FIDIC, Uluslararası Müşavirlik Mühendisleri Federasyonu anlamına gelen Fédération Internationale des Ingénieurs-Conseils’in Fransızca kısaltmasıdır.
1913 yılında Belçika’da, Fransa, Belçika ve İsviçre tarafından kurulmuştur. Şu anda FIDIC İsviçre’nin Cenevre kentinde bulunmaktadır ve 100’den fazla ülkenin üyeliğine sahiptir.
Kurulduğu tarihten bu yana FIDIC ana faaliyet olarak uluslararası standart sözleşmeler yayınlamaktadır. Yayınlanan ilk sözleşme 1957 yılında “İnşaat Mühendisliği İçin İnşaat İşleri (Contract For Works of Civil Engineering Construction) ” isimli sözleşmeydi. Kapağının tasarımıyla ünlü oldu ve ” Kırmızı Kitap (Red Book)” olarak adlandırıldı. O zamandan sonra FIDIC’ın yayınladığı yeni sözleşmelerin de renkleriyle tanınması gelenek haline geldi.
Sahip olduğu geniş destek nedeniyle, FIDIC’in hazırladığı sözleşmeler Çok Yönlü Kalkınma Bankası (Multilateral Development Bank) da dahil olmak üzere bir çok uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından yaygın olarak kabul görmektedir. Bu nedenle uluslararası projelerde en çok kullanılan sözleşme türleridir.
Genellikle, Sözleşmenin FIDIC Şartları iki bölümden oluşur:
- Kısım A, Sözleşmenin Genel Şartları olarak bilinir.
- Kısım B , Sözleşmenin Özel Şartları olarak bilinir.
Sözleşmenin FIDIC Genel Şartları (GCC) nedir?
Kısım A yani sözleşmenin genel şartları, taraflar arasında risk tahsisini tanımlar. Yani, her bir tarafın hak ve yükümlülüklerini, ödeme prosedürlerini, varyasyonları, sertifikaları, uyuşmazlıkların çözümlerini vb. durumları tanımlar. FIDIC tarafından yayınlanır ve değiştirilmemelidir.
Farklı durumlarda bu sözleşmedeki şartlara uyulamıyorsa, ihmaller veya değişiklikler “Sözleşmenin Özel Şartları” kullanılarak yapılmalıdır.
Sözleşmenin FIDIC Özel Şartları (PCC) nelerdir?
Kısım B yani Sözleşmenin Özel Şartları, bir projeye ve/veya işlerin yürütüldüğü ülkeye özgü şartları tanımlar. Sözleşmenin Genel Şartlarının yetersiz kalması / ihmal edilmesi ve değiştirilmesi için kullanılırlar. Amacı Kısım A ‘da belirtilmeyen bütün şartları belirtmek, eklemek veya değiştirmektir.
Bununla birlikte, Sözleşmenin Genel Şartlarında, Sözleşmenin Özel Şartlarının mevcut olması gerektiğini tanımlayan bir hüküm olmadığını belirtmek gerekir. Ancak çoğu FIDIC sözleşmelerinde Özel Şartların mevcut olduğu görülmektedir.
İhale ve Sözleşme Verilerinin Ekleri Nelerdir ?
Uygun İrtibat İdaresi için gerekli olan belirli bilgiler genellikle “İhale veya Sözleşme Verileri Eki (Appendix to Contract Data) ” adlı belgelerde tanımlanır. Bu eklerde sözleşmeyle ilgili bazı ek veriler yer alır. Eğer bu veriler İhale veya Sözleşme Verileri Ekinde tanımlanmadıysa , bu veriler geçerli değildir. Örneğin, FIDIC Kırmızı Kitap’ta (Red Book) , Ön Ödemenin yüzdesi İhale Ekinde tanımlanmadıysa , Yüklenici, Ön Ödemeyi almaya uygun değildir; yani 14.2 Fıkrası “Ön Ödeme” geçerli değildir.
FIDIC Sözleşme Formları
- Kırmızı Kitap (Red Book): Tasarımın işveren veya temsilcisi tarafından yapıldığı işlerde kullanılmak üzere hazırlanmıştır.
- Pembe Kitap (Pink Book): İçerik olarak kırmızı kitaba çok benzeridir. “Çok Yönlü Kalkınma Bankaları” tarafından finanse edilen projelerde kullanılmak üzere hazırlanmıştır.
- Gümüş Kitap (Silver Book): Nihai maliyet ve sürenin işveren için çok önemli olduğu projeler için hazırlanmıştır.
- Sarı Kitap (Yellow Book): Tasarımın yüklenici tarafından yapıldığı projeler için hazırlanmıştır. Ayrıca, genellikle teknolojik tesislerin dizayn ve inşası için kullanılır.
- Altın Kitap (Gold Book): İçerik olarak gümüş kitabın benzeridir. Büyük sermaye ihtiyacı olan yatırım projeleri için uzun işletme süreleri göz önüne alınarak hazırlanmıştır.
Bunlar dışında bir çok farklı şözleşme çeşidi FIDIC tarafından hazırlanmıştır. Buraya tıklayarak bütün güncel sözleşmelere göz atabilirsiniz.
FIDIC Sözleşmeleri İle Türkiye’nin Bağlantısı
Türkiye’nin FIDIC ile tanışması ise 1972 yılında yurt dışında faaliyet göstermeye başlayan Türk müteahhirler ile olduğunu söyleyebiliriz. Daha sonra 1987 yılında “Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği” FIDIC’e üye olmuştur.
Günümüzde Türk inşaat firmaları yurt dışında faaliyetlerini her yıl daha da genişletmektedir. Ticaret bakanlığının verilerine göre Türk yüklenicilerin 2012 yılında yurt dışında üstlenmiş oldukları projelerin toplam tutarı 26,6 milyar dolar olmuştur.1972 yılından 2019 yılının Kasım ayı arasında Türk müteahhitlik firmalarınca 126 ülkede üstlenilen 9951 projenin toplam bedeli 394,8 milyar dolara ulaşmıştır.
Ülkemizde de günümüzde yapılan kamu yatırımlarının bir çoğunda dış finansman ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple ülkemizde uluslararası işlerde FIDIC sözleşmelerinin kullanımı artmaya başlamıştır.
Kaynaklar:
Ticaret Bakanlığı Verileri : https://ticaret.gov.tr
https://www.tmmmb.org.tr/
