İçindekiler
Neden Ahşap ?
Ahşabın yapı malzemesi olarak kullanılmaya başlanması tarihi, beton ve çeliğe oranla çok daha eskiye dayanır. Tarihten önceki çağlarda bile ahşabın yapılarda kullanıldığı tespit edilmiştir. Ahşap doğal bir yüksek teknoloji ürünüdür
Hiçbir yapı malzemesi bu denli sürdürebilir değil ve hiçbir yapı tarzı enerji bakımından daha etkili, daha hızlı ve daha denenmiş değildir. Teknik özellikleri sayesinde modern ahşap yapı yöntemlerinde uygu sıcaklık koruma ile istediği zahmetsiz bir şekilde erişebilir.
Moldova, Orta Avrupa ve gittikçe artan ahşap yapı ürünleri popüler sıradadır. Ahşabın yüksek prefabrikasyon derecesi nedeniyle zaman ve masraf tasarrufunun ve kuru yapı yönteminin yanı sıra muhteşem yalıtım özelliği yer alır.
Doğal ve sağlıklı bir yaşam ortamının sembolüdür. Modern yapı sistemleri zamanımızın enerji etkinliği ve iç mekânın en uygun hava kalitesi ile ilgili her türlü taleplerini yerine getiriyor.
Dünyanın en eski yapı malzemesi ile yapı sahibi zengin bir tecrübe birikiminden faydalanıyor ve böylece çeşitli stil ve sistemler arasında seçim yapabiliyor. Çeliğe göre ahşap daha fazla yük taşıyabilmektedir. Fakat yine de dayanıklı yapı ahşabından veya ahşap malzemeden bir yapı parçasının üretiminde, bir çelik taşıyıcısı üretilirken kullanılan enerjinin çok daha azı gereklidir.
Buna göre bir ahşap yapının iklim bilançosu daha iyidir. Üstelik ahşap, atmosferden zararlı CO2’yi çekerek, bunu karbon olarak depo etmektedir. Kısaca anlatmak istenirse ahşap, bir organizma olan ağaçtan elde edilen lifli, heterojen anizotrop bir yapı malzemesidir.
AHŞAP YAPI ÇEŞİTLERİ
Ahşap yapılar, taşıyıcı sistemlerinin teşkil şekline göre üçe ayrılır;
• Ahşap Yığma Yapılar
• Ahşap İskeletli Yapılar
• Ahşap Panolu-Prefabrik-Yapılar
AHŞABIN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Ağaç uzunluğuna paralel, lifsi doğal bir polimer hücrelerden oluşur. Yapı alanında ağaçlar iki grupta incelenir. Bunlar;
İGNE YAPRAKLI AĞAÇLAR ( KOZALIKLI) : Çam, Ladin, Sedir vb. ağaçlarını içerisinde bulundurur.
GENİŞ YAPRAKLI AĞAÇLAR ( YAPRAK DÖKEN) : Meşe, Dişbudak, Akçaağaç, Kayın, Gürgen Kestane, Ceviz vb. ağaç gruplarını içerisinde bulundurur.
Doğada çok sayıda ağaç türü olmasına karşın, önemli ekonomik değer taşıyan ağaç sayısı sınırlıdır. Yapılarda kullanılan ahşabın önemli bir kısmı çam, meşe, ceviz, dişbudak, kavak, selvi, köknar, sedir gibi ağaçlardan elde edilmektedir. 23.000 tür ağaç bulunmaktadır.
Mühendislikte kullanılan ahşabın %80 i kozalaklı ağaçlardan sağlar. Budaklar, yarıklar, peşlenme ( eşit olmayan hacim değişimi) eğik lifler, reçine keseleri kereste kusurlarındandır.
AĞAÇLARIN NEM ORANI
Yeni kesilmiş ağaçta %130- %50 piyasada kuru kabul edilen ahşapta %22-%18 yapay yöntemlerle fırında kurutulmuş olanlarda %8 ‘in altında olabilir. Bu nedenle ahşabın özellikleri standart olarak, %12-15 arasında nem derecesinde bulunan örnekler üzerinde saptanır. Ahşabın fiziksel özellikleri, nem oranı ile büyük ölçüde etkilenir. Aynı ahşap değişik nem oranlarında farklı davranış gösterir. Ahşap kururken hacim kaybına uğrayarak büzülür. Ağaç kuruyunca sertlik, dayanım gibi bir kısım özellikleri artar ancak enerji yutma kapasitesi azalır.
