Sünekliği ben tarif etmekten bıktım, mühendisler(inşaat mühendisleri) sormaktan bıktı.
Bu yazıda yüksek sünek ve sınırlı sünek sisteme/sistemlere farklı bir yönden bakacağım, zaman zaman belki bir takım şeyleri abartacağım, ama yüksek sünek ve sınırlı sünek kavramını herkesin anlamasını sağlayacağım.
Süneklik kavramı neden önemli? Oradan başlayayım:
Çünkü, 1997 yılından beri deprem yönetmeliğinin yarısı süneklikten bahsediyor.
Çünkü, sünekliği anlamayan, deprem yönetmeliğini/yönetmeliklerini anlamıyor.
Yüksek sünek sistem nedir biliyor musunuz? Yatay yük etkidiğinde ANİ GÖÇME OLMAYAN sistemdir.
Sınırlı sünek sistem nedir biliyor musunuz? Yatay yük etkidiğinde ANİ GÖÇME OLAN sistemdir.
Siz yüksek sünek bir sistem seçtiğinizde ani göçme diye bir ihtimali bertaraf etmiş oluyorsunuz. Ama sınırlı sünek bir sistem seçtiğinizde ani göçmeyi kabul etmiş oluyorsunuz.
Sizin yüksek sünek ya da sınırlı sünek tercihiniz, sisteminizin ani göçmesine izin verip vermeme tercihinizdir, bunu unutmayın.
Sınırlı sünek madem bu kadar kötü, ani göçmeye sebep oluyor, o zaman deprem yönetmeliği niye buna izin veriyor diye sorabilirsiniz. Deprem yönetmeliği kendince birtakım önlemler alıp sınırlı sünek sistemlere izin veriyor. Evet, ‘’Bu doğrudur’’ yanlıştır. Muhtemelen belli sure sonunda deprem yönetmeliklerinde sınırlı sünek diye bir sistemde göremeyeceğiz.
Deprem yönetmeliği ne yapmışta sınırlı sünek sistemlere karşı önlem almış?
Sınırlı sünek sistemleri her binada, her deprem tehlikesinde, her yükseklikte kullanamıyorsunuz. Sınırlı sünek sistemleri kısıtlı kullanabiliyorsunuz. Peki deprem yönetmeliğinin sınırlı sünek sistemler için aldığı bu önlem ANİ GÖÇMEYİ önler mi? Önlemez. O zaman yetersiz bir önlem.
Peki deprem yönetmeliği sınırlı sünek sistemler için başka ne önlem almış?
Sınırlı sünek bir sistem dizayn ediyorsanız, çalıştığınız deprem kuvvetini iki katına çıkarıyorsunuz. Yani sınırlı sünek sisteminizi çok daha büyük deprem kuvvetine göre dizayn ediyorsunuz. Örnek vereyim daha iyi anlayın. Betonarme çerçeve bir sistem düşünün. Toplam taban kesme kuvveti 100 ton olsun. Sistemi YÜKSEK SÜNEK yaparsanız neye göre dizayn edeceksiniz, R=8 (R=Ra), yani 100/8=12,5 ton. Peki, ayni sistemi SINIRLI SÜNEK olarak dizayn etseydiniz, R=4, yani 100/4=25 ton. Yüksek sünek olursa 12,5 ton, sınırlı sünek olursa 25 ton. Kuvvet iki kat. Peki deprem yönetmeliğinin aldığı bu önlem ANİ GÖÇMEYİ önler mi? Önlemez. O zaman buda yetersiz bir önlem.
Yüksek sünek bir sistem ile sınırlı sünek bir sistem arasındaki fark, ani göçme olup/olmaması arasındaki fark gibidir.
Yüksek sünek sistemler dizayn anlamında sakın gözünüzü korkutmasın. Altı üstü, bir güçlü kolon kontrolü yapıyorsunuz, birde kolon/kiriş kesme güvenliği kontrolü. Hepsi bu. Bu iki kontrolü yaparsınız kolonlar ayakta kalıyor, ani göçme olmuyor, yüksek sünek oluyor, bu iki kontrolü yapmazsanız kirişler ayakta kalıyor, ani göçme oluyor, sınırlı sünek oluyor.
Nerede, ne tür, nasıl, ne şekilde, kim için, ne amaçlı bina tasarlarsanız tasarlayın YÜKSEK SÜNEK TASARLAYIN. Sınırlı sünek sistemlerden uzak durun…
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
0-545 401 95 15
