Ülkemiz, fay hatları üzerinde bulunan ve yüzölçümünün yaklaşık %95’inin deprem riski altında olduğu bir coğrafya üzerine kuruludur. Bundandır ki her an deprem riskinin olduğunun farkında olarak depremle yaşamayı öğrenmeli ve depreme karşı gerekli tedbirleri hem birey olarak hem de devlet olarak almalıyız. Unutmamalıyız ki insanları öldüren deprem değil, yapılardır. Bu yüzdendir ki deprem, alacağımız tedbirlerden daha güçlü değildir.
Peki vatandaş olarak bizler bina satın alırken nelere dikkat etmeliyiz? Oturduğumuz veya satın alacağımız binanın depreme karşı dayanıklılığı hakkında fikir sahibi olmamız mümkün müdür? Bu konuda yapılan bazı araştırmalarda, deprem bölgesinde bulunan binaların incelenmesinin ardından ön plana çıkan hususlar şunlardır:
1) Binanızın Yaşı
Teknolojinin gelişmesi inşaat sektöründeki hesaplama yöntemlerinin de daha güvenilir olmasını sağlamış, bunun sonucunda da deprem yönetmeliklerinde birtakım değişimler olmuştur ve daha sağlam binaların yapılmasına olanak sağlanmıştır. Bu yüzdendir ki 2000 yılı öncesinde yapılmış olan binaların risk taşıma ihtimali daha yüksektir.
2) Beton Sınıfı
Acaba kaçımız oturduğumuz binadaki beton sınıfından haberdarız? Çoğumuz satın almak için gittiğimiz binalardaki musluk markasına kadar incelerken, beton sınıfını araştıran çok nadirdir. Binalarımızda kullanılan betonun dayanımının dikkate alındığı değerlendirmelerde, kullanılan beton sınıfının en az C30 sınıfında olması gerektiği değerlendirilmektedir.
3) Kullanılan Demir
Binanın sağlamlığını beton sınıfı ve zeminle birlikte etkileyen en önemli faktörlerden birisi de kullanılan demir çeşididir. Normal demir yerine nervürlü demir kullanılmasıyla aderans arttırılmaktadır. Bu sayede aderansın arttırılmasıyla demirin betona tutunması iyileştirilmektedir.
Yapılan bir araştırmaya göre deprem anında nervürlü demir kullanılan kolonun düz demir kullanılan bir kolona göre parçalanmasının 2 kat daha zor olduğu gözlemlenmiştir.
4) Bodrum Kat – Dükkan – Otopark
Evet yanlış okumadınız. Binanızın altında bodrum kat, dükkan veya otopark olup olmaması da binanızın sağlamlığını etkileyen faktörler arasındadır. Binanızda bodrum kat varsa şanslısınız demektir. Bodrum katlar deprem anında ki salınımı azalttıklarından dolayı binanızın depreme karşı dirençli olmasında bir avantajdır. Aynı şekilde binanızın altında dükkan veya otopark varsa da risk altında olabilirsiniz.
Peki bodrum kat avantaj sağlarken dükkan veya otopark bulunmasının niye dezavantaj olduğunu sorguladığınızı hisseder gibiyim. Bunun en önemli nedeni biz mühendislerin yumuşak kat diye tabir ettiği bir nedendir. Yumuşak kat, ayırıcı duvarı olmayan sadece kiriş ve kolondan oluşan kat demektir. Binaların altı otopark veya dükkan olarak kullanıldıkları zamanda genelde yer açmak amacıyla ayırıcı duvar kullanılmamaktadır bu da deprem anında bina için riskli bir durum oluşturmaktadır.
5- Zemin
Binanız ne kadar sağlam olursa olsun eğer sağlam zemin üzerine oturtulmamış veya zayıf zemine oturtulurken gereken güçlendirmeler yapılmamızsa risk altındasınız demektir.
Eğer binanız kayalık bir zemindeyse şanslısınızdır. Çünkü deprem anında kayalık zeminler deprem dalgalarını binaya, olduğu gibi iletirler. İletilen bu dalgaların frekansıyla binanın frekansının aynı olma durumu çok düşüktür.
6- Diğerleri
- Binaya bitişik başka bir bina bulunması.
- Binada deniz kumu kullanılması.
- Binanın taşıyıcı sistemlerinde (kolon, kiriş vb.) çatlak, kırık gözükmesi.
- Binanın onaylı statik projesinin olmaması ve imar affından yararlanmış olması.
- Binanın bodrum katında paslanma ve rutubet gözükmesi.
- Binada kısa kolon etkisinin gözükmesi.
- Binada çıkmaların bulunması (risk oluşturabilme ihtimali yüksektir.)
Yazar Yorumu
Biz mühendisler ve mühendis adayları olarak elimizde somut veriler olmadan konuşmayı pek sevmeyiz. Bu yüzdendir ki biz burada ne yazarsak yazalım kesin doğru veya yanlış olarak nitelendirmemeli ve bir uzmana danışmalısınız. Burada yazdıklarımız sadece sizlere ön bilgi olması ve bilinçli alıcı olmanız niteliğinde tavsiyelerdir.