MEKANİK YAPISI
• Anizotropi nedeniyle ahşabın mekanik özelliklerini iki yönde incelemek.
• Eksenel yön ( lifleri boyunca )
• Transversal yön ( liflere dik doğrultuda )
Ahşabın bu tür mekanik özellikleri olduğu gibi birçok mekanik özelliği de bulunmaktadır.
Bir çok binanın yıkılıp yeniden yapılma nedeni eskimesinden çok boyutu, stili ve tipinin günümüze uygun olmamasıdır. Ahşap binalar renovasyon ve büyütme kolaylıkları nedeniyle diğer binalara göre değişen şartlara daha kolay uyarlanır.
Bundan dolayı ahşap binalar nesillerdir ayakta durur.Uzun zamandır yaşayan ahşap binalara her yerde rastlanır. İyi bir tasarım ve yapım sürecinden geçmiş ahşap yapı uzun yıllar güven ve konfor sağlar.Binaların öncelikli fonksiyonu yaşayanları sıcak ve rutubetten uzak tutmaktır. Yapım malzemesi ne olursa olsun binaların cephesinden suyu uzak tutmak gerekir.
DAYANIKLILIK
Nem, özellikle zarar mantarların gelişmesini ve canlı organizma saldırısını kolaylaştırır. Ancak tamamen tatlı su içinde gömülü ahşabın uzun yıllar (50-500 yıl ) dayandığı gözlemlenmiştir. Devamlı olarak ıslanma- kuruma etkisinden bulunan ahşap kolayca yıpranır. İyi havalanmış ve nemsiz ortamlarda, tarihi yapı ve mobilyalarda görüldüğü gibi ahşap çok fazla ( 3000 yıl dolaylarında ) dayanır. Ahşap yapıların yüksek standartlarda yalıtımı kolaydır. Çeşitli kuruluşlar Super E1 ve R-20002 gibi, bina şartnamelerindeki R değerlerini geçen ahşap yapı inşaat teknikleri geliştirmişlerdir. Ahşap yapılar kuzey ülkelerindeki aşırı soğuklar için tercih edilen seçimdir.
Ahşap yapılar ısı yalıtımı konusunda şartnamelerde istenen şartlara rahatlıkla uyar. Ahşap evler, ofisler, okul binaları ve diğer ticari ve sanayi binaların ısıtma ve soğutma faturaları düşük gelir.
AHŞABIN KORUNMASI
Ahşabın yüzü nemin geçmesine ve zararlı mikro organizmaların gelişmesine engel olmak amacıyla bir koruyucu tabaka ile örtülür. Bu amaca ulaşmak için en çok kullanılan 5 yöntem vardır;
• Katranlama
• Yüzeysel yanma
• Çivileme
• Daldırma
Bu yöntemlerle ahşabın korunması sağlanır.
Katranlama: Hava ile temas halinde olan kaba yapı elemanları ( direk, kazık, tahta perde vb.) gibi görünüşün önemli olmadığı yerlerde kullanılır.
Yüzeysel yanma: Ahşabın yüzeyine alev püskürtmek suretiyle ahşap yüzeysel olarak kömürleştirilir. Böylece malzeme yüzeyi dış etkenlere karşı çok dayanıklı hale gelir.
Çivileme: Su içinde bulunan ahşaba saldırabilen bazı kurtlardan korumak amacıyla, iri (yaklaşık 15 mm) ve yuvarlak başlı özel çiviler yan yana çivilenir. Bir süre sonra ahşabın yüzeyine bir pas tabakası ile örtülür ve bu pas örtüsü koruyucu bir tabakaya dönüşür.
Daldırma: Ahşap, türüne göre kısa ve uzun süreli bir sıcak antiseptik banyosuna daldırılır. Bu banyolar için en çok bakır sülfat, çinko klorür ve lizol gibi maddeler kullanılır.
YANGINA DAYANIKLILIK
Ahşap malzemenin en olumsuz tarafı yangına dayanaklılığın olmamasıdır. Yalın ahşabı yangın etkisinden tamamen kurtarmak olanaksızdır. Yalın ahşabı yangın etkisinden tamamen kurtarmak olanaksızdır. Ancak boraks ve alüminyum tuzlu kimyasal sıvılar kütüklere şırınga ederek veya yanmaz maddelerle (asbest levha, alçı sıvası vb. ) kaplayarak izolasyon yoluyla ahşabın yangına dayanıklılığını büyük ölçüde arttırmak olanaklıdır.
