Dalgakıranlar Dünya kıyılarının biz insanların istediği gibi var olmasını sağlayan yapılardır.
Kıyılarımızı dolaştığımızda gözümüze çarpan en önemli insan yapımı yapılar dalgakıranlar olacaktır. Birçok farklı görevi olan dalgakıranların birçok da farklı çeşidi vardır.
Dalgakıran tanım olarak ; kıyıdaki yapıları, kıyı şeridini dalgaların şiddetli etkisinden korumak amaçlı yapılan uzun set biçimindeki yapılardır.
Basitçe 2 grup altında toplayabiliriz. Bunlar :
1. Konvaksiyonel Dalgakıranlar
2. Konvaksiyonel olmayan dalgakıranlar
Konveksiyonel terimi en genel anlamıyla bir akışkanın hareketini ifade eder. Bir akış sürüklenme ve yayılma yaparsa bu konveksiyoneldir.
Aklımızda daha iyi canlanması için bu 2 başlığı da alt başlığa ayıralım.
• Konvaksiyonel dalgakıranlar ,
i. Yığma taş kalgakıranlar
ii. Tek parça dalgakıranlar
iii. Bileşik dalgakıranlar
• Konvaksiyonel olmayan dalga kıranlar ise ,
i. Yüzey dalgakıranlar
ii. Nörötik Dalgakıranlar
iii. Kazık dalgakıranlar
Olarak sınıflandırılır.
Peki Neden dalgakıran tasarlarız?
Aslında amaç çok basit. Liman dışından gelen dalganın dalga yüksekliğini azaltmak. Yani rıhtıma gelen dalganın zarar vermemesini sağlamak.
Dalgakıran tasarlarken nelere dikkat etmeliyiz?
Dalgakıranın dayanımı çok önemlidir. Yaptığımız dalgakıranın yapılan bölgeye gelen dalga kuvvetlerine göre ve hava şartlarına göre özel tasarlanmış olması gerekir.
Üzerine binecek yükler. Günümüzde dalgakıranların üzerlerine araçlar gezebilmekte, insanlar yürüyebilmekte veya tekneler bağlanabilmekte. Bu üzerine etki edecek her yükü tanımlayarak statik hesapların yapılması gerekir.
Performans . Yani dalgakıranın ana amacı olan liman içine giren dalga boyunu azaltmak. Bu konuda kullanınan (kt) katsayısı vardı. Bu kt katsayısının 0’a eşit olması ana amaçtır.
Maliyet. Tabiki tüm mühendislik yapılarında olduğu gibi yapılacak işin maliyeti çok önemlidir. Dalgakıranı , Dalgakıran olmadan oluşabilecek zarar maliyetinden daha fazla paraya mal etmeyi hiçbir yüklenici istemez.
Zemin Koşulları. Üzerine oturtulacağı zeminin tüm şartları bilinip o zemine göre hesaplamalar yapılmalı ve doğru yer seçimi de bu koşullar göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.
3 yaygın dalgakıran şeklini inceleyelim.
1. Genel şekil
Gelen dalga yönünde zemine tutunmayı sağlayan ayağı ile tutunan (killi,siltli kumlu) çekirdek ve onu kaplayan zarf yapısından oluşur. Gelen dalganın dalga yüksekliğini azaltır.
2. Gömülü Dalgakıran şekli
Bu şekilde hem gelen dalga yönü hem de dalganın çıkış yönünde bir çift ayak bulunur. Bu dalgakıran suyun içine gömülü halde bulunur.
3. Kum tepeli dalgakıran şekli
Alışılagelmişin dışında çekirdeğin ve zarfın önüne kum yığılır. Çünkü dalganın dalgakıran üzerinde kırılmasına engel olmak için bu sistem kurulur. Eğer dalga dalgakıranın üzerinde kırılacak olursa dalgakıran umulandan daha büyük kuvvetlere maruz kalacaktır.
Dalgakıranın dayanımını etkileyen en önemli yapısı da , çekirdeği kaplayan zırh ünitesidir.
Tipik Zırh üniteleri ve özellikleri
o Dikdörtgenler prizması
o Küp
o Seabee (içi oyuk altıgen prizma)
o Tetrapod
o Dolos
Zırh ünitesi seçiminde ise ;
• Denge
• Kenetlenme
• Dayanım
• Maliyet
En önemli kriterlerdendir.
Dalgakıranlar olmasaydı kıyılar, canlılar için güvenli bir yer olmayacaktı.
