Hanehalkı bütçe araştırmasının 2014 yılında elde edilen sonuçlarına göre Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı %24,8 oranıyla konut ve kira harcamaları alırken, harcamaların %19,7’si gıda ve alkolsüz içeceklerden oluştu. Hanehalkları toplam harcamalarının %2,1’ini sağlık harcamalarına, %2,4’ünü ise eğitim hizmetleri harcamalarına ayırdı.
Hanehalkı başına aylık ortalama tüketim harcaması 2013 yılında 2 bin 572 TL iken 2014 yılında 2 bin 848 TL olarak tahmin edildi.
Harcama türlerinin payı 2013 yılına göre önemli ölçüde değişmedi. Araştırmanın 2013 ve 2014 yılı sonuçları karşılaştırıldığında 2013 yılında %19,9 olan gıda ve alkolsüz içecekler payının 2014’de %19,7 olduğu, giyim ve ayakkabı harcamaları payının %5,3 iken %5,1 konut ve kira harcamaları payının %25 iken %24,8, haberleşme harcamaları payının %4 iken %3,7, kültür ve eğlence harcamaları payının ise %3,1 iken %3 olduğu görüldü.
Alkollü içecek, sigara ve tütün harcamalarının %4,2 olan payı, sağlık harcamalarının %2,1 olan payı, eğitim hizmetlerinin %2,4 olan payı ile çeşitli mal ve hizmet harcamalarının %4,3 olan payı 2014 yılında değişmedi. Diğer yandan 2013 yılında %6,6 olan mobilya ve ev eşyası harcamaları payı 2014’te %6,8 %17,4 olan ulaştırma harcamaları payı %17,8 ve %5,9 olan lokanta ve otel harcamaları payı ise %6 oldu.
Düşük gelirli haneler, yüksek gelirlilere göre gıdaya iki kat daha fazla pay ayırdı. Gelire göre sıralı %20’lik gruplar itibariyle tüketim harcamalarının 2014 yılındaki dağılımına bakıldığında birinci %20’lik grupta (en düşük gelir grubu) yer alan hanehalklarının gıda ve alkolsüz içeçecekler harcamasına ayırdığı pay %28,8 iken, beşinci %20’lik gruptaki (en yüksek gelir grubu) hanehalklarının ayırdığı payın %15,1 olduğu görüldü. Eğitim hizmetleri harcamalarının oranı ise birinci % 20’lik grup için %0,6 seviyesindeyken beşinci %20’lik grup için %4,2 oldu.
Toplam gıda ve alkolsüz içecekler harcamasının %12,4’ü gelire göre sıralı birinci % 20’lik grupta yer alan hanehalkları, %28,4’ü ise beşinci %20’lik grupta yer alan hanehalkları tarafından yapıldı. Konut ve kiraya yapılan harcamaların %11,2’si birinci %20’lik grupta yer alan hanehalklarına ait iken %32,5’i beşinci %20’lik gruptaki hanelerde oluştu.
Toplam eğitim hizmetleri harcamalarında ise birinci %20’lik grubun payı %2,2 iken beşinci %20’lik grubun payı %64,7 oldu. Ulaştırma için yapılan harcamaların sadece %4,2’si birinci %20’lik grupta yer alan hanehalklarına ait iken %45,7’si beşinci %20’lik grup tarafından yapıldı.
Temel gelir kaynağına göre harcama kalıplarının da değiştiği görüldü. Temel gelir kaynağı maaş, ücret, yevmiye geliri olan hanehalkları gıda ve alkolsüz içecekler harcamasına %18,3 oranında pay ayırırken, emeklilik geliri olan hanehalklarının ayırdığı pay %24,2 oldu. Konut ve kira harcamalarına ayrılan payın en yüksek olduğu grup %34,2 ile temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer geliri (dul, yetim, yaşlılık maaşı, yardım vb.) olan hanehalkları iken %21,8 ile en düşük pay ayıranların temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalkları olduğu görüldü.
Temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalklarının toplam harcamasının %20,1’i ulaştırma harcaması iken temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer gelirleri olan hanehalklarının toplam harcamasının %9,5’ini ulaştırma harcamaları oluşturdu.