AHŞAP VE MEKANİK
Ağaçlar kesildikten sonra dalları ve budakları kesilip, yontularak tomruk haline getirilir. Bu tomruklar gereğinde direk vb. olarak da kullanılabilir. Köprü, yapı gibi sanatsal yapılarda kullanılır.
Büyük kirişler halinde fabrikada özel seçilen keresteler ve uzun ömürlü yapıştırıcılar kullanılarak keresteler uç uca şaşırtmalı eklenir. Böylece uzun kirişler elde edilir. Bağlantıda çelik plakalar kullanılır. Özel makineler yardımıyla tomruktan ince yapraklardan elde etme işlemine dilme denir. Bu yapraklar marangozlukta kaplama işlerinde kullanılır. Tomruk, sarılmış bir halı gibi soyulursa, geniş yüzeyler elde edilir. Açma makinasında bıçak sabittir. Tomruk ekseni etrafında dönerek genişliği sabit, boyları tomruğun çapına göre değişen yapraklar elde edilir. Elde edilen yapraklar özellikle kontrplak yapımında kullanılır.
SUNİ AHŞAPLAR
Kıyılan ve hamur hale dönüştürülen ahşap, çeşitli yöntemlerle yapay ahşap levhalar haline getirilir. Bundan doğal kereste yerine;
İzolasyon levhası, çeşitli sertlikte levhalar olarak doğrama, kaplama döşeme vb. malzemesi olarak geniş kullanım alanı bulurlar.
MDF ( Medium density fiberboard) :
Liflerin belirli bir rutubet derecesine kadar kurutulduktan sonra yaklaşık %9-11 oranında sıcaklıkta katılaşan karakterli bir tutkal ile tutkallayarak sıcaklık ve basınç altında preslenmesiyle oluşan homojen yapıdaki levhadır.
OSB (ORİENTED STRAND BOARD):
Önce halat şekilli elemanlar üretilir ve kurutulur reçine ile sıcak presleme yoluyla plaka üretilir. İnşaat alanında kontrplak yerini almıştır. Tavan ve taban döşemlerinde oldukça yoğun kullanılır.
AHŞAP YAPILAR VE ENERJİ
Ahşap sadece yenilenebilir değil, enerji tüketimi, hava ve su kirliliği konusunda çevreye dosttur. Hayat Boyu Değerlendirme bina sistemlerinde ürünün yaşamı boyunca her bölümünde enerji, malzeme kullanımı, hava ve suya verdiği salımlar gibi faktörleri inceleyerek çevreyi nasıl etkilediğini gösteren karşılaştırmalı yöntemdir.
Toplam Enerji Kullanımı: Ahşap binalar en az enerjiyi kullanır. Betonarmenin ahşaptan 2,2 kat fazla enerji gerekesimi vardır. Çelik bina ise ahşaptan 1,5 kat fazla tüketir. Sonuç olarak ahşabı imal etmek için fazla enerji gerekmez.
Küresel Isınma Etkisi: Küresel ısınmaya en az etkisi ahşabındır. Çelik 1.22, betonarme ise 1,5 kat fazla sera gazı salımı yapar.
Hava Kirliliği: Ahşap bina en düşük hava kirliliği indeksine sahiptir. Çelik bina 1,7 ve betonarme bina 2.15 kat fazla hava kirliliği yaratır.
Su Kirliliği: Ahşap yapının düşük su kirliliği etkisine sahiptir. Çelik 3.47 ve betonarme 2.15 kat fazla su kirliliği yaratır.
Kaynak Kullanımı: En düşük ahşap evindir. Çeliğin 1.15 ve betonarmenin 1.93 kat fazladır.
Katı Artık: Şantiye alanı artığı çelikte daha düşüktür. Betonarme ise çeliğe nazaran 1.57 kat fazladır.
Ahşaptan yapılan evin enerji kullanımı, sera gazı, su ve hava kirliliği ve çevreyle ilgili kaynak çıkarılmasına çelik ve betonarme yapıya nazaran daha az çevresel etkisi vardır. Ahşap, çelik ve betonarme ticari ofis binaların karşılaştırmasında da ahşabın üstün sonuçları elde edilmiştir.
