni yap ıl aş ma i ç in yap ıl an zemin incelemesinde :
• İ nceleme alan ı nda heyelan, sel, genel arazi g öç mesi, ç ığ , kaya d ü ş mesi gibi do ğ al afetlerden do ğ an risk yoktur.
• Bina parseli Sakarya İl i, Adapazar ı Merkez belediyesi 18/04/2000 tarihinde A. İ. G.M.’ nce onaylanan revize imar plan ı na esas jeolojik geoteknik raporunda s ı v ı laş ma ve genel zemin ö zellikler i aç ı s ı ndan “ ö nlem al ı nmadan yap ıl aş maya izin verilmeyecek ” alanda kalmaktad ı r.
• Arazi ve laboratuvar bulgular ı n ı n birlikte de ğ erlendirilmesinden mevcut arazi ko ş ullar ı nda yap ı alt ı nda temel zemini ö zellikler inin Deprem Y ö netmeli ğ i uyar ı nca aş ağ ı da g ö ster ilen de ğ erlerle karakter ize edilmesi uygun olacakt ı r.
• Deprem b ö lgesi :1
• Bina ö nem katsay ı s ı : I = 1.0 (Y ö netmelik Tablo 6.3)
• Yer alt ı su seviyesi ( Ş ubat 2007):2.80 m
• Zemin s ın ıf ı: D3 / Z4 (Y ö netmelik Tablo 12.1)
• Zemin karakter istik periyodu:TA= 0.20 TB=0.90s ( Tablo 6.4)
• Etkin yer ivmesi katsay ı s ı: A0 = 0.40
• Temel G ü venli ger ilmesi ( ö ner ilen): s em =81 kPa
• Minimum temel der inli ğ i:Df = 1.00 m
• Parsel zemininin ü st 8.00 metresinde bulunan s ı v ıl aş maz ö zellikteki killer nedeni ile s ı v ı laş man ı n m ü mk ü n ve olas ı olmad ığı tespit edilmi ş tir.
• Parselin betonla ç evrili olmas ı ndan ve yeterli alan bulunamad ığı ndan dolay ı jeof izik ö lçü mler ger ç ekle ş tirilmemi ş tir.
• Toplam 50 sayfal ı k bu rapor tek n ü sha olarak haz ı rlanm ış t ı r.
Kaynaklar
Bol, E. (2003); Adapazr ı zeminlerinin geoteknik ö zellikleri Doktora Tezi, Sakarya Ü niversitesi, Adapazar ı.
Bol, E., Ö nalp , A., Arel E., (2005), “ 1999 Depremi Ard ı ndan Adapazar ı’ nda Yeralt ı Suyu Seviyesi Değ işi mleri ” ,
Deprem Sempozyumu Kacaeli 2005, sayfa: 11801190,Kocaeli.
Akartuna, M., (1968); Armutlu Yar ı madası ‘ n ı n Jeoloji si, İ st.Ü ni v. Fen Fak. Monografileri ( Tabii İl imlerK ı sm ı ), Say ı20, İs tanbul.
Baykal, F., (1943); Adapazarı Kandıra Bölgesinde Jeolojik Et ü dler . İ st. Ü n. Fen. Fak. Mec. , Seri B, Cilt VIII, Say ı4, İs tanbul, s. 262.
Bilgin, T., (1984); Adapazar ı Ovası ve Sapanca Olu ğ unun Al ü vyal Morfolojisi ve KuvaternerdekiJeomorfoloj ik
Tekam ü lü , İ st. Ü ni v. Edebiyat Fak ü ltesi Yay ı nlar ı, No: 2572, İ stanbul.
Do ğ an, O., (1968); Sakarya ili ve Çe vresi Jeofizik Rezistivite Et ü d Raporu, DS İ Yer alt ı Dairesi Ba şk anl ığı, Ar ş i v No: 50, MR/JR, Ankara.
Ishihara, K., (1985); “ Stability of Natural Deposits During Earthquakes” , Proc. of the 11th Int. Conf. on Soil Mech.and Foundation Eng., San
Franci sco, Vol. 1, pp. 321 376.
Keleş, N., (1974); Adapazar ı Zirai Araş t ı rma Enstit ü sü Sahas ı Jeofizik Rezisti vite Et ü d Raporu ., D:S: İ: , Gen.M ü d ., 1. B ö lge, Bursa, 1974.
Önalp , A., (1983), İ n şa at M ü hendi slerine Geoteknik Bilgisi , Cilt : 2, Karadeniz Ü niversitesi, Yay ın No: 3, Trabzon.
Önalp , A., Bol , E., (1998), “ Adapazar ı Kent Merkezi Jeoloji ve Jeomorfoloji si 1”, ( Rapor ), Verildi ğ i Kurum:Adapazar ı Belediyesi , Adapazar ı.
Önalp,A . (2006); Geoteknik Bilgisi : Bina Temelleri Seed,H.B.ve di ğ erleri (1985); Influence of SPT procedures in soil liquefaction resist ance evaluation Journaleot.Eng.ASCE 111:12:1425
Taiping ve diğerleri (1984); Liquefaction ri sk evaluation during earthquakes Proc. Int.Conf.on Case Histories , St.Loui s 1: :445
Wijkerslooth , P. de, (1941); Einiges Ü ber den Magmati smus des Jungern Paleozoikums im Raume West Zentral
Anatoliens, M.T.A., Mec. 4/25, Ankara.
Kaynak Site : BİNA ve BİNA TÜRÜ YAPILAR İÇİN ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ RAPORU GENEL FORMATI