Hanehalkı bütçe araştırmasının 2014 yılında elde edilen sonuçlarına göre Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı %24,8 oranıyla konut ve kira harcamaları alırken, harcamaların %19,7’si gıda ve alkolsüz içeceklerden oluştu. Hanehalkları toplam harcamalarının %2,1’ini sağlık harcamalarına, %2,4’ünü ise eğitim hizmetleri harcamalarına ayırdı.
Hanehalkı başına aylık ortalama tüketim harcaması 2013 yılında 2 bin 572 TL iken 2014 yılında 2 bin 848 TL olarak tahmin edildi.
Harcama türlerinin payı 2013 yılına göre önemli ölçüde değişmedi. Araştırmanın 2013 ve 2014 yılı sonuçları karşılaştırıldığında 2013 yılında %19,9 olan gıda ve alkolsüz içecekler payının 2014’de %19,7 olduğu, giyim ve ayakkabı harcamaları payının %5,3 iken %5,1 konut ve kira harcamaları payının %25 iken %24,8, haberleşme harcamaları payının %4 iken %3,7, kültür ve eğlence harcamaları payının ise %3,1 iken %3 olduğu görüldü.
Alkollü içecek, sigara ve tütün harcamalarının %4,2 olan payı, sağlık harcamalarının %2,1 olan payı, eğitim hizmetlerinin %2,4 olan payı ile çeşitli mal ve hizmet harcamalarının %4,3 olan payı 2014 yılında değişmedi. Diğer yandan 2013 yılında %6,6 olan mobilya ve ev eşyası harcamaları payı 2014’te %6,8 %17,4 olan ulaştırma harcamaları payı %17,8 ve %5,9 olan lokanta ve otel harcamaları payı ise %6 oldu.
Düşük gelirli haneler, yüksek gelirlilere göre gıdaya iki kat daha fazla pay ayırdı. Gelire göre sıralı %20’lik gruplar itibariyle tüketim harcamalarının 2014 yılındaki dağılımına bakıldığında birinci %20’lik grupta (en düşük gelir grubu) yer alan hanehalklarının gıda ve alkolsüz içeçecekler harcamasına ayırdığı pay %28,8 iken, beşinci %20’lik gruptaki (en yüksek gelir grubu) hanehalklarının ayırdığı payın %15,1 olduğu görüldü. Eğitim hizmetleri harcamalarının oranı ise birinci % 20’lik grup için %0,6 seviyesindeyken beşinci %20’lik grup için %4,2 oldu.
Toplam gıda ve alkolsüz içecekler harcamasının %12,4’ü gelire göre sıralı birinci % 20’lik grupta yer alan hanehalkları, %28,4’ü ise beşinci %20’lik grupta yer alan hanehalkları tarafından yapıldı. Konut ve kiraya yapılan harcamaların %11,2’si birinci %20’lik grupta yer alan hanehalklarına ait iken %32,5’i beşinci %20’lik gruptaki hanelerde oluştu.
Toplam eğitim hizmetleri harcamalarında ise birinci %20’lik grubun payı %2,2 iken beşinci %20’lik grubun payı %64,7 oldu. Ulaştırma için yapılan harcamaların sadece %4,2’si birinci %20’lik grupta yer alan hanehalklarına ait iken %45,7’si beşinci %20’lik grup tarafından yapıldı.
Temel gelir kaynağına göre harcama kalıplarının da değiştiği görüldü. Temel gelir kaynağı maaş, ücret, yevmiye geliri olan hanehalkları gıda ve alkolsüz içecekler harcamasına %18,3 oranında pay ayırırken, emeklilik geliri olan hanehalklarının ayırdığı pay %24,2 oldu. Konut ve kira harcamalarına ayrılan payın en yüksek olduğu grup %34,2 ile temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer geliri (dul, yetim, yaşlılık maaşı, yardım vb.) olan hanehalkları iken %21,8 ile en düşük pay ayıranların temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalkları olduğu görüldü.
Temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalklarının toplam harcamasının %20,1’i ulaştırma harcaması iken temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer gelirleri olan hanehalklarının toplam harcamasının %9,5’ini ulaştırma harcamaları oluşturdu.
