Bu notun amacı Kaynak işlerinde ortaya çıkan İş sağlığı ve güvenliği konusundaki riskleri ve bu risklerden oluşabilecek tehlikeleri öğrenmek, bu konuda alınacak gerekli önlemleri kavramaktır.
Hedef
- Kaynak işlerinde çalışanların sağlık ve güvenliklerini etkileyen riskler konusunda bilgi ve becerilerini artırmak.
- Kaynak türleri ve kaynak ekipmanları konusunda bilgi sahibi olmak,
- Kaynak esnasında oluşan gaz, toz, duman ve ışınların ortaya çıkardığı riskleri kavramak,
- Alınması gereken tedbirleri öğrenmek,
- İlgili mevzuat hakkında bilgi sahibi olmak.
Giriş
Makine ve Metal imalat sanayinde Kaynak ve çeşitleri çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Buna paralel olarak çalışanların sayısı da aynı oranda yüksek olmaktadır. Kaynak, yapısı gereği bir çok tehlikeli durumları içerdiğinden, İş sağlığı ve Güvenliği konularında çok iyi irdelenip öğrenilmesi gereken bir konudur. Kaynak, malzemeleri birbiri ile birleştirmek için kullanılan bir imalat yöntemidir, genellikle metal veya termo plastik malzemeler üzerinde kullanılır. Bu yöntemde genellikle çalışma parçalarının kaynak yapılacak kısmı eritilir ve bu kısma dolgu malzemesi eklenir, daha sonra ek yeri soğutularak sertleşmesi sağlanır, bazı hallerde ısı ile birleştirme işlemi basınç altında yapılır. Bu yöntem lehim ve sert lehim ile fark gösterir, lehim ve sert lehim yöntemlerinde birleştirme düşük erime noktalarında ve çalışma parçaları erimeden oluşur. Kaynak için gaz alevi, elektrik arkı, lazer, elektron ışını, sürtme, ultra ses dalgaları gibi birçok farklı enerji kaynakları kullanılabilir. Endüstriyel işlemlerde, kaynak açık hava, su altı, uzay gibi birçok farklı ortamda gerçekleştirilebilir. Bununla beraber, yapıldığı yer neresi olursa olsun, kaynak çeşitli tehlikeler barındırır. Alev, elektrik çarpması, zehirli dumanlar ve ultraviyole ışınlara karşı önlem almak gereklidir. 19. yüzyılın sonuna dek, sadece demircilerin kullandığı ısıtma ve dövme yolu ile metallerin birleştirildiği kaynak yöntemi biliniyordu. Elektrik ark kaynağı ve oksi-gaz kaynağı yüzyılın sonunda gelişen ilk yöntemlerdir, bunları direnç kaynağı izlemiştir. Kaynak teknolojisi 20. yüzyılın erken dönemleri esnasında (I. Dünya Savaşı ve II. Dünya Savaşı sonralarında) artan talebi karşılayabilmek için hızla gelişerek güvenilir ve ucuz yöntemler arasına katılmıştır. Savaşların ardından, manuel metodlar (manuel metal ark kaynağı), yarı- otomatik ve otomatik yöntemleri (gaz altı metal ark kaynağı vb.), içeren çeşitli modern kaynak teknikleri gelişmiştir. Gelişmeler, yüzyılın ikinci yarısında da lazer ışın kaynağı ve elektron ışın kaynağının bulunması ile devam etmiştir. Halen bilim, gelişimi devam ettirmektedir. Robot kaynağı, endüstride yaygın bir yer edinmiştir, yeni kaynak metodları ve kaynak kalite ve özelliklerinin geliştirilmesi, maliyetlerin düşürülmesi için araştırma ve geliştirme çabaları devam etmektedir.
Kaynak Türleri
Sanayide kullanılan kaynak türleri çok çeşitli olmakla birlikte daha çok Ark Kaynağı teknikleri kullanılmaktadır. Kaynak türleri genel olarak şu şekilde gruplandırılabilir.
1. Oksi Asetilen kaynağı,
2. Oksi-LPG kaynağı,
3. Elektrik ark kaynağı,
4. TIG(Tungsten sabit elektrotlu) gaz altı kaynağı,
5. MIG (Argon gazı), MAG (Karbondioksit gazı) eriyen elektrotlu gaz altı kaynağı.
6. Toz altı kaynağı,
7. Direnç nokta kaynağı.
8. Özel Kaynaklar(Elektron ışın, ultrasonik, lazer, plazma)
Kaynakçılıktaki Tehlikeler
Kaynak türlerinin hemen hemen hepsinde ortak tehlikeler bulunmaktadır. Bunlar genel olarak şu şekildedir.
a) Elektrik tehlikesi
b) Endüstriyel gaz tüplerinin patlama tehlikesi
c) Işın ve ışık tehlikesi
d) Duman, gaz ve toz tehlikesi.
Kaynakçılıkta kullanılan gazlar 3 grup altında toplanabilir.
1) Yanıcı Gazlar
Kullanılan gazlar daha çok 3 çeşittir. Bunlar; 9 Asetilen (C2H2): Renksiz havadan hafif, zehirli olmayan bir gazdır. Sarımsağa benzer kokusu vardır. 9 LPG: Temel olarak propan (% 70) ve bütan (%30) karışımından oluşan bir hidrokarbondur.Havadan ağır bir gazdır. Zehirli olmasa da boğucu gazdır. Hava ile %2-9 oranında karıştırıldığında patlayıcı özellik kazanır. (Not: metan (CH4), etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H4)) gibi maddeler hidrokarbonlar olarak adlandırılır.Bunlar CxHy formülü ile gösterilir ve onlarca türü vardır. Bunlar içinde en yüksek enerji değerine sahip olan propan’dır.
9 Hidrojen: Renksiz kokusuz bir gazdır. Tüm elementler arasında en hafifidir. Havadan 15 kez hafiftir. Çok yanıcı bir gazdır. Zehirsiz bir gazdır. Yandığında hiçbir zararlı kimyasal çıkarmaz.
9 Doğal Gaz: Doğal gaz renksiz, kokusuz, nemsiz ve havadan hafif bir gazdır. Kaçakların farkedilebilmesi için özel olarak kokulandırılır. % 95 metandan, gerisi diğerhidrokarbonlardan oluşur. Zehirlideğildir ama boğucu etkisi vardır. Hava ile %5-15 oranında karıştığında patlayıcı özellik kazanır.
2) Yakıcı Gazlar
Yakıcı gaz olarak Oksijen O2 gazı kullanılır. Bu gaz havadan biraz ağır, renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır.
3) Koruyucu Gazlar
Kaynak arkını havanın zararlı etkilerinden korumak için genellikle 3 çeşit gaz kullanılır.
9 Argon (Ar): Renksiz, kokusuz, tatsız bir gazdır. Argon havadan ağırdır. Solumak tehlikelidir. Öldürebilir. Yanıcı ve parlayıcı değildir.
9 Helyum (He): Havadan 4 kez daha hafif bir gazdır. Yanıcı ve parlayıcı değildir. Renksiz ve kokusuzdur. 9 Karbondioksit (CO2): Renksiz ve kokusuzdur. Yanıcı ve parlayıcı değildir.
İlgili notun tamamını çevrimiçi okumak veya indirmek için tıklayın.
Kaynak: http://yonetimsistemi.blogspot.com.tr/2014/05/is-saglg-ve-is-guvenligi-uzmanlg-ders.html