AHŞAP KERESTELER
Keresteler yapıda kullanılacakları yere ve ağacın cinsine göre çeşitli boyutlarda ve özel isimler altında piyasaya sürülür. Çam ile kayın kerestelerinin bazı standart boyutları vardır. Diğer ağaçların keresteleri gövdenin durumuna göre değişik boyutlarda olabilir. Piyasada bulunan kerestelerin ölçü ve isimleri aşağıya çıkartılmıştır. Kerestenin boyları ise 3-4,5 m. arasında değişir, bunlara normal boy denir. Normal boy keresteleri her yerde bulmak mümkündür. 3m.’ den küçük, 5 m.’ den büyük boylara normal boy denmez ve bunları her yerde bulmak mümkün değildir.
İNŞAAT SEKTÖRÜNDE KULLANILAN KERESTELER
1. Kapak tahtası: Tomrukların biçilmesi esnasında artan, bir yüzü kavisli dış ağaç kısmıdır. Ucuz temin edilebilmeleri dolayısıyla tahta perdelerde, geçici şantiye barakalarında, döşeme arası dolgularında kullanılır.
2. Çıta: Kalınlığı,1,5 -3 cm, genişliği 2-5 cm. ve uzunluğu 0,5-4 m. dir. Kalıp klapalarında, bağdadi sıva yapımında, kagir kısımların ek yerlerini örtmede, çatılarda kiremit altı çıtası vb.. yerlerde kullanılır.
3. Kadron: Kare kesitli kerestelerdir. Kesitleri 4×4 ile 12×12 , uzunlukları ise 3-5m. arasındadır. Genellikle kalıplarda dikme olarak, beton üzerine ahşap döşemede yastık olarak, çatılarda aşık, toprak iksalarında destekleyici dikme olarak kullanılır.
4. Lata: Dikdörtgen kesitli kerestelerdir. Kalınlığı 2,5 x 6cm. genişliği 8×12 cm. uzunlukları ise 2,5 -4 m. arasındadır. Genellikle çatıda mertek ve tavan kirişi, betonarme kalıplarda ızgara kirişi olarak kullanılır.
5. Direk: Yuvarlak ve kare kesitli kerestelerdir. Kalınlık ve genişlik 12×12 cm. ve daha büyük, uzunluğu 3-5 m.dir. Çatılarda dikme, toprak iksalarında dayanak olarak kullanılır.
6. Kiriş: Dikdörtgen kesitli kerestelerdir. Kalınlıkları 8-28 cm. yüksekliği 10-30 cm. ve uzunluğu 2,5-4 m. dir. Ağır döşeme kirişi olarak, kemer, köprü kalıplarında ve tahkimat işlerinde kullanılır.
7. Tahta: Kalınlığı 1-3.5 cm, genişliği 15-32 cm, uzunluğu 36 m. dir. Çatılarda kiremit altında, kalıplarda, tavan, döşeme ve duvar kaplamalarında, kapı ve pencere doğramalarında, iskelelerde, köprü döşemelerinde ve toprak iksalarında kullanılırlar.
8. Kalas: 40-100 mm. kalınlığında, 15 – 40 cm. genişliğinde, 50’şer cm. artarak 3-6 m. uzunluğunda olurlar. Doğrama, iskele, iksa ve köprü döşemelerinde kullanılırlar.
9. Azman: 20-30 cm. kalınlığında, 20-30 cm. genişliğinde, 50’şer cm. artarak 2,5-4 m. uzunlukta olurlar. Çatı, iksa, köprü ve tahkimatlarda kullanılırlar.
10. Döşemelik: 22-26 mm. kalınlığında, 8-15 cm. genişliğinde,50’şer cm. artarak 3-4 m. uzunluğunda olurlar. Kaplama ve döşemelerde kullanılırlar.
11. Yuvarlak sanayi odunu: Kabuksuz orta çapı 5-8 cm, boyu 50-140 cm arasında değişen yuvarlak odundur.
12. Sırık: Kabuklu orta çapı 4-7 cm boyu yaklaşık olarak 200 cm olan yuvarlak ağaçlardır.
13. Çubuk: Kabuklu orta çapı 4 cm den az, boyu 100 cm veya daha fazla olan yuvarlak ağaçtır.
14. Kereste: Yuvarlak tomruklardan testere ile biçilerek elde edilen parçalara kereste denir.
15. Parça: Standart boyutlardaki kerestelerden bir tanesidir.
